بانک مرکزی تسلیم فشارها نمی‌شود

لحن رئیس کل فقط زمانی صریح می‌شود که مسیر پرسش‌ها به سمت مسائل تخصصی بانکی و بویژه پرداخت تسهیلات کشیده می‌شود. اینجا انگار بهمنی یک رئیس شعبه کارکشته بانکی است که روبه‌روی مشتری متقاضی وام نشسته و می‌خواهد مو را از ماست بکشد.

با این حال بهمنی به سایر پرسش‌ها پاسخ‌هایی سخت دوپهلو می‌دهد و در نگاهی خوشبینانه مراقب است تا خوی تعامل‌گرانه‌ای که با دولت در پیش گرفته، آسیب نبیند. ولی نوع پاسخ‌ها طوری است که خواننده کدهای لازم را از دغدغه‌ها و نگرانی‌های رئیس کلی که شاید در یکی از حساس‌ترین مقاطع زمانی، ‌سکان دستگاه پولی کشور را در دست گرفته، دریافت می‌کند.

وی در عین حال که بانک مرکزی را در یک سال گذشته به عنوان یکی از مستقل‌ترین سازمان‌ها توصیف می‌کند، از دولت می‌خواهد در روش‌ها و تصمیمات تخصصی بانک مرکزی دخالت نکند و چشم به نتیجه بدوزد.

بهمنی همچنین وجود فشارهایی برای دریافت تسهیلات از خارج بانک مرکزی را رد نمی‌کند و این‌گونه می‌گوید که بانک‌ها علاوه بر آن که 100 درصد منابع خود را وام داده‌اند، 5 درصد نیز از ذخیره قانونی استفاده کرده‌اند.

در گفتگویی که پیش رو دارید، پرسش‌ها صریح‌تر از پاسخ‌هاست، اما در پاسخ‌ها نکاتی وجود دارد که شکافتن آن بسیاری از مسائل موجود نظام بانکی کشور را روشن خواهد کرد.

بحث استقلال بانک مرکزی یکی از چالش‌برانگیزترین مباحث همه دولت‌ها و ازجمله دولت نهم بوده است. دیدگاه شما نسبت به استقلال این بانک چگونه است؟ فکر می‌کنید در مدتی که رئیس کل بانک مرکزی هستید، این استقلال تامین شده است؟

به نکته بسیار خوبی اشاره کردید. لازمه درست عمل‌کردن سیستم‌های پولی یا بهتر بگوییم بانک مرکزی، در تمام دنیا استقلالش است. من استقلال را به این ترتیب عرض می‌کنم که بانک بتواند بر اساس حرفه‌ای بودن و کارشناسی کردن کار تصمیم‌گیری کند و هیچ نیروی داخلی و خارجی نتواند روی تصمیماتش اثر بگذارد.

مفهوم استقلال بانک مرکزی این نیست که ما بخواهیم آن طور که بعضی فکر می‌کنند براساس کار کارشناسی عمل نکنیم و تحت تصمیمات دیگران باشیم. من می‌خواهم برای اولین بار عرض کنم که در طول یک‌‌‌سال گذشته ما مستقل‌ترین سازمان بودیم که براساس کار حرفه‌ای عمل کرده است. این می‌توانسته انواع تبعات را برای بانک مرکزی داشته باشد، اما ما در این فاصله زمانی فکر می‌کنیم کار خودمان را خوب انجام دادیم. الان هم عقیده داریم که بانک مرکزی باید استقلال داشته باشد و این استقلال لازمه فعالیت بانک است؛ چرا که بانک مرکزی نهادی است که ذخایر کشور و سیاست‌های پولی کشور را در دست دارد و کوچک‌ترین تصمیم غیرکارشناسانه می‌تواند بسرعت تاثیرش را روی آحاد جامعه بر جای بگذارد.

بهتر عرض کنم ما خودمان را در مقابل تک‌تک افراد جامعه مسوول می‌دانیم. ما در مقابل نوزادی که به دنیا می‌آید مسوول هستیم تا بزرگ‌ترین فرد جامعه. ما باید حق و حقوق اینها را حفظ کنیم. ممکن است عوامل متعدد و خاص بخواهد روی سیاست‌های بانک اثر بگذارند، ولی مانخواهیم گذاشت چنین اتفاقی رخ دهد.

وضعیت استقلال بانک مرکزی در دولت نهم را چطور ارزیابی می‌کنید؟

حداقل من با مانع و مشکلی برای استقلال بانک مرکزی در دولت نهم مواجه نشدم، چرا که ما از روز اول که خواستیم وارد کار شویم این مساله را با آقایان تمام کردیم. از آنها خواستیم حالا که شما به ما مسوولیت می‌دهید، آنچه را می‌خواهید به ما بگویید و نتیجه را ببینید. اگر دیدید ما به آن نتایج نمی‌رسیم می‌توانید بلافاصله وارد عمل شوید؛ چراکه می‌خواهیم انضباط پولی را در کشور برقرار کنیم، می‌خواهیم مدیریت ذخایر ارزی را حفظ کنیم، می‌خواهیم جهت تورم را با یک برنامه‌ریزی یکساله کوتاه‌مدت کاهنده کنیم. من قول داده‌ام تا شهریور ماه یکی از انواع تورم را که نقطه به نقطه بود به 15‌‌درصد برسانم، مشروط بر این که اجازه بدهند ما به سیاست‌هایمان آزادانه و درست عمل کنیم. ما باید جلوی واردات کالای لوکس و تجملی را بگیریم. باید منابع ارزی‌مان را مدیریت کنیم و مکانیزم‌های اقتصادی را به کار بگیریم. با این حال و خوشبختانه مانعی برای اجرای کار نداشتم. به همین دلیل ما تورم نقطه به نقطه را در طول یک سال گذشته از 5/29 به 1/13 درصد در پایان تیرماه رساندیم. خب این یک موفقیت است. ما با تلفیقی از برنامه‌های تجربی طولانی در سیستم بانکی و کار دانشگاهی ، هم نقدینگی را مهار و هم تزریق منابع را به صورت اصولی در واحدهای تولیدی اعمال کردیم.

