در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
این را عادل نژادسلیم معاون پیشین وزارت نفت در امور پتروشیمی که اکنون در پتروشیمی امیرکبیر فعالیت دارد، میگوید.
او معتقد است: راههای بسیاری برای برون رفت از تحریم وجود دارد،اما باید فکرها را به کار انداخت و با وجود تحمیل هزینههای بسیار، استفاده از این فرصت هر چند دشوار است، اما سرمایههای با ارزش را برای کشور به همراه دارد که آثار آن در طولانیمدت مشخص خواهد شد.
صنعت پتروشیمی به دلیل پیچیدگیهای تکنولوژیکی و فنی نیاز به روز شدن دانش فنی در آن وجود دارد، اما با وجود تحریمها و تنگناهایی که دشمنان برای کشور ایجاد کردهاند، در بسیاری از زمینهها به بخشهایی از این دانش پیچیده و پرهزینه دست یافتهایم.
امروزه بسیاری از متخصصان، پتروشیمی را مادر توسعه صنعتی میدانند زیرا در سایه توسعه این صنعت اشتغالزایی و درآمدزایی بالایی برای کشور ایجاد میشود.
صنعت پتروشیمی با وجود سرمایه بر بودن سودده نیز هست که از دو دهه قبل در ایران به دلیل وجودمنابع انرژی و توسعه پارس جنوبی مورد توجه قرار گرفت که رشد صادرات فرآوردههای غیر نفتی یکی از نتایج پربار توسعه این صنعت است.
نژادسلیم تاکید دارد در بخش استاتیک (تجهیزات) در صنعت پتروشیمی خودکفا شدهایم، اما در بخش دانش فنی همچنان وابستگیهایی وجود دارد.
وی اهمیت دادن به نیروی متخصص داخلی و اجرای دقیق اصل 44 قانون اساسی را یکی از راهکارهای اصلی حل مشکلات ناشی از تحریم میداند.
از نظر شما راهکارهایی که بر اساس آن میتوان از تحریمها عبور کرد، چه راهکارهایی است؟
وقتی انسان در تنگنا باشد فکرش بیشتر به کار میافتد تا مشکلات خود را حل کند. تحریم هم برای ما نوعی محدودیت ایجاد کرد. ما مجبور شدیم به تکاپو بیفتیم. راه دیگری پیدا کنیم که تولید متوقف نشود. این سبب شد که استفاده از توانمندیهای داخلی به صورت جدی مورد توجه قرار گیرد. اخیرا دو کمپرسور مورد نیاز بود که قطعات آنها خاص بود و نیاز بود که از خارج وارد شود، اما ما شرکتهای داخلی را وادار کردیم این قطعهها را برای ما بسازند. من عملا دیدهام که تحریم یک فرصت است. روشن است بچهای که در رفاه است کمتر موفق است، اما بچهای که با محدودیت بزرگ شده موفقتر است. نخبههای جهان که اختراعاتی داشتهاند همه با محرومیت بزرگ شدند. تحریم عرصه را به ما تنگ میکند پس ما برای حفظ خودمان بیشتر تلاش میکنیم و خلاقیتهای مغز خود را به کار میاندازیم، توانمندیها و ساخت داخل به راه میافتد و بسیاری از امکانات داخلی جایگزین خارجیها خواهد شد.
در این که تحریم هزینهها را بالا برده شکی نیست، اما در عوض در آینده داخلی کردن این مسائل باعث برطرف شدن هزینههای فعلی خواهد شد. ممکن است تولیدات اولیه از کیفیت پایینی برخوردار باشد یا در تولید مدتی وقفه باشد، اما این فرصتی است که در داخل نهادینه شده یعنی استفاده از توانمندی داخلی امروز نیاز به تعریف ندارد، اتوماتیکوار کار انجام میشود زیرا اگر از این توانایی استفاده نشود کار مملکت میخوابد.
با این که تحریم داشتیم و صنعت پتروشیمی هم نیاز به تکنولوژیهای جدید دارد در صنعت پتروشیمی چند درصد به خودکفایی رسیدهایم؟
صنعت پتروشیمی از بخشها و تکنولوژیهای مختلف تشکیل شده. در بخش استاتیک (تجهیزات) میتوان گفت صددرصد به خودکفایی رسیدیم. در حال حاضر 75 درصد کل تجهیزات و دستگاههای مورد نیاز پتروشیمی کاویان داخلی و عمدتا استاتیک است، اما بعضی دستگاههای دوار مانند پمپ، کمپرسور و دستگاههای الکترونیک و ابزار دقیق که در ساخت این تجهیزات را داریم که در تولید آنها پیشرفتهایی داشتیم ولی درصدش نسبت به ساخت دستگاههای استاتیک پایینتر است. اخیرا در کمپرسور یکی از واحدها مشکلی ایجاد شد و شرکت زیمنس هم حاضر به همکاری نبود. این در حالی است که ما با این شرکت توافق کرده بودیم و پول داده بودیم که فرصت ایجاد کند و برای ما آن را تعمیر کند، زیمنس زیربار نرفت و ما مجبور شدیم مشکل را حل کنیم.
