4 سال با تولید خودروهای هیبریدی فاصله داریم

این موضوع در شرایطی است که به گفته مدیر اجرا و نظارت بر اخذ استانداردهای ایران خودرو، صنعت خودروسازی ایران برای طراحی و تولید هیبریدها، خوشبینانه 4 سال با نقطه‌ای که هم‌اکنون خارجی‌ها در آن ایستاده‌اند، فاصله دارد. کیوان وزیری همچنین تاکید می‌کند این 4 سال فاصله به شرطی است که طبق برنامه پیش برویم و حمایت‌های مالی لازم نیز انجام شود. به گفته وی، خودروهای هیبریدی نه تنها نقش مهمی در کاهش آلایندگی خواهند داشت، بلکه به دلیل خاصیت ذخیره سازی، از هدر رفتن سوخت و انرژی نیز جلوگیری می‌کنند. وزیری همچنین در مورد آینده خودروهای برقی (مدل پیشرفته‌تر هیبریدها) نیز عنوان می‌کند، قرار است بازاریابی به شکلی انجام شود که تا 20 سال آینده سهم تمام الکتریکی‌ها و البته هیبریدها به 70 درصد میزان تولید سالانه صنعت خودروی جهان برسد. وزیری تاکید می‌کند در نیمه دوم امسال شاهد ورود خودروهای هیبریدی به بازار خودروی کشور خواهیم بود. گفت‌و‌گوی «جام‌جم» با مدیر اجرا و نظارت بر اخذ استانداردهای ایران خودرو را می‌خوانید.

طی یکی دو سال گذشته بحث طراحی و تولید محصولات هیبریدی در صنعت خودروسازی ایران بسیار داغ شده و حتی مسوولان، سهمی یک درصدی را نیز برای هیبرید در سبد سوخت کشور در نظر گرفته‌اند. این موضوع در شرایطی است که بسیاری از مشتریان هنوز نسبت به تفاوت هیبریدها با خودروهای معمولی آگاهی لازم را ندارند و دلیل آن نیز عدم اطلاع رسانی فراگیر در مورد ماهیت این نوع محصولات است. با این شرایط می‌خواهم از زبان شما بشنوم که در حالت کلی  چه تفاوتی میان هیبریدها و خودروهای معمولی وجود دارد؟

برای پاسخ به پرسش بد نیست ابتدا تعریفی از خودروهای هیبریدی ارائه کنم. هیبرید به خودرویی گفته می‌شود که علاوه بر سیستم سوخت رسانی بنزینی، از یک منبع انرژی دیگر نیز بهره می‌برد و به عبارت بهتر با 2 نوع سوخت کار می‌کند. در این نوع خودروها از برق به عنوان یکی از سوخت‌ها استفاده می‌شود، اما سوخت دیگر می‌تواند بنزین یا گازوئیل (دیزل) باشد. به عنوان مثال در لکوموتیو از هیبرید دیزلی استفاده می‌کنند و این موضوع کاهش آلایندگی و آلودگی را در پی دارد. در واقع خودروهای هیبریدی از ادغام دو یا حتی چند پیشرانه انتقال قدرت متولد می‌شوند که این پیشرانه‌ها همه به مرکز اصلی قدرت خودرو وصل بوده و نیرو را به چرخ‌ها منتقل می‌کنند.

در حالت کلی، هدف اصلی از طراحی و تولید خودروهای هیبریدی، کاهش مصرف سوخت و آلایندگی است، زیرا برق یکی از انرژی‌های پاک به شمار می‌رود و نه تنها آلودگی آن در حد صفر است، بلکه مصرف آن نیز بهینه‌تر از سوخت‌های فسیلی خواهد بود. به هر حال وقتی بنزین کمتری سوزانده شود، آلودگی کمتری نیز ایجاد خواهد شد و این موضوع (کاهش آلودگی) یکی از دغدغه‌های مهم در دنیای امروز به حساب می‌آید.

همچنین در خودروهای هیبریدی، خازن‌هایی وجود دارد که نیروی برق در آنها ذخیره می‌شود و هرگاه نیاز باشد این نیرو خودرو را به حرکت در خواهد آورد. این بدان معناست که خودروهای هیبریدی نه‌تنها نقش مهمی در کاهش آلایندگی خواهند داشت، بلکه به دلیل خاصیت ذخیره‌سازی، از هدر رفتن سوخت و انرژی نیز جلوگیری می‌کنند؛ بنابراین پاسخ پرسش شما این می‌شود که از جنبه اقتصادی و زیست محیطی، فرق اصلی هیبریدها با خودروهای معمولی در پاک بودن و کم مصرف‌تر بودن آنهاست. به هر حال دنیای امروز در پی کاستن آلودگی ناشی از تردد خودروهاست و هیبریدها در صورت جا افتادن بین مشتریان، می‌توانند نقش مهمی در این کار داشته باشند.

بجز تفاوت‌های اقتصادی و زیست محیطی، از لحاظ فنی و ساختاری چه فرقی میان هیبریدها و خودروهای معمولی وجود دارد؟

به هر حال وقتی قرار است یک خودروی هیبریدی طراحی شود، باید سیستم سوخت رسانی فعلی را تغییر دهیم و این کار نیازمند تعبیه سیستمی الکتریکی در خودروهای جدید است. اگر بخواهم به‌طور خلاصه تفاوت فنی هیبریدها و خودروهای معمولی را بیان کنم باید بگویم هیبریدها از یک ژنراتور بهره می‌برند که در مواقع لازم انرژی ذخیره شده در باتری‌ها را به چرخ‌های خودرو منتقل می‌کنند، آن را به حرکت در می‌آورند. به عبارت بهتر، در خودروهای هیبریدی نه تنها می‌توان از بنزین و گازوئیل استفاده کرد، بلکه هر وقت نیاز شد، می‌توانیم انرژی برق را نیز به خدمت بگیریم.

روش کار خودروهای هیبریدی به چه شکل است؟ منظورم کارکرد سیستم انتقال قدرت آنهاست.

قطعا روش کار هیبریدها پیچیده‌تر و پیشرفته‌تر از خودروهای بنزینی است. همان طور که اشاره کردم هیبریدها دارای ژنراتور و باتری هستند و موتورشان نیز پیشرفته‌تر به حساب می‌آید. باز هم تاکید می‌کنم که در خودروهای هیبریدی، ژنراتور وظیفه تولید برق را دارد و هر وقت نیاز به آن باشد، موتور با استفاده از باتری‌ها، نیروی لازم را به چرخ‌های خودرو انتقال خواهد داد. یک نکته بسیار مهم دیگر در مورد هیبریدها این است که وقتی خودرو به استفاده از سوخت نیاز نداشته باشد، موتور الکتریکی آن نه تنها اجازه هدر رفتن انرژی را نمی‌دهد، بلکه طی فرآیندی انرژی را نیز به خازن برگردانده و در آن ذخیره می‌کند. در واقع با این کار، خازن‌ها شارژ می‌شوند و از انرژی ذخیره شده در آنها برای به حرکت درآوردن خودرو استفاده می‌کنند.

منظورتان از این جمله که می‌گویید وقتی خودرو نیاز به استفاده از سوخت ندارد، چیست؟

منظورم مواردی است که یا خودرو متوقف شده یا بدون مصرف سوخت نیز می‌تواند به حرکت خود ادامه دهد. به عنوان مثال وقتی شما پشت چراغ قرمزهای طولانی مدت می‌ایستید، اگر خودرو را خاموش نکنید، سوختتان بی‌‌دلیل مصرف شده و به هدر می‌رود، در حالی که با استفاده از هیبریدها می‌توان مانع هدر رفتن سوخت شد. همچنین وقتی شما در جاده‌ای کفی حرکت می‌کنید، اگر خودرویتان هیبریدی باشد، می‌توانید با کمک موتور الکتریکی آن، انرژی را در خازن‌ها ذخیره کنید و در مراحل بعدی از این انرژی ذخیره شده استفاده ببرید. این موضوع در شرایطی است که خودروهای بنزینی قابلیت انجام این فرآیند را ندارند، زیرا به باتری و خازن مجهز نیستند. در واقع بنزینی‌ها انرژی را به گرما تبدیل می‌کنند و این موضوع نه تنها مصرف را بالا می‌برد، بلکه به آلایندگی نیز منجر می‌شود؛ بنابراین هیبریدی‌ها از دو جهت آلودگی را کاهش می‌دهند، اولا وقتی از انرژی برق استفاده کنند، عملا هیچ آلایندگی نخواهند داشت و از آن سو چون نمی‌گذارند انرژی هدر رود، به نوعی دیگر مانع ازدیاد آلایندگی می‌شوند. به عبارت بهتر، هرچه سوخت کمتری مصرف شود آلودگی پایین‌تری نیز تولید خواهد شد.

آیا همه خودروهای هیبریدی به همین یک روش که عنوان کردید، عمل می‌کنند یا عملکردشان متفاوت از یکدیگر است؟

در حال حاضر 2 مدل خودروی هیبریدی داریم که یکی به صورت موازی عمل می‌کند و دیگری به روش سری. در هیبریدهایی که به روش موازی کار می‌کنند، هر دو موتور الکتریکی و غیرالکتریکی (بنزینی و دیزلی) به سیستم انتقال قدرت وصل هستند و نیروی لازم از طریق هر دوی آنها به چرخ‌های خودرو منتقل می‌شود. به عبارت بهتر، در این نوع هیبریدها وظیفه انتقال نیرو به عهده هر دو موتور خودروست، در شرایطی که هیبریدهای سری برای انتقال نیرو به چرخ ها، از موتور بنزینی استفاده می‌کنند. در واقع روش کار آنها بدین شکل است که موتور بنزینی انرژی لازم را به ژنراتور می‌دهد و با راه انداختن آن، نیروی موردنیاز به چرخ‌ها منتقل می‌شود و خودرو به حرکت در می‌آید.

کدام کشورها اکنون سردمدار تولید خودروهای هیبریدی به شمار می‌روند؟

در این مورد باید از ژاپنی‌ها نام ببریم، زیرا آنها آغازکننده این راه بودند و هم‌اکنون نیز در طراحی و تولید هیبریدها صاحب سبک به حساب می‌آیند. تویوتا، هوندا و نیسان به عنوان بزرگ‌ترین خودروسازان ژاپن، اقدامات زیادی درباره محصولات هیبریدی انجام داده و توانسته‌اند خودروهایی چون پریوس و لیف را طراحی و تولید کنند. البته مرسدس بنز هم از قدیمی‌های این ماجرا به شمار می‌رود و پیشترها فعالیت خود را برای تولید خودروهای هیبریدی در کلاس M آغاز کرده است. البته پژو هم دستی در تولید خودروهای هیبریدی دارد که البته محصولات این شرکت از نوع دیزلی ـ الکتریکی هستند. جدای از اینها، بیشتر خودروسازان بزرگ دنیا هم به دنبال طراحی هیبریدها رفته‌اند، زیرا می‌خواهند در بازار آینده این نوع محصولات سهمی داشته باشند.

در حال حاضر خودروسازان دنیا علاوه بر محصولات هیبریدی به سراغ طراحی و تولید خودروهای تمام الکتریکی (برقی) به عنوان مدل پیشرفته هیبریدها نیز رفته‌اند. عملکرد این نوع خودروها به چه شکل است؟

خودروهای برقی از یک موتور تمام الکتریکی استفاده می‌کنند و نیاز به شارژ باتری دارند. این خودروها البته هنوز در سطح دنیا جا نیفتاده‌اند و چندین سال طول می‌کشد تا بازار مناسبی برای آنها فراهم شود. خودروهای برقی البته سرعت پایین‌تری نسبت به مدل‌های بنزینی دارند و برای استفاده از آنها باید ایستگاه‌های شارژ باتری در سطح شهرها تعبیه کرد. این ایستگاه‌ها مانند جایگاه‌های سوخت‌گیری عمل کرده و خودروهای برقی می‌توانند در آنجا شارژ شوند. همان طور که اشاره کردم، خودروهای برقی دارای پیمایش محدودتری نسبت به خودروهای بنزینی هستند. البته یادتان باشد خودروهای تمام الکتریکی با هیبریدها فرق دارند و نباید این دو را یکی دانست. در خودروهای برقی، نیروی الکتریکی نقش اصلی را در انتقال قدرت به چرخ‌های خودرو ایفا می‌کند. به عبارت بهتر، هیبریدها محصولاتی بین خودروهای بنزینی و برقی به شمار می‌روند و عیوب هر دو طرف را به نوعی پوشش می‌دهند.

اشاره کردید که تمام الکتریکی ها دارای پیمایش محدودتری نسبت به خودروهای بنزینی هستند. می‌خواهم بدانم در مقام مقایسه، چه تفاوتی میان پیمایش یک خودروی تمام الکتریکی و یک خودرو بنزینی وجود دارد؟

یک خودروی بنزینی، با باک 50 لیتری حدود 500 کیلومتر را طی می‌کند، یعنی شما پس از پیمایشی 500 کیلومتری به سوخت‌گیری دوباره احتیاج دارید، اما در هیبریدها و بخصوص تمام الکتریکی‌ها، این‌گونه نیست. در حال حاضر مالک یک خودروی تمام الکتریکی باید پس از طی حداکثر 160 کیلومتر مسافت، دوباره خودروی خود را شارژ کند و این به معنای افزایش دفعات سوخت‌گیری است. نکته دیگر اینجاست که سوخت گیری بنزین در زمان بسیار کوتاهی انجام می‌شود، اما برای شارژ باتری یک محصول تمام الکتریکی باید چند ساعت وقت صرف کرد. اگر بخواهم به صورت ریاضی این موضوع را توضیح بدهم، باید بگویم که یک گالن بنزین معادل 450 کیلو باتری انرژی دارد، یعنی برای تولید انرژی یک گالن بنزین باید از 450 کیلو باتری استفاده کرد.

همان‌طور که شما هم اشاره کردید، استفاده از خودروهای برقی دردسرهای خاص خود را دارد. با این شرایط فکر می‌کنید بازار خودروی جهان چه زمانی پذیرای آنها باشد؟

همین حالا هم خودروهایی هستند که به صورت تمام الکتریکی ساخته شده و در آستانه ورود به بازار قرار دارند، منتها هنوز نمی‌توان نسبت به جا افتادن آنها بین مشتریان امیدوار بود. به هر حال سرعت پایین، صرف زمان طولانی برای شارژ باتری و همچنین نیاز زیاد به شارژ، از جمله مشکلات اساسی تمام الکتریکی‌ها محسوب می‌شود، که می‌توانند موانع بزرگی بر سر راه استقبال مشتریان باشند. من به شخصه بعید می‌دانم خودروهای تمام الکتریکی به این زودی‌ها جای مناسبی را برای خود در بازار دست و پا کنند. البته خودروسازان خارجی نیز سال 2022 میلادی را مبدا ورود انبوه خودروهای تمام الکتریکی به بازار قرار داده‌اند و می‌خواهند در عرض 5 سال بازار مناسبی برای آنها فراهم کنند.

آیا سهم خاصی برای تمام الکتریکی‌ها تعیین شده است؟

طبق شواهد قرار است بازاریابی به شکلی انجام شود، که تا 20 سال آینده سهم تمام الکتریکی‌ها و البته هیبریدها، به 70 درصد میزان تولید سالانه صنعت خودروی جهان برسد. البته همان‌طور که گفتم این کار پروسه‌ای چند ساله نیاز دارد و احتمالا حدود سال 2030 میلادی به ثمر خواهد نشست.

احتمالا در جریان هستید که سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز قصد دارد طی پروژه‌ای 3 مدل خودروی هیبریدی را طراحی کند. به عنوان یک کارشناس، چه نظری در این‌باره دارید؟ آیا هم‌اکنون توانایی انجام چنین کاری در کشور ما وجود دارد؟

توانایی که هست، منتها باید با برنامه ریزی‌های خاص و فراهم آوردن امکانات لازم سراغ طراحی خودروهای هیبریدی رفت. با این حال، من نمی‌توانم اظهارنظر خاصی درباره این‌که سازمان گسترش توانایی انجام چنین کاری را دارد، بکنم. به نظرم بهتر است این پرسش را از خود مسوولان سازمان گسترش بپرسید.

قرار است این پروژه در عرض 18 ماه به ثمر بنشیند. به نظر شما چنین بازه زمانی برای طراحی خودروهای هیبریدی کافی است؟

امیدوارم که باشد. البته باید کارها خالصانه انجام شده و از نظر مالی نیز پشتیبانی‌های لازم صورت گیرد. همچنین تشکیل اتاق فکر هم نیاز است، زیرا با توجه به پیچیدگی خودروهای هیبریدی، این نوع پروژه‌ها را باید کاملا علمی جلو برد.

با توجه به آن‌که خودروسازان بزرگ دنیا از سال‌ها پیش اقدام به طراحی و تولید هیبریدها کرده‌اند، فکر نمی‌کنید در این خصوص فاصله زیادی بین ما و آنها باشد؟

کار روی طراحی خودروهای هیبریدی از حدود 10 سال پیش آغاز شد ، با این حساب ما حداقل 10 سال در این ماجرا عقب‌تر از خارجی‌ها هستیم. البته این بدان معنا نیست که خودروسازی کشور برای رسیدن به مرز طراحی هیبریدی‌ها 10 سال زمان نیاز دارد، زیرا به هر حال تکنولوژی‌ها به روزتر شده و هم‌اکنون سریع‌تر می‌توان فاصله‌ها را پوشش داد.