ما در برنامه‌ای که مجلس برای بخش‌های اقتصادی تبیین کرده و مثلا 25 درصد سهم کشاورزی از منابع بانکی را تعیین کرده بود، خودمان دوباره برنامه‌ریزی کردیم و گفتیم نه! حتما باید عمده منابع بانکی کشور به سوی تولید برود. در آنجا 35 درصد منابع بانکی را به صنعت و 20 درصد را به بخش مسکن و فقط 12 درصد را به قسمت خدمات بازرگانی بردیم. یعنی نزدیک 88 درصد منابع بانکی ما صرفا به بخش تولید رفته است. خب این یک سیاستگذاری مناسب بوده و عملا هم نتیجه‌اش را گرفتیم یا میان ذخایر قانونی در سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت تفاوت قائل شدیم. سپرده‌های ما امسال در عرض سه چهار ماه بشدت بالا رفت و جهت آن رفت به سمت سپرده‌های با رسوب بالا و سپرده‌های با ثبات بلندمدت. این بود که بانک‌ها در مواقع تنش‌های اقتصادی توانستند خود را اصلاح کنند.

‌مساله‌ای که همیشه بانک مرکزی از آن گله داشت، درخواست اعتبارهای کلان و متعدد از سوی دستگاه‌های مختلف دولتی از بانک‌ها بود. این مساله ظاهرا باعث شد برخی بانک‌ها مجبور شوند از حساب‌های بانک مرکزی برداشت کنند. حال شما که می‌فرمایید مانعی برای استقلال بانک مرکزی وجود نداشته، بفرمایید این درخواست‌ها کماکان ادامه دارد؟

بانک مرکزی نمی‌تواند حتی یک ریال یا یک دلار بدون مجوز پرداخت کند. خزانه ما حساب ذخیره ارزی ماست و یک خزانه ارزی دیگر که ذخایر ارزی را تشکیل می‌دهد، در مقابل حساب ذخیره ارزی فقط 2 حالت می‌تواند پیش بیاید. اولا، استفاده سازمان‌ها و موسسات دولتی که حتما باید با مجوز مجلس باشند و بانک مرکزی نمی‌تواند یک دلار، یک یورو یا یک سنت بدون مجوز مجلس به سازمان‌ها و موسسات دولتی بدهد و نخواهد داد.

دوم هم مربوط به بخش خصوصی است که اگر می‌خواهیم ماشین‌آلات و تجهیزات از محل حساب ذخیره ارزی وارد کنیم، حتما باید مصوبه کمیته تخصیص ارز مصوبه کمیسیون اقتصاد دولت را داشته باشیم. الان کمیسیون اقتصاد دولت تشکیل می‌شود و تعدادی از وزرا تصمیم می‌گیرند بخشی از این اعتبارات را بدهند برای مصرف بخش خصوصی.

غیر از این دو راه، هیچ کسی نمی تواند بگوید شما یک‌‌دلار به من بده و ما باید در مقابل این مساله پاسخگو باشیم. همیشه هم اعلام آمادگی کردیم که هرکس می‌خواهد بیاید حساب‌های ما را ببیند و ما در اختیارش قرار می‌دهیم غیر از این دو مورد اگر موردی باشد، من پاسخگو خواهم بود.

‌یعنی واقعا فشاری وجود نداشته که شما تسهیلاتی خارج از قاعده به دستگاهی بپردازید؟

قبلا که از این فشارها بسیار گلایه می‌شد، فشار بوده یا نبوده، ما اصلا توجه نمی‌کنیم. خط قرمز ما همین است. ما وقتی پذیرفتیم که خط قرمزمان این است نمی‌گذاریم کسی از لب این مرز جلوتر بیاید، هیچ‌کس این را نخواهد خواست و اگر هم بخواهد، تاثیری ندارد.

در حال حاضر برداشت بانک‌های دولتی از حساب‌های بانک مرکزی متوقف شده است؟

برداشت از حساب‌های بانک مرکزی باشرایط وضوابط خاص خواهدبود. زمانی بانک‌ها بدهی قابل توجهی داشتند. چک‌هایی منتشر کرده بودند، بدون این که بانک مرکزی بتواند معادل پولش را بلوکه کند، بنابراین خود چک‌ها مثل پول عمل کرد.

یکباره متوجه شدیم 12 بانک دارند چک پول چاپ می‌کنند، لذا بانک مرکزی شروع به انتشار ایران‌چک‌های خودش کرد و از مردادماه سال گذشته چاپ چک‌پول توسط سایر بانک‌ها را ممنوع کرد. هر قدر هم که بانک‌ها چک‌پول از بانک مرکزی درخواست کردند، ‌ابتدا پولش را نقد به ما دادند و ما چک در اختیارشان گذاشتیم. کاهش نقدینگی ما در واقع از اینجا شروع شد و حدود 137 هزار میلیارد ریال چک‌هایی را که توسط بانک‌ها در جریان بود تا پایان مردادماه امسال از رده خارج و به نزدیک صفر رسید. آخرین‌بار که چک‌ها را منتشر کردند وما جلویش را گرفتیم پایان مرداد ماه 87 بود، روی آن چک‌ها نوشته است حداکثر اعتبار یک سال است؛ بنابراین این چک‌ها تا مرداد امسال نمی‌توانست از جریان خارج شود، اما از این پس اگر کسی چک‌های بانک‌های دیگر بجز ایران چک بانک‌مرکزی را در دست داشته باشد، فقط باید به شعبه‌ای که چک را منتشر کرده برود و پولش را بگیرد، یعنی نمی‌تواند به هر شعبه‌ای برود، بنابراین چک‌ها کاملا جمع می‌شوند. این بخشی از کار نظم پولی ما بود، اما در بخش دوم کار، ما از این سمت که پول جمع کردیم از آن سمت، خط اعتباری برای تولید به‌صورت نظارت شده دادیم؛ یعنی پول‌هایی را که از آن سمت گرفتیم به جریان گذاشتیم؛ ولی با کنترل، نظارت و با تنظیم مسائل پولی.