یک شرکت با متخصصان داخلی از مشهد آوردیم، مشکل حل شد. اگرچه واحد تولیدی ما یک هفته خوابید، اما با کمترین هزینه کار توسط نیروی داخلی انجام شد. در حال حاضر تکنولوژی کنترلی، برق، کمپرسور و... تا حدودی داخلی شده است. همین کمپرسوری را که توضیح دادم به اصفهان بردند که نمونه آن را بسازند. ما باید جرات ریسک داشته باشیم. باید به نیروی داخلی میدان دهیم، یک بار خراب کردند اشکالی ندارد.
اینها هزینه نیست، سرمایهگذاری است. سرمایهگذاری در بخش آموزش را هیچوقت نباید هزینه محسوب کرد، چون نیروی انسانی را توانمند میکنیم که بعدا خدمات او باز خواهد گشت.
با وجود این آیا امکان رقابت با دیگر کشورها را در زمینه پتروشیمی داریم؟
نژادسلیم: معمولا بخشهای دولتی تحریم میشوند. اگر واگذاری ها براساس اصل 44 به معنای واقعی اجرا شود تحریمها تاثیر کمتری خواهد داشت و شرکت ها راحت تر میتوانند برای دور زدن تحریم هرگونه تصمیمی بگیرند و از توانمندیهای خود استفاده کرده و تحریم را خنثی کنند . به نظرم اصل 44 به خوبی میتواند اثر تحریم را کم کند
وقتی فرصت وجود داشته باشد، پژوهشگاهها مجبورند فعال شوند. ما میخواهیم حیاتمان را حفظ کنیم لذا باید تلاش کنیم. تحریم تلنگری زده که ما توانمندیهایمان را به کار ببندیم. الان کشور ما شرایط خاصی دارد. در تکنولوژیهای هستهای موفقیتهای زیادی حاصل شده، در پژوهشگاههای ساخت مواد شیمیایی و کاتالیزور در ابتدای کار قرار داریم. ما میتوانیم در آینده به آنها دست پیدا کنیم به نظرم هنوز جا دارد که به رقابت بازارهای جهانی برسیم ولی خوشبختانه جوانان فعال شده و مسیر را پیدا کردند. چند سال دیگر صاحب لیسانس و تکنولوژی خواهیم شد و نیازی نیست از خارج چیزی را وارد کنیم. معتقدم ابتدا باید وابستگی را قطع کنیم، سپس رقابت را شروع کنیم. وقتی محصولی را هنوز تولید نکردیم چطور میخواهیم رقابت کنیم؟
با تحریمها، وابستگی به خارج را قطع میکنیم و در واقع روی راهاندازی توانمندیهای داخل سرمایهگذاری کردهایم. لذا درست است که هزینهها بالا رفته اما این هزینه بعدا به سرمایه تبدیل میشود.
آیا تحریم توانسته فرصتهای شغلی جدید برای کشور ایجاد کند؟
فکر میکنم حداقل در حوزه پتروشیمی هنوز این پتانسیل به فعلیت نرسیده است زیرا ما معتقدیم تا صنایع پاییندستیها را توسعه ندهیم. امکان رسیدن به اهداف بلند اشتغالزایی که در برنامههای توسعهای کشور نیز وجود دارد نخواهیم رسید. صنایع ما در بخش میانی اشتغالزایی زیادی ندارد.
ما در مورد صنایع پاییندستی زیاد حرف زدیم اما در عمل آن را توسعه ندادیم. اشتغالزایی در پاییندستی است، اما من برنامه اجرایی یا مشوقی برای اجرا نمیبینم.
فکر میکنید کدام بخشها یا دستگاهها باید در این زمینه بیشتر فعال شوند؟ راههای تشویق کدام است؟
تشویق مالی، تسهیلات بانکی، تخفیف مالیاتی، استخدام نیروهای متخصص طرف دولت و ... همه راههای تشویقی محسوب میشوند. معمولا در کشورها وقتی میخواهند چیزی را توسعه دهند امتیازاتی میدهند تا افراد تشویق شده و سرمایهگذاری کنند. در حال حاضر، تمایل به سرمایهگذاری در صنایع میانی و مادر زیاد است. متانول و آمونیاک واحدهای پتروشیمی که خوراک آنها گاز است. از این نمونهاند. شاید مسوولان پشت تریبون حرفهایی بزنند اما در عمل هنوز موفق به توسعه پاییندستی نشدیم. به نظر من اشتغالزایی به معنای واقعی یعنی راهاندازی واحدهای پاییندستی پتروشیمی. توسعه صنایع پتروشیمی میتواند هزاران شغل ایجاد کند که به صورت زنجیره به هم پیوسته و متصل است.