خب بالاخره این فاصله چند سال است؟

اگر خوشبینانه در نظر بگیریم، 4 سال دیگر می‌توانیم به مرحله‌ای که خودروسازان خارجی هم‌اکنون به آن رسیده‌اند، برسیم. البته اگر درست، علمی و طبق برنامه عمل کنیم، می‌توانیم ظرف 2 سال آینده نمونه‌های اولیه را به تولید برسانیم و 2 سال بعدی را نیز صرف رفع عیوب و نواقص خودروهای هیبریدی که تولید کرده‌ایم، بکنیم. یادتان باشد ژاپنی‌ها هم همین کار را کردند، به نحوی که نمونه‌های اولیه را در اختیار کارمندان خود قرار دادند و به این وسیله نقص‌ها را به حداقل ممکن رساندند.

اگر موافق باشید سری هم به اقدامات هیبریدی شرکت خودتان بزنیم. آن طور که اعلام شده، ایران خودرو نیز به نوعی قدم در راه تولید خودروهای هیبریدی گذاشته و قصد دارد چندی دیگر اولین محصولات هیبریدی خود را روانه بازار کند. می‌خواهم بدانم هم اکنون چه اقداماتی در این باره انجام شده و تولید محصولات هیبریدی شرکت در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

اشتباه نشود، ایران خودرو محصول میکرو هیبرید طراحی کرده است، نه هیبرید!

خب فرق میکروهیبریدها با هیبریدها چیست؟

همان‌طور که گفتم هیبریدها دارای ژنراتور و باتری هستند، اما میکرو هیبریدها از چنین مشخصه‌ای برخودار نبوده و در درجه پایین‌تری از لحاظ فنی قرار دارند. البته میکرو هیبریدها هم اقتباسی از هیبریدها به حساب می‌آیند و مشخصه اصلی‌شان این است که مانع هدر رفتن انرژی می‌شوند.

یعنی در خودروهای میکروهیبرید نیز مصرف سوخت و به تبع آن، آلودگی کاهش می‌یابد؟

بله. میکرو هیبریدها به طور متوسط پنج تا هفت درصد در مقایسه با خودروهای معمولی سوخت کمتری می‌سوزانند.

روش کارشان به چه شکل است؟ به عبارت بهتر چگونه انرژی را ذخیره کرده و باعث صرفه‌جویی در مصرف سوخت می‌شوند؟

چون نمی‌خواهم خیلی وارد مباحث فنی شوم، به صورت کلی پاسخ پرسشتان را می‌دهم. ما با انجام برخی فرآیندها و اعمال تغییراتی روی سمندLX، خودرویی طراحی کرده‌ایم که راننده می‌تواند بدون خاموش کردن خودرو و تنها با فشردن پدال ترمز، جلوی مصرف سوخت را بگیرد. اگر دقت کرده باشید، پس از سهمیه‌بندی بنزین و افزایش قیمت سوخت، بسیاری از مردم اقدام به خاموش کردن خودروی خود پشت چراغ قرمز کرده و به  این وسیله از هدر رفتن سوخت جلوگیری می‌کنند. این اقدام البته فراگیر نبوده و در درازمدت خرابی سیستم استارت خودرو را به همراه دارد، حال آن‌که در خودروهای میکروهیبرید این مشکل برطرف شده است. در خودرویی که ما طراحی کرده‌ایم، راننده مجبور نیست برای خاموش کردن موتور از سیستم استارت استفاده کند، بلکه فقط کافیست پدال گاز را فشار بدهد. با این کار نه تنها سوخت هدر نمی‌رود، بلکه از بروز آسیب در سیستم استارت خودرو نیز جلوگیری به عمل می‌آید.

آن وقت برای روشن کردن دوباره خودرو چه باید کرد؟

اتفاقا نکته مهم دیگر میکروهیبریدها اینجاست که برای روشن کردن دوباره این خودروها، باز هم نیازی به استارت زدن نداریم، زیرا با فشردن پدال گاز، روشن خواهند شد.

حال میکروهیبریدها چه زمانی به بازار خواهند آمد؟

به گمانم می‌توانیم در نیمه دوم امسال شاهد ورود آنها به بازار خودروی کشور باشیم.

قیمت این خودروها چقدر خواهد بود؟ آیا گران تر از خودروهای معمولی به دست مشتری می‌رسند؟

من فقط در جریان مسائل فنی میکروهیبریدها هستم و نمی‌دانم قیمت نهایی آنها چقدر است.

حدستان چیست؟

به هر حال چون یک سری وسائل و تجهیزات جدید روی آنها نصب شده است، قائدتا باید قیمت بالاتری نسبت خودروهای معمولی داشته و گران‌تر عرضه شوند. در حالت کلی بعید می‌دانم تفاوت قیمت یک سمند LX با مدل میکروهیبرید آن بیش از 200 هزار تومان باشد.

محمدرضا بهداد / جام‌جم