‌گلایه‌ای که مردم از بانک‌ها دارند نپرداختن تسهیلات خرد است. تسهیلاتی که به‌طور ضروری مردم نیاز دارند. وام‌های یک تا 5 میلیون تومانی. متاسفانه علی‌رغم اظهارنظر بانک مرکزی که می‌گوید پرداخت این تسهیلات ممنوع نیست، کمتر کسی موفق شده لااقل در سال جاری به این تسهیلات دسترسی پیدا کند. علتش چیست؟

بانک‌ها در مقطعی با فشار کمبود نقدینگی روبه‌رو بودند. ما چرا به دنبال این بودیم که سرمایه بانک‌های دولتی را افزایش دهیم؟ 2 بار از مجلس درخواست کردیم و رقم 15 میلیارد دلار را پیشنهاد کردیم و گفتیم خود بانک‌مرکزی از محل حساب ذخیره ارزی می‌پردازد. اجازه دهید ما سرمایه بانک‌ها را بالا ببریم تا قدرت وام‌دهی‌شان بالا برود. در این صورت سرمایه‌شان 150‌‌هزار میلیارد تومان بالا می‌رفت و توانشان افزایش می‌یافت. الان بانک‌ها از تمام توان مالی و منابع‌شان استفاده کردند. در واقع باید عرض کنم بانک‌ها بیش از توان خود تسهیلات داده‌اند.

چند درصد بیش از توان‌شان؟

امروز که خدمت شما هستم نسبت تسهیلات به منابع بانک‌ها 105 درصد است. یعنی 5 درصد هم از ذخیره قانونی‌شان وام داده‌اند؛ بنابراین این‌که بگوییم بانک‌ها ضعیف عمل کردند یا تسهیلات ندادند، این طور نیست. توان‌شان بیش از این نبوده است. حالا برای این‌که بخواهیم به تمام نیازها پاسخ دهیم باید امکانات و سرمایه‌شان را بالا ببریم. باید جذب سرمایه خارجی کنیم و گرنه نمی‌توانیم بگوییم بانک مرکزی بدون حساب اسکناس چاپ کند و در اختیار آنها بگذارد چون با این کار تورم بالا می‌رود و با یک ضریب، پول وارد جامعه می‌شود و مشکل ایجاد می‌کند. این است که باید یک فکر اساسی کنیم.

باید سرمایه بانک‌های خصوصی را بالا ببریم. باید به بانک‌های خصوصی مجوز بدهیم تا تاسیس بشوند و نیازهای جامعه را از این طریق برطرف کنیم.

با این حال ما به بانک‌ها بخشنامه کردیم که تسهیلات موردنیازافرادرابارعایت ضوابط پرداخت کنند.

حتی جهت تسهیلات خرد واحدهای تولیدی گفتیم برای درخواست‌های زیر 50 میلیون تومان نرخ عقود مبادله 12 درصد را ملاک قرار دهند؛ یعنی به تسهیلات خرد کمک بشود. الان هیچ منعی هم برای این کار نیست. بانک‌ها می‌توانند با توجه به منابع‌شان تصمیم بگیرند .

همچنین بخشنامه‌ کرده‌ایم که در بخش درخواست‌های قرض‌الحسنه ازدواج دراسرع وقت نیازمتقاضیان رابرطرف نمایندودراین خصوص ذخایرلازم راداریم.

این ذخایر چیست و از کجا می‌آید؟

از منابع سپرده‌های پس‌انداز قرض‌الحسنه که بانک‌ها مصرف نکرده بودند.

این حرکت از کی شروع شده است؟

از سال قبل ما قبلا 30 تا 40 درصد منابع پس‌انداز قرض‌الحسنه‌مان را به صورت وام پرداخت کرده‌ایم و این رقم الان به 60 تا 70 درصد رسیده است وهنوزمحل خالی داریم. این است که ما پرداخت وام قرض‌الحسنه ازدواج را به صورت سیستم یک پارچه کرده‌ایم؛ یعنی شما می‌توانید در منزل‌تان ثبت‌نام کنید تا اولین و نزدیک‌ترین شعبه بسرعت اقدام کند. اگر یک نفر در هرشهری هم تقاضای وام ازدواج کند ما اینجا مانیتور می‌کنیم که چند روز است در نوبت قرار داردو چرا تاخیرشده است. از سوی دیگر ما در حال اجرای یکپارچه کردن اطلاعات اعتباری بانکی در کشور هستیم و اکنون مراحل آخر را می‌گذراند و در حال تست است. در این صورت دیگر هر کسی نمی‌‌تواند به چند بانک مراجعه کند و تسهیلات بگیرد یا 10 تا شرکت تشکیل دهدوبرای هرکدام تسهیلات دریافت نماید. اینجا دقیقا روی کنترل و نظارت کار می‌کنیم و این یکی از حلقه‌های تکمیل‌کننده انضباط پولی در کشور است.

سایر حلقه‌ها کدامند؟

ببینید مثلا اگر پول‌های بدون مجوز موجود را متمرکز کرده و بیاییم مجوزهایی را که لازم است به آنها بدهیم و آنها را روی فرم بیاوریم، دیگر انضباط پولی ما یک انضباط کاملا تکمیل شده است و می‌توانیم با خیال راحت برنامه‌ریزی‌هایمان را داشته باشیم. اما باید این منفذها بسته شده و دیگر کسی نتواند وارد بازار پول شود و خودش بازار را آن‌گونه که دلش می‌خواهد شکل داده و تخریب کند. ما باید توانسته باشیم کنترل و نظارت را به حد قابل قبولش برسانیم.

‌ با این حال می‌بینیم پرداخت‌های هنگفت به دولت یا شرکت‌های دولتی ادامه دارد. مثلا شورای پول و اعتبار با پرداخت یک وام هنگفت به ایران خودرو موافقت کرد. آیا شما همانقدر که می‌توانید انضباط پولی را در مورد بخش خصوصی و مردم اعمال کنید آیا تضمینی هست که انضباط پولی در مورد شرکت‌های دولتی، دستگاه‌ها و غیره هم اعمال شود؟

ما برای ایران خودرو فکر کردیم که نمی‌شود این بنگاه بزرگ را رها کردو چند هزار پرسنل بیکار می‌شود و بیش از هزار شرکت وابسته و قطعه‌ساز خواهند خوابید و در نتیجه جامعه بشدت با مشکل مواجه می‌شود. با این حال ما در بررسی درخواست وام این شرکت گفتیم آنچه از شرکت‌های وابسته وبانکها سهام داری بفروش، یعنی اول خودت یک گام جلو بیا. ما هم به تو کمک می‌کنیم.

دیگر این که ایران خودرو ایران خودرو! شماسهامدار بانک پارسیان هستی. بیا سهامت را واگذار کن. رقم درشتی می‌شود. اینجا می‌‌توانی 5 تا 6 هزار میلیارد ریال تامین کنی بعد 5 هزار میلیارد ریال هم ما به تو وام می‌دهیم.

برو این مرحله از کارت را انجام بده. بعد دنبال وام بیا. در نتیجه ما پرداخت وام را مشروط کردیم و برای آنها هم سختگیری می‌کنیم و با نظارت پیش می‌رویم. یعنی ایران خودرو و سایر شرکت‌های دولتی را از توسعه بی‌حساب، سهامدار شدن بی‌حساب، بانکدار شدن و غیره منع می‌کنیم. کارخانه باید به کارش برسد، بانکداری برای کس دیگری است. او نباید تسهیلات را بگیرد و برود سهام بانک بخرد. این رفتارها باید جمع شود و من برای این کارها آمده‌ام.

‌پس پرداخت تسهیلات به شرکت‌های دولتی هم مشروط است.

بله. تازه در مرحله بعدی شرکت‌های دیگر هم مطرح است. من با توجه به شناختی که از 30 سال قبل نسبت به این واحد داشتم خودم برایش برنامه جدیدی ریختم و در شورای پول و اعتبار و کمیسیون اقتصادی صلاح دیدیم بدون توجه به بازدهی به آنها تسهیلات ندهیم. قرار شد ببینیم آیا ایران خودرو برنامه‌ریزی برای بازگشت اقساط دارد؟ باید ببینیم بازدهی‌اش چگونه خواهد بود؟ باید برود کارش را اقتصادی کند. باید کیفیت تولیداتش را بالا ببرد تا اگر روزی تعرفه واردات خودرو برداشته شد بتواند رقابت کند نه این که همین شرایط را ادامه دهد. باید به سمت اصلاح ساختار برود...

این قاعده‌ای که برای پرداخت وام به ایران خودرو گذاشتید برای دیگر شرکت‌های دولتی هم لحاظ شده است؟

آنچه درخواست تسهیلات کلان باشد و به شورای پول و اعتبار بیاید را ملاک قرار دادیم. یعنی بازدهی و اجرای درست طرح است که می‌تواند ضامن اصلی بازگردان وام پرداختی باشد و اقساط را بپردازد وگرنه وثیقه کارساز نیست. شما اگر 10 برابر وام هم وثیقه بگیرید، اما بازدهی در کار نباشد و طرح، توجیه اقتصادی، فنی و مالی نداشته باشد نمی‌‌تواند قسط را بدهد. دارایی به درد نمی‌خورد، شما که نمی‌خواهید آن دارایی را تملیک یا تصرف کنید. بازدهی برای ما مهم است نه وثیقه. اما از سوی دیگر ممکن است یک واحد تولیدی بازدهی‌اش خوب باشد و حالا اینجا شما با سفته هم به آن تسهیلات می‌دهید. چون بازدهی دارد، چون سودآور است، می‌تواند اقساط را بپردازد.

‌یکی از مشکلاتی که برای تحقق انضباط پولی با آن مواجه‌اید بحث بازار غیرمتشکل پولی است. صندوق‌های قرض‌الحسنه، تعاونی‌های اعتبار و غیره. ما الان قانون کافی برای برخورد با اینها را داریم. شما هم اعلام کردید از پایان آذر ماه در صورت دریافت‌‌نکردن مجوز تعطیل خواهند شد.اماواقعیتی که روبه‌روی بانک مرکزی قرار دارد این است که بسیاری از این موسسات متعلق به جاهایی هستند که به هر حال قدرت قابل توجهی در بافت سیاسی و اقتصادی کشور دارند. فکر می‌کنید واقعا تعطیلی اینها توسط بانک مرکزی ممکن باشد و چقدر از سوی آنها پیش‌بینی مقاومت می‌کنید؟

خوشبختانه با این نمونه‌هایی که نام بردید به توافق رسیدیم. جلسات مکرر گذاشتیم و با 2 تا 3 سازمان موسسه پولی اعتباری یا موسسه مالی اعتباری بدون مجوز توافق کردیم و پذیرفتند با سازمان اقتصاد اسلامی که 1200صندوق قرض‌الحسنه را تحت پوشش دارد، توافق کردیم. دستورالعمل تاسیس قرض‌الحسنه را 2‌‌هفته پیش از شورای پول و اعتبار گذراندیم و آیین‌نامه‌اش هم آماده است و بزودی به شورا می‌دهیم لذا صندوق‌های موجود باید بسرعت بیایند مجوز بگیرندچراکه ساماندهی موسسات وصندوق های قرض‌‌الحسنه هم به نفع کشوراست وهم به نفع خودشان.بااین حال اگرموارد بسیار معدودی مراجعه نکنندآن وقت برای آنها تصمیم می گیریم.

‌یعنی شما از این نظر چالشی حس نمی‌کنید؟

خیر، چراکه با سرعتی که از چند ماه گذشته شاهد بودیم سرعتی که در این یکی دو ماه بوده، مشکلی حس نمی‌کنم. باید گفت متقاضی درخواست مجوز به قدری زیاد شده که کمتر روزی پیش می‌آید که مراجعه به تعداد زیاد در این زمینه نداشته باشیم، خوب این یک موفقیت است. آنها 30 سال بدون مجوز فعالیت کرده‌اند و الان سختشان است. اما وقتی با مسوولا‌ن کشور صحبت کردیم پذیرفتند که بالاخره باید یک جا برای صدور مجوز تصمیم گرفت. لذا خود آقایان متوجه شدند و خودشان هم آمدند و ما در راهکارها کمک‌شان می‌کنیم و خیلی مشتاق هستیم مجوز بدهیم.

یک زمانی ممکن بود بانک مرکزی در دادن مجوز سختگیر باشد، اکنون اگرحائزشرایط باشند مجوزلازم رابه آنها می دهیم،درغیر این صورت اجازه نمی دهیم بازار پولی کشوررا به هم بزنند. لذا ما به آنها بادادن موافقت اصولی فرصت می‌دهیم خودشان را به مرور با ضوابط قانونی تطبیق دهند، بایدعرض کنم پایان آذرماه88 فرصت تمام است و این قانون است که این موسسات باید تحت نظارت بانک مرکزی درآیند.

‌مساله دیگر بحث بدهکاران بانکی است. شما نزدیک به 5/38 هزار میلیارد تومان مطالبات معوق دارید. شایعه‌ای وجود دارد که شما فهرستی دارید که برخی اشخاص دانه‌درشت مبالغ هنگفتی به شما بدهکارند و بتازگی این فهرست در کمیسیون اصل 90 مجلس نیز مطرح شده است. آیا شما برنامه‌ای دارید که بتوانید این پول را که متعلق به بیت‌المال است از اشخاص پس بگیرید؟

یکی از برنامه‌های ما از سال گذشته همین بود که در بسته سیاستی نظارتی سال 88 به بانک‌ها اعلام کردیم. اما آنها باید اول مطالبات معوق را شفاف‌سازی کنند، یعنی آن تسهیلاتی که تاکنون به حساب معوق نرفته را سریع به معوق ببرند. لذا تحت این ضوابط شاید ابتدا روند مطالبات بالا رود، بایدگفت افزایش اخیر مطالبات معوق به این علت بوده است و چون ما شفاف‌سازی کردیم و دیدیم رقم مطالبات واقعی ما این است و حالا باید برای وصول آن برنامه‌ریزی کنیم. اول درد را تشخیص دهیم بعد شروع به درمان کنیم. من به همکارانم توصیه کردم باید مطالبات را طبقه‌بندی کنیم. باید کمیته‌هایی بگذاریم که در رده‌های بالاتر تصمیمات بهتر بگیرند و سرانجام در هیات مدیره بانک‌ها و اگر لازم شود در بانک مرکزی مطرح شود.

به بانکها گفتیم بررسی کنید اگرواحدی منابع بانکی رادرتولیدیاسرمایه درگردش مصرف کرده ولی با توجه به شرایط اقتصادی به مشکل برخورد کرده کمکش کنید. نمی‌خواهیم کارخانه تولیدی یا واحد تولیدی را بخوابانیم. یا اگر پول را یکساله برای سرمایه در گردش گرفته و در سرمایه ثابت خرج کرده این پول 5 ساله بازدهی دارد و باید کمکش کرد. اما اگر دیدیم پول را از بانک گرفته و به جای استفاده در بخش تولید به بخش دیگری برده یا در بخش مورد مصرفی که قرار بوده، نبرده یا سپرده‌گذاری کرده، آپارتمان خریده و غیره باید با این موارد برخورد کرد. چون حتی از نظر بانکداری اسلامی چون پول را در مورد معین شده مصرف نکرده، سود معامله انجام‌شده،‌ معادل رباست، لذا حتما وظیفه برخورد داریم. ما این‌گونه موارد را به دین حال تبدیل می‌کنیم و این امرهیچ مماشاتی ندارد.

یا مثلا در بخش بازرگانی برای خرید و فروش کالا وام گرفته و حالا آمده می‌گوید نمی‌توانم بدهم. می‌گویی چرا؟ کالایت کجاست؟ می‌گوید کالا مانده وفروش نرفته. می‌روی می‌بینی بله، این هم هیچ عیبی ندارد و کمک می‌کنیم.

اما اگر کالا را فروخته و پول را نیاورده مماشات نمی‌کنیم. چون نرخ پول از تورم در تسهیلات بانکی ما ازنرخ تورم پایین‌تر است. این برای بسیاری افراد انگیزه می‌شود تا پول را نگه دارند و ندهند واین یک رانت است. پول باید برای کسی که کار بازرگانی و تولیدی می‌کند اختصاص یابد اما اگر بخواهد برود سپرده‌گذاری کند ما این اجازه را نمی‌دهیم که به نرخ 12 درصد وام بگیرد، برود سپرده‌گذاری کند به نرخ 18 درصد.

پس ما این موارد را تقسیم‌بندی کردیم. و وقتی طبقه‌بندی شد به کسانی که پول را درست مصرف کردند کمک می‌شود. مثلا ما بتازگی بخشنامه کردیم واحدهای تولیدی که تا 20 میلیارد ریال بدهی دارند، اگر تایید شود مشکل دارند، بدون استثنا برای همه‌شان یک سال مهلت در نظر بگیرند که بروند خود را بازیابی کنند. ما که نمی‌خواهیم واحدهای تولیدی‌مان بسته شود. می‌خواهیم به آنها کمک کنیم تازه اگر الان هم بیایند و اقساط واریز کنند باز به آنها تسهیلات می‌دهیم.

اگر قسمت اعظم این منابع به بانک‌ها برگردد می‌تواند مجددا به بخش تولید برود و فرصت‌های تولیدی ایجاد کند اما الان این معوقه‌ها فرصت‌های تولیدی را از بین می‌برد و منابع بانک‌ها قفل می‌شود.

‌هنوز مشخص نشده چند درصد از تسهیلات معوق متعلق به دانه‌درشت‌ها و افراد صاحب‌نفوذ و چند‌‌درصد مربوط به واحدهای مشکل‌دار است؟

می‌شود این ترکیب را درآورد که چقدر آن انحراف رفته است. اما نمی‌شود رقم داد. گاهی ممکن است یک تسهیلات درشت بوده اما درست مصرف شده. کارخانه بزرگ است و منابع بیشتری می‌طلبد. واحد تولیدی کوچک است و منابع کمتری می‌طلبد. این نیست که لزوما آن‌که کم گرفته حتما درست مصرف کرده و آن‌که زیاد گرفته نه.

آن فهرست 20 نفره که در سوال قبلی‌ام بود، درست است؟

فهرست‌های مختلف درآمده وقتی آمدند و دستورات برای طبقه‌بندی را شنیدند، براساس آن بدهکاران را دسته‌بندی کردند و در همین دسته‌بندی کردن ممکن است یک کارخانه بزرگ کشور نفر اول بدهکاران بانکی باشد.

‌اما منظور من افراد دانه‌درشت بود.

اشخاص هم حالات مختلف دارند. یک شخص است که پول را به کار تجارت، بازرگانی یا تولید می‌برد. ما فقط به دنبال انحراف هستیم که پول را جای دیگر برده یا نبرده، خرید و فروش کرده و پول را نیاورده بدهد ...

‌در همین راستا اختلافات قبلی درباره بنگاه‌های زودبازده را به خاطر دارید که باعث رشد معوقات بانکی شده‌اند. بانک مرکزی گزارشی را منتشر کرده که حاکی از انحراف 50 درصدی تسهیلات پرداختی به بنگاه‌های زوده‌بازده است. این گزارش را تایید می‌کنید؟

درباره بنگاه‌های زودبازده که به آن حمله می‌شود باید بگویم خود بنگاه‌های زودبازده فی‌نفسه خوب هستند و درست نیست که اگر درصدی انحراف داشت بیاییم بگوییم زودبازده‌ها بد هستند. خیر در تمام دنیا جواب خوبی از آن گرفته‌اند. بنگاه زودبازده یعنی خیلی سریع به تولید می‌رسد یعنی کاربر است. یعنی اشتغال ایجاد می‌کند.

تولیدات نهایی یا ساخته شده واحدهای کوچک، مواد اولیه کارخانجات بزرگ هستند یعنی اگر اینها نباشند، آنها لنگ می‌مانند یا اگر آنها نباشند به بازار فروش اینها خدشه وارد می‌شود. ما باید زودبازده‌ها را تقویت کنیم. به همین سبب بخشنامه کردیم طرح‌هایی که تا پایان سال 87 نیمه‌کاره هستند و درخواست وامشان پذیرفته شده را حتما در سال 88 به آنها تسهیلات بدهند. در سال 88 هم تکلیف کردیم بانک‌ها حتما باید باقیمانده 50 درصدی تسهیلاتشان را به بنگاه‌های زودبازده بدهند. البته باید توجه شودکه اگر طرح‌های زودبازده به انحراف نرود . اما ما نباید بگوییم چون زودبازده است حتما این انحراف داشته است. خیر بنگاه‌های زودبازده هم با طرح‌های دیگر ما فرقی ندارد. هر کدام انحراف داشتند باید با آنها مقابله کرد.

‌مردم بسیار می‌پرسند آیا قرار نیست وام خرید مسکن توسط بانک‌ها آزاد شود؟ این ممنوعیت تا کی برقرار است؟

مابرای پیشگیری ازافزایش قیمت ها اعطای تسهیلات را صرفابرای مدتی برای خرید محدود کردیم ولی برای احداث مسکن تسهیلات قائل شدیم واین نظر نه محدودیتی برقرار کردیم و نه مشکلی داریم.

برای جلوگیری ازافزایش قیمت ها جلوی بانک‌های خصوصی را برای پرداخت تسهیلات بدون توجه به سقف وبه صورت نامحدود برای خرید گرفتیم و با این ممنوعیت هم به این بانک‌ها و هم به مردم کمک کردیم و اگر آن کار را نمی‌کردیم الان بانک‌های ما هم مثل بانک‌های آمریکایی به مشکل خورده بودند چرا که ما همان موقع فکر می کردیم اگر قیمت مسکن 20 درصد پایین بیاید و 500 میلیون تومان قیمت خریدخانه بشود 400 میلیون تومان، وام گیرنده می‌باید 20 تا 25 درصد سود تسهیلات دریافتی را بپردازد و رقم بدهکاری‌اش ظرف 2 سال می‌شد 750 میلیون تومان اما خانه‌اش 400 میلیون تومان می‌ارزید. لذا تفاوت دارایی و بدهی اینقدر بالا می‌رفت و طرف نمی‌آمد قسط بدهد. در اروپا و آمریکا هم همین گونه شد که خریداران خانه خریداری شده رارها کردند ورفتند اما در اینجا خانه را رها نمی‌کنند، می‌نشیند و قسط نمی‌دهد. آنقدر می‌نشیند تا بیایند تخلیه کنند و بحران‌های حاشیه‌ای زیادی ایجاد می‌شود لذا جلوی این امر بموقع گرفته شد. اما درباره بانک‌های دولتی این نگرانی وجود نداشت. چرا که اگر برای خرید هم 20 میلیون تومان وام بدهند چون یک خانه 100 میلیون تومانی هیچ وقت نمی‌شود 20 میلیون تومان و اگر هم بشود ارزش خانه پول بانک را می‌پوشاند مشکلی ایجاد نخواهد کرد. یعنی این ریسک مربوط به زمانی است که درصد تسهیلات شما خیلی بالاست و این بیشتر متوجه بانک‌های خصوصی بود.

‌امکان دارد پرداخت وام خرید مسکن توسط بانک‌های دولتی آزاد شود؟

برای کنترل قیمت مسکن از سال گذشته از پرداخت وام خرید جلوگیری شده است و سعی کردیم این وام‌ها را برای احداث مسکن بدهیم. الان پرداخت وام انبوه‌سازی را نیز آزاد کردیم و این می‌تواند عرضه مسکن را بالا ببرد و قیمت‌ها پایین بیاید.

‌پس فعلا قرار نیست...

خیر. ما فعلا به دنبال تقویت انبوه‌سازی و احداث مسکن هستیم. به صندوق مسکن مهر 35‌‌‌تا 50 هزار میلیارد ریال منابع تخصیص دادیم که در آنجا برای انبوه‌سازی مصرف شود. اما فعلا هنوز برای پرداخت وام خرید تصمیم نگرفتیم.

‌می‌دانید ما الان در کشور با پدیده‌ای به نام وام‌‌فروشی روبه‌رو هستیم و این پدیده کاملا جدی است. در این باره چه کرده‌اید؟

یکی از کارهای ما برای جلوگیری از این پدیده این بود که در شورای پول و اعتبار مصوب کردیم تبلیغات خرید و فروش وام ممنوع شود. به صدا و سیما و ارشاد هم اعلام کردیم که دیگر هیچ تبلیغ روزنامه‌ای و رسانه‌ای برای واسطه‌گری خرید و فروش وام درج نشود. لذا دیگر کسی نمی‌تواند آگهی تبلیغاتی برای خریدوفروش تسهیلات بدهد وایجاد مفسده نماید.

‌این کار کافی است؟

ما باید به مرور این راه‌ها را جلو ببریم. اول می‌گوییم تبلیغات ممنوع. با این کار مشتری کم می‌شود و کسی وام‌‌فروش را نمی‌شناسد. در مرحله بعدی اقدامات شناسایی و قضایی انجام می‌دهیم تا به مرور جلوی این کارگرفته شود.

‌دولت در سال جاری با کسر بودجه هنگفتی مواجه است آیا از بانک مرکزی درخواست چاپ پول برای جبران این کسری بودجه کرده است؟

خیر، فعلا درخواستی نداشتیم .

‌آیا ارز برداشته شده از حساب ذخیره قابلیت فروش در بازار را دارد یا بانک مرکزی مجبور می‌شود ارز را به خودش بفروشد و پول پرقدرت چاپ کند؟

حتما قابلیت فروش دارد. الان ارز در بازار یک قیمتی دارد. اگر بیشتر عرضه کنید ممکن است قیمتش کمی پایین بیاید، ولی حتما قابلیت جذب را دارد.

بتازگی خبری مطرح شده که گویا قرار است نرخ ارز متناسب با تورم تعیین شود. آیا چنین چیزی در دستور کار بانک مرکزی است؟

اصولا نرخ ارز را بازار تعیین می‌کند و این همان تورم است. ما نمی‌خواهیم بگوییم اگر قیمت ارز در بازار بالا رفته آن را پایین نگه داریم. این اقدام یعنی از بین بردن منابع ملی. ما باید ارز را در بازار شناور بگذاریم تا خودش قیمت خودش را تعیین کند. حالا یک زمان ممکن است قیمت ارز بالا برود چرا دولت از آن استفاده نبرد؟ یک وقت هم ممکن است پایین بیاید.

‌یعنی الان شما قیمت ارز در بازار را کنترل نمی‌کنید؟

نخیر. این قیمت تابع عرضه و تقاضاست.

‌اما گفته می‌شود اگر دولت بازار ارز را با ورود دلار تنظیم نکند، قیمت دلار از هزار تومان بالا خواهد زد. این طور نیست؟

در مورد طلا و سکه این کار را تا حدودی انجام می‌دهیم. وقتی قیمت جهانی بالا می‌رود که ما نمی‌توانیم سکه طلا را در بازار بریزیم و طلایمان را ارزان بدهیم ولی یک جا می‌خواهیم قیمت‌های کاذب بازار را کاهش دهیم و این اقدامات را انجام می‌دهیم. مثلا ما سال گذشته در عید نوروز 5/3 میلیون قطعه سکه ضرب کردیم و گفتیم به محض این که خواستند بازار را به هم بریزند و نرخ‌ها را از قیمت‌های واقعی جهانی بالاتر ببرند، فورا آنها را در بازار عرضه می کنیم تا قیمت‌ها را کنترل کنیم. البته به قیمت واقعی، نه این که بخواهیم ضرر کنیم. ولی ممکن است شما آنقدر ارز موجود نداشته باشید و نباید این کار را درباره ارز بکنید یعنی نباید با بازار ارز درگیر شوید باید بگذارید خودش قیمت خودش را تعیین کند.

‌پس این قیمت دلار و یوروی موجود در بازار کاملا واقعی است؟

بله. کاملا واقعی است. قیمت جهانی روی آن اثر می‌گذارد. اگر شما قیمت چیزی را پایین بیاورید که واقعی نباشد بلافاصله خرید شده و از کشور خارج می‌شود.الان قیمت دلار همین است که می‌بینید. علت این است که آمریکا در حد وفور دلارهای بدون حساب و کتاب را به کشورها تزریق کرد و چون پولش جهانشمول بود آن را به کشورهای دیگر داده است و این قیمت دلار را پایین نگه داشته است.

‌ما با تحریم‌های بانکی مواجه هستیم. بفرمایید برای مقابله با این تحریم‌ها چه تمهیداتی را اندیشیده‌اید؟

ما از نظر ارزی خودمان را تجهیز کردیم که از این جهت نگرانی نداشته باشیم. همچنین از نظر انجام عملیات تمهیداتی را فراهم کردیم که خدای ناکرده اگر مشکل ایجاد شد بتوانیم مهار کنیم. ولی به هر ترتیب اگر بخواهد چنین چیزی اتفاق بیفتد تا حدودی مشکل ایجاد خواهد کرد.

‌الان مبادلات بانکی ما در جهان در چه حالتی است؟

خوب است، برقرار است. بعضی بانک‌ها سخت می‌گیرند، ما با دیگر بانک‌ها ارتباط برقرار کردیم.

‌با بانک‌های کشورهای اسلامی؟

بانک‌های اروپایی هم داریم.

‌میزان ذخایر ارزی کشور قابل اعلام هست؟

نه این که اگر بگوییم، مشکل ایجاد می‌کنیم خیر! بلکه می‌گوییم این را اعلام نکنیم بهتر است، اما بدانید خیال ما راحت است و نگرانی‌ای نداریم.

‌ذخایر طلا چطور؟

از نظر طلا که اصلا نگرانی نداریم.

‌آن هم قابل اعلام نیست؟

میزان طلای ما 3/2 برابر یکی دو سال گذشته است. افزایش داشتیم.

‌در بحث بانک‌های جدید آیا از بانک‌های خارجی دعوت هم کرده‌اید و چند تا تقاضا به شما رسیده است؟

ما با آنها تعامل می‌کنیم. این امکانات را برایشان فراهم کردیم و حتی خودمان در آنجا شعبه دایر کردیم که آنها بیشتر به این شیوه راغب هستند که ما به آنجا برویم و ما هم می‌رویم. عیبی ندارد. باید بتوانیم ارتباط بانکی مورد نیاز را از طریق واحدهایمان در کشورهای خارجی در مواقع خاص برقرار کنیم.

‌آمریکایی‌ها برای ورود به بازار بانکی ایران تمایل نشان ندادند؟

هنوز با آمریکایی‌ها در این زمینه آن طورکه باید صحبت نکردیم.

‌آنها چراغ سبز نشان ندادند؟

این برمی‌‌گرددبه حل مسائل سیاسی ما با آنها که اگر رفع شود ... .