آیا کیفیت محصولات تولیدی در صنعت پتروشیمی با سایر نمونههای خارجی قابل رقابت است؟
الان پلیاتیلنهای امیرکبیر و سایر واحدهای پتروشیمی ایران در تمام دنیا معروف است. در مسکو برای اولین بار شرکتی از ما این محصول را خرید، وقتی رفت و محصول در آنجا توزیع شد هشت ـ هفت شرکت متقاضی خرید محصولات ایرانی شدند.
ما تجربه داریم، سالهاست محصولات پتروشیمی تولید میکنیم به راهاندازی و نگهداری وارد هستیم.
تحریم کشورهای اروپایی در حوزه پتروشیمی چه تاثیری بر فعالیتها و بازارهای ما گذاشته است؟
داد و ستد ما با اروپا زیاد نیست، در حالت طبیعی بیشتر از 10، 12 درصد از محصولات ایران به اروپا نمیرود. بنابراین تا به حال مشکل خاصی نداشتیم. حرفهایی میزنند اما ندیدیم که عملی شود، بعد از عملی شدن هم 10، 12 درصد اثر چندانی نخواهد داشت.
یعنی تحریم بر حضورما در بازار بینالمللی زیاد موثر نبوده است؟
فعلا این را احساس نکردهایم، شاید در انتقال پول با دشواریهایی مواجه شویم، اما تاثیر دیگری نداشته است.
صنعت پتروشیمی یکی از صنایعی است که تکنولوژی وابسته به خارج زیاد دارد. برای واردات این تکنولوژی اقداماتی انجام میدهید؟
روشها و ترفندهایی داریم که نگذاشتیم سیستم از این بابت ضربه ببیند، ما روشهای خاصی برای این منظور داریم که البته صلاح نیست گفته شود زیرا در صورتی که روشها ذکر شود، شرکتهایی که با ما کار میکنند دچار مشکل میشوند.
مشکلات نقل و انتقالات مالی آیا بر قیمتها نیز تاثیرگذار بوده است؟
اگر بعضی مواد شیمیایی یا مواد حیاتی را به ما ندهند و ما از دلالها تهیه کنیم قیمتها کمی بالاتر خواهد رفت. اما خوشبختانه کار ما را با وقفه مواجه نکرده و با استفاده از روشهای خودمان کار را جلو میبریم.
به نظر شما اجرای اصل 44 قانون و قانون هدفمندی یارانهها آیا میتواند به عنوان عامل یا عوامل بازدارنده تحریمها باشد؟
نژادسلیم: الان کشور ما شرایط خاصی دارد. درتکنولوژیهای هستهای موفقیتهای زیادی حاصل شده، در ساخت مواد شیمیایی و کاتالیزور در ابتدای کار قرار داریم. میتوانیم در آینده به آنها دست پیدا کنیم
یکی از راههای کنترل مصرف انرژی قیمت است، چون مصرف انرژی پایین آمده نیاز ما کمتر میشود و موادی مانند بنزین که قبلا بخش عمده آن وارد میشد با این قانون از میزان واردات آن کاسته میشود. در حال حاضر قیمتها آزاد شده و مردم مصرف را کنترل میکنند.
تقریبا تمام خانهها از لامپ کممصرف استفاده میکنند مثل قدیم نیست که شوفاژ باز باشد و پنجره را باز کنند و این صرفهجوییها میتواند یک عامل بازدارنده برای واردات خارجی باشد.
وقتی اصل 44 تصویب شد ما خیلی خوشحال شدیم زیرا معتقدیم این اصل یکی از مواردی است که نجاتدهنده اقتصاد و بهرهوری کشور ما خواهد بود. فکر میکنم پتروشیمی بیشتر در معرض اجرای این طرح قرار گرفت.
من به اصل 44 اعتقاد شدید دارم و باید اجرا شود. الان هم اگر در جایی متوقف شدیم به نظرم اشتباه است. اوایل توجه کارشناسی کمتر بود. واگذاریها در صنعت پتروشیمی بهتر میتوانست صورت بگیرد. اما میبینیم که بعضی از آنها با مشکل مواجه شد. ما باید خصوصیسازی واقعی را پیاده کنیم نه این که شرایطی ایجاد کنیم، مشکلاتی ایجاد شود که آن وقت به دوره دولتی بودن آن شرکتها افسوس بخوریم.
