الحاق مرکز ملی فرش به میراث فرهنگی منتفی شد

فیصل مرداسی در گفتگو با مهر گفت: سال 88 را در حوزه فرش دستباف،‌ با رقم 493 میلیون دلار صادرات به کشورهای مختلف به اتمام رساندیم، این در حالی است که قریب به 80 درصد صادرات فرش دستباف ایرانی به 20 تا 22 کشور بوده است. در این سال، رشد وزنی صادرات 2.5 درصد و رشد ارزشی آن، 16.8 درصد بوده است.

رئیس مرکز ملی فرش ایران افزود: البته هر ساله مقداری از فرشهای صادراتی به کشور عودت داده می شود که عموما فرشهایی هستند که به نمایشگاه می روند و بخشی از آنها فروش می رود و بخشی دیگر نیز به فروش نمی رود و به کشور برمی گردد، آنها نیز در آمارهای صادراتی ما حساب می شوند؛ چرا که از طریق گمرک از کشور خارج شده اند.
وی تصریح کرد: این فرشهای عودت داده شده هر سال در حدود 26 میلیون دلار تا 35 میلیون دلار می شود، در سال گذشته  براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، 30 میلیون دلار بوده است، بنابراین ما در سال 88، معادل 460 میلیون دلار صادرات خالص فرش داشته ایم.
 
به اعتقاد مرداسی بازار فرش، بازار سختی است؛ به این دلیل که هم رقابت در آن زیاد است و هم تولیدکنندگان با رقبایی مواجه هستند که آنها نیز تلاش زیادی برای ارتقاء کیفیت و کاهش قیمت دارند. از سوی دیگر کفپوش های دیگری با تنوع بالاتر و قیمتهای پائین تر و حتی تغییرات روزانه، با فرش های دستباف رقابت دارند.
 
وی ادامه داد: از طرفی هم، فرش به گونه ای است که نیازمند ارائه اطلاعات خاص، ویژه و تخصصی به مشتری است که آن مشتری را علاقمند کند بابت خرید، پول بیشتری بدهد تا فرش دستباف بخرد، بخصوص اینکه فرش دستباف ایرانی تنوع بسیار بالایی دارد که در بافت، طرح، رنگ، نقشه و مناطق جغرافیایی نهفته است؛ لذا لازم است که مشتری به خوبی توجیه شود و به شیوه مناسبی به او اطلاع داده شود که فرش دستباف را نسبت به سایر کفپوش ها ترجیح دهد و از سوی دیگر نیز، فرش دستباف ایرانی را نسبت به فرش دستباف غیر ایرانی ترجیح دهد.
 
مرداسی گفت: به همین خاطر، اساسا فروش فرش یک کار کاملا تخصصی و ویژه و با شرایط موجود، سخت است. از این باب که کالای لوکس تلقی می شود و رابطه مستقیمی با درآمد خانوار دارد.
 
رئیس مرکز ملی فرش ایران در توضیح این مطلب خاطرنشان کرد: به این معنا که اگر اقتصاد کشورهای پیشرفته رشد کند، درآمدها افزایش یابد، علاقمندی برای کالاهای اینچنینی افزایش می یاد و اگر رکود حاکم شود، طبیعتا تقاضا برای فرش کاهش پیدا می کند.
 
وی ادامه داد: سالهای گذشته سالهایی بود که اقتصاد کشورهای اروپایی و امریکا با رکود نسبی یا رشد بسیار کم مواجه بودند و در انتها، منتهی به رکود بسیار سنگین طولانی مدت شدند که به زعم خودشان از حیث زمان، بزرگترین بازه زمانی را به خود اختصاص داد و از طرفی گستره جغرافیایی آن نیز بزرگترین گستره ها بوده است؛ یعنی کشورهایی که با دلار ارتباط و با بازار آمریکا تراکنش داشتند، متاثر از این بازار شدند.
 
مرداسی گفت: صادرات در سه ماهه امسال نیز با رشد بالایی مواجه شد و به 104 میلیون دلار رسید، این رقم براساس آمار گمرک ایران، از نظر وزنی 38 درصد و از نظر ارزشی 36 درصد رشد را نشان می دهد.
 
وی اظهار داشت: حقیقتا به دلیل اینکه بازار داخلی با رکود بالایی مواجه است و بسیاری از فرش فروشان، بازار خود را ترک کرده اند و تعداد زیادی از قالیبافان به دلیل رکودی که وجود داشت، قالیبافی را کنار گذاشته اند، ‌این میزان رشد، پاسخگوی علاقمندی مرکز ملی فرش نیست و فکر می کنیم که باید تلاش بیشتری صورت گیرد که میزان صادرات با افزایش بالاتری مواجه شود و بتوان به رکوردهای بالاتر از 600 میلیون دلار با فرض ثبات فعلی بازار به 1.3 میلیارد دلار رسید.
 