‌وضعیت همکاری شما با دولت دهم چگونه خواهد بود؟

ضمن اینکه می‌‌گوییم باید خودمان را با برنامه‌های مجلس و دولت تطبیق دهیم و به پیشبرد برنامه‌ها کمک کنیم، این را هم کنار قضیه داریم که حتما رعایت برخی اصول و ضوابط برای ما ضروری است که روی آن خواهیم بود. یعنی حتما سعی می‌کنیم خطوط قرمز را رعایت کنیم و این تعامل هست. به هر ترتیب اصول بانک مرکزی همین است. استقلال بانک مرکزی همین است و قطعا آقایان نباید و نمی‌کنند و نکردهاند که خدای نکرده چیزی خارج از خطوط قرمز از ما بخواهند. ما هم انجام نمی‌دهیم چون این صحبت را داشتیم که می‌خواهیم حرفه‌ای کار کنیم. تا زمانی که خواستند می مانیم و برای ملت کار می‌کنیم. افتخار هم می‌‌کنیم. هر وقت هم احساس کردند مفید نیستیم، بسیار ممنون می‌شویم و به کار دیگرمان می‌رسیم.

‌اصولا مذاکره‌ای با شما شده است؟

خیر. مذاکره نداشتیم، ما کارمان را ادامه می‌دهیم این نیاز هم نبوده که بخواهیم تاییدیه بگیریم. بنابراین برنامه‌هایمان را و برنامه‌‌های جدیدمان را هم دادیم و به کارمان ادامه می‌دهیم. اصلا فکر نمی‌کنیم ادامه نخواهیم داد. ما کار خود را انجام می‌دهیم. هرکس دیگری هم بیاید، باید تداوم این کار را داشته باشد.

معاون ارزی واقتصادی شما به طور غیرمنتظره‌ای برکنار شدند. آیا برای تغییر ایشان یا سایر پست‌ها در بانک مرکزی تحت فشار یا توصیه قرار داشته و دارید؟

خیر. اصلا. خود دکتر راعی خواستند. اشاره کردند که باید در دانشگاه باشم. آقای پاشایی‌فام معاون سابق اقتصادی هم به همین ترتیب. ایشان از همکاران خوب و زحمتکش ماست. ما با همکاران‌مان خیلی راحت کار می‌‌کنیم اصلا مساله نداشتیم و نداریم.

‌یعنی اصلا از بیرون فشاری نبوده است؟

اصلا. کار حرفه‌ای چنین چیزی ندارد. هر کس بخواهد باشد همین است عرض کردم از دو نقطه بیشتر از یک خط راست عبور نمی‌‌کندواگرراست باشدبرآن خط منطبق است پس هر کس بیاید همان کار را می‌کند.

‌صراحتا می‌ پرسم آقای بهمنی آیا خود آقای رئیس‌ جمهور در جلسات یا مذاکرات با شما، تقاضا، توصیه یا سفارشی داشتند که احساس کنید استقلال بانک مرکزی را خدشه‌دار کند؟

خیر. حداقل می‌ گویم در دوران من چیزی را تکلیف نکردند که خارج از اصول باشد، شاید من هم غیر از این نمی‌توانم...

خلا‌صه گفتگو

*‌ می‌خواهم برای اولین بار عرض کنم که در طول یک سال گذشته ما مستقل‌ترین سازمان بودیم که براساس کار حرفه‌ای عمل کرده است.

* ممکن است عوامل متعدد و خاص بخواهد روی سیاست‌های بانک اثر بگذارند، ولی مانخواهیم گذاشت چنین اتفاقی رخ دهد.

* ‌قول داده‌ام تا شهریور ماه یکی از انواع تورم را که نقطه به نقطه بود به 15 درصد برسانم، مشروط بر این که اجازه بدهند ما به سیاست‌هایمان آزادانه و درست عمل کنیم

*‌ همیشه اعلام آمادگی کردیم که هرکس می‌خواهد بیاید حساب‌های ما را ببیند و ما در اختیارش قرار می‌دهیم.

* باید سرمایه بانک‌های خصوصی را بالا ببریم. باید به بانک‌های خصوصی مجوز بدهیم تا تاسیس بشوند و نیازهای جامعه را از این طریق برطرف کنیم.

*‌ یکباره متوجه شدیم 12 بانک دارندچک پول چاپ می‌کنند

*‌ امروز که خدمت شما هستم نسبت تسهیلات به منابع بانک‌ها 105 درصد است. یعنی 5 درصد هم از ذخیره قانونی‌شان وام داده‌اند.

* ما در حال اجرای یکپارچه کردن اطلاعات اعتباری بانکی در کشور هستیم و اکنون مراحل آخر را می‌گذراند.

*‌ ایران خودرو و سایر شرکت‌های دولتی را از توسعه بی‌حساب، سهامدار شدن بی‌حساب، بانکدار شدن و غیره منع می‌کنیم. کارخانه باید به کارش برسد، بانکداری برای کس دیگری است. او نباید تسهیلات را بگیرد و برود سهام بانک بخرد

*‌ صندوق‌های قرض الحسنه 30سال بدون مجوز فعالیت کرده‌اند و الان سختشان است. اما وقتی با مسوولان کشور صحبت کردیم پذیرفتند که بالاخره باید یک جا برای صدور مجوز تصمیم گرفت

*‌ بنگاه‌های زودبازده هم با طرح‌های دیگر ما فرقی ندارد. هر کدام انحراف داشتند باید با آنها مقابله کرد

*‌ ما نمی‌خواهیم بگوییم اگر قیمت ارز در بازار بالا رفته آن را پایین نگه داریم. این اقدام یعنی از بین بردن منابع ملی

*‌ ما از نظر ارزی (برای تحریم) خودمان را تجهیز کردیم که از این جهت نگرانی نداشته باشیم. همچنین از نظر انجام عملیات تمهیداتی را فراهم کردیم که خدای ناکرده اگر مشکل ایجاد شد بتوانیم مهار کنیم.

*‌ میزان ذخایر طلای ما 3/2 برابر یکی دو سال گذشته است.

*‌ استقلال بانک مرکزی همین است و قطعا آقایان نباید و نمی‌کنند و نکردند که خدای نکرده چیزی خارج از خطوط قرمز از ما بخواهند. ما هم انجام نمی‌دهیم

*‌ از دو نقطه بیشتر از یک خط راست عبور نمی‌‌کند و اگر راست باشد بر آن خط منطبق است پس هر کس بیاید همان کار را می‌کند

سیدعلی دوستی موسوی