معمولا در تحریمها، بخشهای دولتی تحریم میشوند. اگر واگذاری به معنای واقعی اجرا شود، تحریمها تاثیر کمتری خواهد داشت.
از طرف دیگر وقتی شرکتی خصوصی شد قوانین دست و پاگیر در مسیر آن دیگر نیست بنابراین راحتتر میتواند برای دور زدن تحریم هر گونه تصمیمی که صلاح میداند، بگیرد و از توانمندیهای خود استفاده و تحریم را خنثی کند. به نظرم اگر اقتصاد به معنی واقعی به بخش خصوصی واگذار شود میتواند آثار تحریم را کم کند.
ارزیابی شما از چشمانداز صنعت پتروشیمی چگونه است؟
چند سال پیش چشماندازی کلی با توجه به افق 20 ساله کشور تعریف شد و اوایل هم خوب پیش میرفت. به نظر من برای رسیدن به چشمانداز پتانسیل لازم وجود دارد، اما باید مدیریت شود. از نظر منابع، انرژی و خوراک مشکلی نداریم. اگر این منابع درست مدیریت نشود مشکل پیدا میشود.
اگر در پتروشیمی مدیریتها کمی تخصصیتر شود و پروژهها براساس اولویتهای تخصصی و کارشناسی واگذار شود کار راحتتر جلو میرود و معتقدم این پتانسیل در کشور وجود دارد.
فکر میکنید چگونه میتوان برای اجرای طرحهای توسعهای، منابع مالی مورد نیاز را با وجود تحریم تامین کرد؟
برای جذب سرمایههای خارجی ممکن است مشکلاتی داشته باشیم. سرمایه خارجی زمانی میآید که ریسک آن پایین باشد. تبلیغاتی که علیه ما میشود شاید در جذب سرمایه خارجی اثر بگذارد. ما تا حدودی میتوانیم با منابع داخلی هم پیش برویم. باید جاده را بر سرمایهگذارمان هموار کنیم، یک سری بخشنامهها را اجرا کنیم و به نحوی سرمایهگذار را جذب کنیم.
تاثیر نوسانات نرخ ارز در فعالیتهای پتروشیمی چگونه بوده است؟
ما معمولا با ارز آزادکار میکنیم. ارزهایی که به قطعات میدهیم، از ارز صادراتی است. خریدهای ارزی را هم با آن انجام میدادیم لذا مشکل خاصی پیدا نکردیم، اما مساله ریالی داخل، قیمتهای کاذب ایجاد کرد. شرکتی که صادرات داشته باشد زیاد تحت تاثیر این مسائل قرار نمیگیرد.
ارزیابی شما از تاثیر تحریم نفت ایران بر صنعت پتروشیمی چیست؟
تحریمنفتی اروپا تاثیری در محصولات پتروشیمی و نفت ما ندارد لذا زیاد احساس نگرانی نمیکنیم، خود اروپاییها هستند که به مشکل برمیخورند. آنها منابع انرژی ندارند. اگر کسی هم بخواهد تامین کند از فرصت استفاده میکند و قیمت را بالا میبرد.
در حال حاضر طبق اخبار وضعیت کشورهای اروپایی به هم خورده، قیمت بنزین بالا رفته، بعضی از پالایشگاههایی که با نوع نفت ما هماهنگ است، به این راحتی خوراک آن نمیتواند تغییر کند. به نظرم اگر تحریم اروپا جدی باشد این اروپاست که ضرر میکند نه ما. ما برای 10 درصد صادراتی که به اروپا داریم میتوانیم مشتری هم پیدا کنیم.
فعالیتهای دیپلماتیک بویژه دیپلماسی انرژی آیا میتواند بازدارنده تحریمها باشد یا تحریمها را به حداقل برساند.
بله. قطعا همین طور است. با دیپلماسی قوی میتوان جلوی بسیاری از اقدامات را گرفت. موضوعی که میتواند در سطح دیپلماتیک حل شود، به شورای امنیت کشیده نشود، بسیار کمهزینهتر و البته موثرتر خواهد بود.
دستاندرکاران انرژی هستهای در گذشته و حال و انشاءالله آینده مسیر خوبی را طی کردهآند. آژانس بینالمللی انرژی اتمی نتوانسته مدرکی علیه فعالیتهای هستهای صلحآمیز به دست آورد. مصوبههای تحریم همه سیاسی است، میخواهند تهدید کنند، جو روانی ایجاد کنند، شاید 90 درصد آن هم عملی نشود، خود آنها زودتر از پا میافتند، پس شاید دست به این کارها نزنند.
زیبا اسماعیلی - گروه اقتصاد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد