نگاهی به بانکداری الکترونیکی (بخش ششم)

کارت هوشمند، کوچولوی چندکاره

برای آغاز مقاله این هفته این سوال را از خود پرسیدم؛ «وسایل داخل جیب خود را نام ببرید؟!» و جواب آن شد این‌ها: موبایل، کیف پول، کارت شناسایی، کارت سوخت (احتمالا)، چند عدد کارت بانکی، یک حافظه فلش، مقداری پول و تقریبا چیز دیگری نیست.

کد خبر: ۳۱۷۵۸۲

جواب سوال بالا تقریبا برای هر فردی که در جامعه نوین شهری زندگی می‌کند نزدیک به پاسخی است که داده شد و حتما متوجه شده‌اید که محتویات جیب بسیاری از ما با یک ضریب بزرگ دیجیتالی شده است. این دیجیتالیزم به هر سرعتی که پیش بیاید مهم نیست، مهم این است که خواه‌ناخواه پیش می‌آید و تا چندی دیگر تقریبا تمام وجود ما را در بر می‌گیرد. از همین چند قلم کالای غیردیجیتال هم که در جیب اینجانب یافت می‌شود، تا چند وقت دیگر اثری نخواهد بود، چراکه کارت‌های شناسایی و حتی کیف پول الکترونیکی خواهند شد.

البته این پیوستن به دنیای دیجیتال آنقدرها هم سخت و بد نیست چون تمام این خدمات در دنیای فناوری اطلاعات ایجاد و ارائه می‌شوند که ما بتوانیم سرعت زندگی خود را افزایش دهیم. اما واقعا سرعت ما بیشتر است یا این دیجیتالیزم؟

زندگی در دنیای الکترونیکی که نمونه آن شهر الکترونیکی است به ابزارهایی نیاز دارد که یکی از اصلی‌ترین این ابزارها کارت‌های هوشمند است تا با استفاده از این کارت‌ها بتوانیم کارهایی مانند احراز هویت و دادو‌ستدها را انجام دهیم.

هر چند امروزه روش‌های پیشرفته‌تری از کارت، مانند شناسایی با استفاده از اثر انگشت و یا قرنیه چشم در حال پیاده‌سازی است اما گمان نمی‌رود که کارت‌های هوشمند به این زودی‌ها از جیب ما به سطل‌های زباله منتقل شوند.

در ادامه موضوع بانکداری الکترونیکی که به آن پرداخته‌ایم، می‌رسیم به کلید ورود به دنیای دیجیتال یعنی: کارت‌های هوشمند. پیش از این‌که بخواهیم بدانیم کارت بانکی یا کارت اعتباری چیست یا حواشی آن به چه صورتی است، بهتر است درباره ساختار کارت‌های هوشمند که نقش مهمی در زندگی ما برعهده دارند، اطلاعات جامعی کسب کنیم.

انواع کارت هوشمند

کارت‌های امروزی به چند دسته تقسیم می‌شوند که دو نوع آنها عبارتند از: کارت‌های مغناتیسی و کارت‌های هوشمند.

کارت‌های مغناتیسی که نمونه آن همان کارت‌های بانکی معمولی است، تقریبا هیچ نوع اطلاعاتی را در خود ندارند و این‌که چه مقدار پول در حساب شما است و با آن چه می‌کنید برای کارت مغناتیسی مفهومی ندارد. این کارت‌های مغناتیسی که خود انواع متفاوتی دارند، صرفا برای احراز هویت استفاده می‌شوند و هنگامی که شما کارت را وارد خودپرداز می‌کنید، کارت مغناتیسی تنها نقش وسیله‌ای برای احراز هویت را بازی می‌کند.

به‌طور خلاصه، نحوه کار آن نیز به این صورت است که صادرکننده کارت یک الگوریتم عددی را در قسمت مغناتیسی کارت ذخیره می‌کند و سپس با استفاده از رمز شما و دادن عدد به این کارت پاسخ را با نمونه همان الگوریتم در دستگاه مطابقت می‌دهد و به این روش هویت شما را به‌دست می‌آورد.

نوع دوم کارت‌ها نوع هوشمند آن است که در بسیاری از موارد این کارت‌ها مبتنی بر تراشه (چیپ) هستند. کارت هوشمند معمولا کارتی از جنس پلاستیک یا همان پی‌وی‌سی با ابعادی در حدود 5 در 8 سانتی‌متر است و روی آن یا در برخی موارد بین لایه‌های آن، تراشه‌های حافظه و ریز‌پردازنده برای ذخیره‌سازی داده‌ها و پردازش آنها قرارداده شده است. در یک نگاه کلی کارت هوشمند قطعه محاسبه‌گر کوچکی است که روی یک بدنه تعبیه می‌شود و همان‌طور که در قبل گفته شد، قرار دادن یک تراشه در کارت به‌جای نوار مغناتیسی، آن‌را تبدیل به یک کارت هوشمند با کاربردهای گوناگون می‌کند. این کارت‌ها به‌دلیل دارا بودن تراشه، قابلیت کنترل عملکرد را دارند و علاوه بر نگهداری اطلاعات انحصاری و تجاری مالک کارت، امکان پردازش را نیز فراهم می‌کنند.

تاریخچه

طبق شواهد امر، امتیاز اختراع کارت هوشمند اولین‌بار به‌نام فردی فرانسوی با نام رولاند مورنو در سال 1974 به‌ثبت رسید. از آن زمان به بعد،‌ شرکت‌هایی مانند سان و موتورولا در این زمینه به فعالیت پرداختند. در سال 1979 اولین کارت هوشمند مبتنی بر ریز‌پردازنده تولید شد و اولین استاندارد برای کارت هوشمند نیز در سال 1986 و از سری ISOمطرح شد و در همان سال در سطح ملی و برای نخستین‌بار در کشور محل اختراع آن یعنی فرانسه، به‌عنوان کارت‌های اعتباری تلفن، مورد استفاده قرار گرفت. تقریبا در همان سال‌ها نیز به‌عنوان کارت خدمات بیمه برای چند شهر کوچک استفاده شد. از آن به بعد با گسترش این علم بسیاری از کارها به این کارت‌ها سپرده شد.

اجزای کوچک، کارهای بزرگ

معمولا کارت‌ هوشمند از سه بخش اصلی تشکیل شده است: یک ریزپردازنده، چیپ و حافظه یا فقط چیپ حافظه.

کارت‌ مبتنی بر ریزپردازنده می‌تواند اطلاعات روی کارت را اضافه، تغییر یا حذف کند که در مجموع می‌توان گفت می‌تواند آن‌را مدیریت کند اما کارت بدون پردازنده که فقط دارای حافظه است، تنها می‌تواند یک عملیات از پیش تعریف شده را قبول کند و در بیشتر مواقع یک‌بار مصرف است، مانند کارت اعتباری تلفن. همان‌طور که پیش از این هم گفته شد، کارت‌های هوشمند برخلاف کارت‌های نوار مغناتیسی، می‌توانند توابع عملیاتی و اطلاعات مربوطه را در خود جای دهند، بنابراین در زمان انجام تراکنش مانند کارت بانکی، لزوما نیازی به ارتباط با بانک اطلاعاتی نخواهند داشت.

در حال حاضر 3 گروه از کارت‌های هوشمند با کاربردهای مختلف در دنیا و به‌صورت گسترده استفاده می‌شوند که بر اساس نوع پردازنده، حافظه و نوع چیپ تقسیم‌بندی شده‌اند و هر کدام نیز دارای انواع نسل‌های مختلفی هستند.

تنوع، قابلیت‌ها و مفاهیم

نوع اول) مبتنی بر ریزپردازنده و آی‌سی(IC) یا همان چیپ‌کارت: کارت‌های دارای ریزپردازنده و حافظه ذخیره‌سازی دارای امنیت بالاتری نسبت به انواع مغناتیسی هستند. نسل تجاری این کارت‌ها دارای پردازنده 8بیتی، 16کیلوبایت حافظه فقط‌خواندنی ROM و 512بایت حافظه دسترسی تصادفی (RAM) هستند که به آن‌ها قابلیت پردازشی می‌دهد، البته این نوع کارت‌ها دارای انواع بسیار قوی و پیشرفته‌تری نیز هستند.

این کارت‌ها برای کاربردهای بسیار گوناگونی استفاده می‌شوند، اما بیشتر کاربرد آن برای موارد مهم‌تر و حساس‌تر است، چرا که از قابلیت پردازشی آن به‌عنوان وسیله‌ای برای رمزنگاری استفاده می‌شود نمونه جاهایی که از این نوع کارت در آن استفاده می‌شود عبارتند از:

1- کارت‌های اعتباری و حاوی اطلاعات مالی

2- کارت‌های امنیتی و دسترسی شبکه

3- کارت‌های تلفن‌های سلولی یا همان سیم‌کارت شبکه تلفن همراه (سیمکارت).

اجزای این کارت‌ها نیز دارای وظایف اولیه و اصلی خاصی هستند؛ مانند موارد زیر:

1- حافظه فقط خواندنی ROM: نگهداری سیستم‌عامل کارت هوشمند که نوع مخصوص سازنده است.

2- حافظه دسترسی تصادفی RAM: نگهداری موقت داده‌ها در هنگام پردازش.

3- EEPROM: نگهداری برنامه کاربردی و داده‌های مرتبط با آن.

4- Security Logic: مهم‌ترین قسمت‌های آن پردازنده امنیتی و تولید کننده اعداد تصادفی (Random Generator) برای شیوه‌های رمزنگاری است.

* رابط اتصال(Interface) این کارت ممکن است به یکی از صورت‌های تماسی، غیرتماسی یا ترکیبی باشد که وظیفه برقراری ارتباط با محیط خارج از کارت را برعهده دارد.

نوع دوم) مبتنی بر حافظه و آی‌سی(IC) : این کارت‌ها می‌توانند یک تا 4کیلو بایت از داده را در خود نگهدارند ولی هیچ پردازنده‌ای روی کارت برای عملیات روی داده ندارند.

بنابراین این نوع کارت‌ها برای انجام پردازش وابسته به کارت‌خوان هستند و برای کاربردهایی که در آن کارت یک عملیات ثابت را انجام می‌دهد، مناسبند؛ مانند کارت تلفن که دستگاه تلفن کارت‌خوان دائم عدد داخل این چیپ را تغییر می‌دهد.

نوع سوم) کارت‌ دارای حافظه نوری: این نوع کارت‌ شبیه یک دیسک فشرده است که در بالای کارت چسبانیده شده.

کارت‌های حافظه نوری می‌توانند تا 4MB اطلاعات ذخیره کنند ولی یک‌بار قابل نوشتن هستند و داده‌ها قابل ویرایش یا حذف نیستند. این نوع کارت‌ها برای کاربردهایی که نیاز به ثبت سوابق دارد، بسیار مناسب هستند؛ مانند پرونده‌های پزشکی، کارت‌های رانندگی یا سوابق مسافرتی.

در حال حاضر این نوع کارت‌ها هیچ پردازنده‌ای ندارند و فقط اطلاعات را ثبت می‌کنند. با وجود این‌که این نوع کارت‌ها از نظر قیمت با کارت‌های تراشه قابل رقابت هستند اما کارت‌خوان‌‌های آن از پروتکل‌های غیراستاندارد استفاده می‌کنند و گرانترند. این کارت‌ها در انواع جدیدتر دارای پردازنده و حافظه بیشتری شده‌اند.

سعید نوری آزاد

منبع

https://www.smartcart.com/

smartcart_helpmanual