به گفته مرداسی، از این باب نیز تاکید می کنم که این میزان رشد نباید ما را فریب دهیم؛ بلکه باید مشتری مدار باشیم. مفهوم مشتری مداری این است که باید ثقل توجه طراح، نقاش،‌ بافنده، تولیدکننده و صادرکننده مشتری باشد. البته در برخی از کالاها این ثقل کمتر است ولی در کالاهای لوکس، ثقل بالاتر است؛ چرا که مشتری باید رقم های بالاتری پرداخت کند تا فرش دستباف آن هم ایرانی بخرد. بنابراین کاملا باید به خواست وی توجه شود.
 
وی تصریح کرد: لذا جهت گیری رشدی که در بازار ما وجود دارد باید به گونه ای رقم خورد که هم با ثبات بوده و هم استمرار داشته باشد؛ از این رو باید کیفیت معقول و مناسب شود؛ یعنی اگر فرشی را با یک ویژگی مشخصی معرفی می کنیم، حتما باید دارای آن مشخصات باشد؛ به گونه ای که مشتری احساس کند که کاملا اطلاعات درست، منطقی و دقیق در اختیارش گذاشته شده است.
 
به اعتقاد مرداسی همچنین در طراحی ها و نقاشی ها باید خلاقیت، نوآوری و توجه به پیرامون بازارهای هدف به بهترین شکل صورت گیرد؛ اگر بازارهای هدف ما در طرح و رنگ علاقمندی های خاص نشان می دهند، باید بازخورد آن را نشان دهیم؛ یعنی شاخصهای این علاقمندی را در طراحی ها مورد توجه قرار دهیم؛ البته باید تاکید کرد که این، به معنای از دست دادن اصالتها نیست.
 
رئیس مرکز ملی فرش ایران خاطرنشان کرد: اساسا مهمترین ویژگی فرش دستباف، اصالتهای آن است؛ لذا وقتی می گوئیم در طرح، نقش، اندازه و رنگ باید نوآوری به خرج دهیم، ما می توانیم کیفیت را بالا بریم و قیمتها را نیز به تناسب کاهش دهیم. البته هم اکنون نیز این گونه است و معتقدم که سیکل بازار ما این کار را انجام می دهد.
 
وی اظهار داشت: یعنی در فضای عرضه و تقاضا و انتقال اطلاعات از صادرکنندگان به تولیدکنندگان، همواره چنین موردی رخ می دهد؛ در غیر این صورت دگرگونی های صنعت فرش ظرف 50 سال یا حتی 10 سال اخیر، رخ نمی داد.
 
به اعتقاد مرداسی هم اکنون این دگرگونی وجود دارد؛ اما روند آن کند  و تدافعی است. یعنی باید مشتری یک فیدبکی بدهد و ما آنرا با فاصله زمانی منتقل کنیم که به نظر می رسد که این فاصله زمانی، خیلی کند سپری می شود که باید برای آن فکری کرد.
البته مرکز ملی فرش در حوزه سلیقه یابی تلاش هایی را صورت داده است تا با تجار و بازرگانان ارتباط برقرار کرده و بگوید که در بازار آلمان چه رنگ، اندازه و طرحی مناسب تر است و آنها را منتقل کند.
 
وی افزود: من معتقدم که این کار باید به مرور به بخش خصوصی و نهادهای تحقیقاتی و انجمن های طراحی سپرده شود و بودجه مختصری که مرکز ملی فرش ایران در این حوزه دارد، باید به سمتی رود که انجمن های طراحان و نقاشان در خود توانمندی ایجاد کنند، آنها باید بروند و ارتباط برقرار کنند و تجار و بازرگانان در نمایشگاه حضور یابند و این اطلاعات را استخراج کنند و در کار خود، این اطلاعات را استفاده کنند.
 
مرداسی گفت: به دلیل اینکه اساسا در بخش خصوصی، همزبانی راحت تر رخ می دهد و اطلاعات سهل تر منتقل می شود؛ لذا به نظر می رسد که انجمن های طراحان، تشکل های دانشجویی و شرکتهای تحقیقاتی فرش باید خود را تقویت کرده که بر روی این پروسه کار کنند که چگونه می شود با سرعت بیشتر، اطلاعات بازارهای هدف را منتقل کرد و حتی به سمت بازارسازی پیش رفت.
 
به گفته این مقام مسئول در مرکز ملی فرش ایران، بازارسازی جلوتر از بازاریابی است. در فرآیند بازاریابی، بازار شناسایی می شود و کالایی تولید می شود که با طرح و رنگ مشتریان مقصد، متناسب است؛ اما بازارسازی آن است که ژاپنی ها برای ما پلوپز تولید کردند و علیرغم اینکه خود از ان استفاده نمی کنند، اما برای راحتی خانواده های ایرانی آن را طراحی کردند.
 
وی ادامه داد: البته پیچیدگی بازار فرش نیز به نظر من یک عامل مهم است. تنوع بالای این بازار و ‌گستردگی آن، عامل مهمی است؛ به همین دلیل مشاهده می شود که یک صادرکننده اطلاعات تنها حوزه کاری خود را دارد و تولید کننده نیز اگر در فلان نقطه کشور تولید فرش را انجام می دهد، اطلاعات بازار شهرهای اطراف خود را دارد. حال حساب کنید که تنوع بازارها و محصولات ما این مشکل را ایجاب می کند. یعنی فردی که در شهرکرد تولید می کند، در رابطه با بازار قم ندارد.
 
مرداسی افزود: البته مرکز ملی فرش، شناسایی اطلاعات را صورت می دهد و جزواتی تحت عنوان سلیقه یابی منتشر کرده است که برای تهیه آنها یکسری پرسش نامه ای را به تجار و بازرگانان می دهد و بعد، اطلاعات از آنها استخراج می شود؛ ولی این کافی نیست و باید نهادهای بخش خصوصی مثل انجمن طراحان و تشکل های دانشگاهی و دانشجویی که در زمینه فرش کار می کنند، با دریافت کمک مالی از مرکز فرش، ‌برای طراحی ها خود پشتوانه اطلاعاتی قوی در رابطه با بازارهای هدف داشته باشند.
 
وی گفت: بنابراین زمانیکه این پشتوانه وجود داشته باشد، وقتی صادرکننده ای به یکی از بازارهای هدف وارد می شود، به راحتی می تواند کار صادرات را انجام دهد. البته این یک مقدمه برای کار است و باید تکمیل شود.
 
رئیس مرکز ملی فرش ایران تصریح کرد: نکته دوم، مقوله کیفیت است، فرش ایرانی چند پله از فرش هندی و چینی از حیث کیفیت بالاتر است و بازارهای هدف نیز این را تائید می کنند؛ اما گاهی اوقات اتفاق می افتد که صادرکننده ایرانی به خاطر اینکه بتواند کالایی با قیمت تمام شده پائین تر از فرش چینی و هندی عرضه کند، سفارشاتی می دهد که معنا و مفهومش این است که از کیفیت کاسته شود و این خطر بزرگی برای آینده فرش ما است.
 
وی ادامه داد: این درحالی است که اگر تمرکز بیشتری بر روی کیفیت، نوآوری و خلاقیت صورت گیرد، به نظر می رسد که ما می توانیم خلاء قیمت تمام شده را تا حدودی پوشش دهیم.
 
رییس مرکز ملی فرش ایران خاطرنشان کرد: البته می پذیریم به دلیل اینکه تورم در بازارهای هدف و رقیب، تک رقمی و در بازارهای تولیدی ایران، دورقمی است و دستمزدها و مواد اولیه هر ساله به صورت دو رقمی رشد می کند، بنابراین چالش قیمت تمام شده وجود دارد.
 
مرداسی با اشاره به یارانه هایی که دولتهای چین و هند برای تولید فرش دستباف می دهند، گفت: این یارانه ها در صادرات این کشورها، اثرگذار است. البته ایران هم برای در حضور در نمایشگاه ها یارانه می دهد، ضمن اینکه بافندگان فرش نیز در ایران از یارانه های عمومی که در آب، برق و گاز پرداخت می شود، استفاده می کنند. در کنار اینها جایزه صادراتی هم وجود دارد.
 
وی اظهار داشت: البته یارانه هایی که پرداخت می شود، در قیاس با تورم کشور خنثی می شود؛ لذا مشکل قیمت تمام شده وجود دارد و قیمت نسبت به بازار رقیب بالا و کاملا مورد پذیرش است؛ ولی به نظر می رسد که اگر روی خلاقیتها و نوآوری ها و در بحث سلیقه یابی و کیفیت نیز تمرکز کنیم، می توانیم مشکل قیمت تمام شده خود را حل کنیم.
 
مرداسی با بیان اینکه بحث وزارت بازرگانی و سازمان میراث فرهنگی برای تغییر متولی فرش دستباف، براساس مکاتبات رسمی خاتمه یافته است، گفت: اخیرا در برخی از سایتها، میراث فرهنگی پاسخ داده بود که فرش زیر نظر ما نیست و زمانی هم که آن اتفاق افتاد، کار خاتمه یافت.
 
وی خاطرنشان کرد: آن زمان مهدی غضنفری وزیر بازرگانی، نامه ای رسمی به بقایی رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ارسال کرد که این موضوع، به مصلحت فرش دستباف نیست، همچنین وزیر بازرگانی به ما پیشنهاد داد که با سازمان میراث فرهنگی کار مشترک انجام دهیم.
 
رئیس مرکز ملی فرش ایران خاطرنشان کرد: این کار مشترک می تواند در حوزه نمایشگاه ها و مبحث مالکیت معنوی باشد. در مساله تبلیغات نیز این کار می تواند تعریف شود. این فضا هم به نظر من وجود دارد و اخیرا هم که روز ملی صنایع دستی بود، ما در نمایشگاهی به همین مناسبت که از سوی میراث فرهنگی برگزار شده بود، شرکت کردیم.
 
مرداسی در خصوص تعیین نرخ ارز نیز گفت: عموم صادرکنندگان تلقی شان این است که ما از طرفی با یک تورم دو رقمی ظرف چند سال مواجه هستیم؛ در حالیکه بازارهای هدف این تورم را ندارند و از طرفی هم همراستا با نرخ تورم، نرخ ارز رشد نکرده است و به همین خاطر در رقابت با رقبای خود، معمولا دچار مشکل هستند.
 
وی افزود: بسیاری از تجار و بازرگانان فرش نیز این درخواست را دارند که اگر بخواهید قیمت تمام شده فرش ما که هم اکنون یک چالش عمومی برای کشور تلقی می شود، کاهش یابد، باید نرخ ارز تغییر کند، از طرفی هم افراد دیگری نیز ایده های دیگری دارند.
 
مرداسی گفت: واردکنندگان کشور معتقد هستند که نرخ ارز نه تنها بالا نیست؛ بلکه باید پائین آید، اما من معتقدم که باید به صورت یک بسته به این موضوع نگاه شود و سیاستهای پولی و مالی را نیز در تعیین نرخ ارز بررسی کنیم. در نهایت با جهت گیری کلان اقتصادی که هم مردم را ببیند و هم تولیدکننده و بازارهای هدف را، در این مورد تصمیم گیری و جهت گیری شود.
 
وی تصریح کرد: نمی توان یک شاخص را به تنهایی ملاک قرار داد و راجع به آن قضاوت کرد. آن زمان در سیاستهای تعرفه ای نیز باید به خوبی بررسی صورت گیرد که آیا سیاستهای تعرفه ای باید تغییر کند یا نه، لذا به نظر من می رسد که اگرچه ما چالش قیمت تمام شده را پذیرفته ایم و این معضل بزرگی برای فرش ما است؛ اما اگر در سالهای گذشته با کاهش صادرات مواجه شده ایم، به خاطر قیمت ارز بوده و یکی از عوامل آن بحث واقعی نبودن نرخ ارز است.
 
رئیس مرکز ملی فرش ایران خاطرنشان کرد: من معتقدم که این یک موضوع کلان اقتصادی است که باید به صورت بسته کامل سیاستهای پولی و مالی دیده شود تا خواسته های تمامی ذی نفعان در بلندمدت تامین شود.
 
وی افزود: من اشاره ام این است که نرخ ارز به تنهایی نمی تواند برای کاهش قیمت تمام شده مبنا باشد. اما اگر می خواهیم به این شاخص دست بزنیم، باید چند شاخص دیگر را هم کنار هم قرار دهیم که آنها نیز باید تعدیل شوند و در کنار هم کار کنند.
 
مرداسی گفت: در مورد نرخ ارز، مرتبا شورای اقتصاد، بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی بررسی های لازم را انجام می دهند؛ به نظر می رسد که این موضوع مغفول نمانده است و دائما در حال گفتمان و طرح موضوع است.
 
وی اظهار داشت: البته از سوی وزارت بازرگانی نیز قرار بر این شد که نرخ ارز، در شورای عالی صادرات غیرنفتی طرح شود. ولی ما هم معتقدیم که یکی از فشارهایی که به صادرکنندگان می آید، ثبات نرخ ارز است.