سفیدی پوست همیشه خوب نیست

لطفا در ابتدا برای آشنایی با این بیماری، تعریفی از لک و پیس و چگونگی بروز آن بفرمایید؟

ملانین، رنگدانه‌ای است که عامل تعیین‌کننده رنگ پوست، مو و چشم‌های ما می‌باشد و توسط سلول‌هایی به نام ملانوسیت (سلول‌های رنگدانه‌ساز) تولید می‌شود. اگر این سول‌ها از بین بروند یا نتوانند رنگدانه ملانین را تولید کنند، رنگ پوست روشن‌تر شده یا به طور کلی سفید می‌شود. در واقع لک و پیس نیز به دلیل اختلال رنگدانه‌ای پوست که سلول‌های ملانوسیت یا رنگ‌ساز پوست تخریب شده و از بین می‌روند، در قسمت‌های مختلف پوست به وجود می‌آید. این ضایعات در هر جایی از بدن ممکن است دیده شوند؛ شایع‌ترین مناطقی که معمولا درگیر آن می‌شود عبارتند از: صورت، لب، دست، بازو و پاهاست، ولی گاهی لک‌های مشابهی در مخاط دهان و دستگاه تناسلی هم ممکن است دیده شود. مواردی هم از درگیری لایه تحتانی چشم به نام رتین گزارش شده است. اکثرا بیماری در ابتدا با سفید‌شدن پوست و به طور ثانوی سفیدی موی روی آن دیده می‌شود، اما لازم است بدانید سفیدی موها بدون سفیدی پوست بیماری لک و پیس نیست، بلکه بیماری‌های دیگری مسبب این سفیدی است.

علت بیماری هنوز ناشناخته است ولی فرضیه‌هایی در مورد آن مطرح شده است از قوی‌ترین این فرضیه‌ها می‌توان به زمینه ارثی و ژنتیکی این بیماری اشاره کرد؛ به طوری که چنانچه فردی از خانواده به این بیماری مبتلا شده باشد شانس ابتلا در دیگر افراد خانواده نیز وجود خواهد داشت و حتی ممکن است در نسل‌های بعدی ولی با شدت‌ کم و زیاد دیده شود. از دیگر دلایلی که مورد قبول همه پزشکان است علت خود ایمنی (اتو ایمون) است. بدن برخی افراد بر علیه بعضی از بافت‌های خودش مانند ملانوسیت رنگ‌ساز پادزهر تولید می‌کند و باعث از بین رفتن این سلول‌ها می‌شود. البته عللی نیز وجود دارد که باعث برانگیخته شدن بیماری می‌شود؛ ازجمله این عوامل می‌توان به استرس و سوختگی پوست اشاره کرد.

اگرچه آمار دقیقی از میزان مبتلایان در کشورمان وجود ندارد ولی آمار کشورهای غربی از شیوع نیم تا یک درصدی این بیماری حکایت دارد. حدود 30 درصد از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، یکی از افراد خانواده‌شان نیز به این بیماری مبتلا بوده یا خواهد شد. حدود 50 درصد این افراد قبل از 20 سالگی و 90 درصد آنان قبل از 40 سالگی علائم بیماری را در خود یافته و پی به بیماری خود می‌برند. سوالی که بسیاری از بیماران از ما می‌کنند این است که این بیماری در زنان بیشتر رایج است یا در مردان؟ باید گفت که این بیماری در زنان و مردان به یک میزان دیده می‌شود و ربطی به جنسیت ندارد.

تحقیقات فراوانی در مورد این بیماری و روش‌های درمان آن در حال انجام است و این امید وجود دارد که در آینده درمان‌های جدیدی کشف و ابداع شوند، اگرچه راه‌های مختلف درمانی متفاوتی برای آن وجود دارد، ولی روش درمانی قطعی و مؤثری که باعث بهبود همه بیماران شود، هنوز شناسایی نشده است. در سال‌های گذشته برای درمان، بیشتر از روش PUVA تراپی استفاده می‌شد؛ در این روش از داروهای استروئیدی موضعی و سیستمیک (البته طبق محدودیت‌های پزشکی) و محلول و قرص متوکسالن همراه با اشعه ماوراء بنفش بهره می‌بردند. در حال حاضر پیشرفت‌های زیادی در زمینه درمان این بیماری حاصل شده؛ یکی از روش‌های نسبتا جدید، روش جراحی پیوند پوست سالم حاوی رنگدانه به منطقه درگیر بیماری می‌باشد.

درمان‌هایی که در چند سال اخیر رایج شده روش استفاده از اشعه لیزر اگزایمر می‌باشد که مکانیسم اثر آن شبیه به PUVA تراپی است. این روش برتری که نسبت به روش PUVA تراپی دارد این است که عوارض PUVA تراپی را ندارد. روش دیگری که فعلا در حد یک روش تحقیقاتی است و وارد عرصه پزشکی به عنوان یک راه درمانی نشده، روش سلول درمانی است؛ البته در کشور‌های پیشرفته از این روش به طور بسیار محدود استفاده می‌شود و ما امیدواریم تا چند سال آینده، سلول درمانی در قسمت‌های مختلف پزشکی به طور جامع مورد استفاده قرار گیرد.

مساله‌ای که اغلب بیماران از آن غفلت می‌کنند این است که بیماری لک و پیس ممکن است با بیماری‌های دیگری مانند پرکاری تیروئید، ریزش موی منطقه‌ای، کم‌خونی وخیم، کمبود ویتامین B12 و... همراه باشد، لذا درمان این بیماری‌ها نیز باید جدی گرفته شود.

تاثیر آفتاب بر بیماری لک و پیس به 2 گونه است. تماس با آفتاب به میزان طبیعی در بعضی از بیماران باعث کاهش و در برخی دیگر باعث افزایش لکه‌های سفید پوستی می‌شود که این قضیه به صورت بهتر یا بدتر شدن لکه‌های پوستی در زمستان یا تابستان از سوی بیماران ابراز می‌شود.

در افرادی که زمینه ارث را در خانواده و فامیل همخون دارند توصیه می‌شود از آفتاب سوختگی جدا پرهیز نمایند؛ زیرا آفتاب سوختگی می‌تواند باعث برافروخته شدن بیماری شود در حالی که شاید تا قبل از این ماجرا هیچ خبری از این لکه‌های مزاحم نبود. استفاده از ضد آفتاب یکی از مهم ترین توصیه‌ها به بیماران است؛ زیرا پوست سفید مناطق مبتلا به این بیماری هیچ‌گونه دفاعی در برابر نور خورشید ندارند. این نواحی خیلی به راحتی دچار آفتاب سوختگی می‌شوند. روی تمام نواحی مبتلا به ویتیلیگو که توسط لباس پوشانیده نمی‌شوند باید یک ضد آفتاب مناسب با SPF حداقل برابر ۱۵ مالیده شود و برای جلوگیری از آفتاب سوختگی، از قرار گرفتن در معرض خورشید در ساعات حداکثر تابش (۱۰ صبح تا ۴ عصر) خودداری شود.

بله، به محض دیدن حتی کوچک‌ترین لک سفیدی لازم است که به پزشک متخصص مراجعه کنید. اگر مراجعه شما به موقع باشد شاید هنوز سلول‌های ملانوسیت رنگساز کاملا تخریب نشده باشند و بتوان با درمان دارویی بخوبی آن را درمان کرد، اما باید بدانید هرچه زمان بیشتری از بروز لک‌های سفید گذشته باشد خصوصا چنانچه این لک‌ها در انتهای بدن مانند انگشتان دست و پا، نوک بینی و نواحی تناسلی ظاهر شود، درمان خیلی مشکل خواهد شد.

یکی از سوالاتی که اغلب این بیماران از ما می‌پرسند این است، آیا مواد غذایی خاصی وجود دارد که تاثیری در کاهش یا بدتر شدن بیماری داشته باشد در جواب این بیماران باید بگویم تغذیه یا مصرف غذاهایی که از نظر باور مردم در تضاد با هم هستند، هیچ تاثیری در ابتلا یا کاهش علائم بیماری ندارد و هیچ محدودیت غذایی خاصی به بیماران توصیه نمی‌شود.

بیماری لک و پیس یک بیماری خود ایمنی است و عامل میکروبی ندارد، لذا هیچ‌گونه واگیری برای اطرافیان بیمار ندارد و هرگونه تماس با بیمار یا استفاده از لوازم آنها باعث ابتلا به لک و پیس نمی‌شود. از طرفی باید بدانید این بیماری هیچ راه پیشگیری ندارد، زیرا همان‌طور که قبلا هم گفتیم ویتیلیگو یا لک و پیس یک بیماری خود ایمنی است.

ام‌البنین خان‌وردی