فیلمسازی فقط برای رای

ساده اما تاثیرگذار

از آخرین ساخته جواد شمقدری در سینمای ایران 13 سال می‌گذرد. فیلم پرخرج «توفان شن» به حادثه طبس می‌پرداخت و هر چند نتوانست نظر منتقدان سینما را کسب کند، اما او بشدت از فیلمش دفاع کرد و آن را از ساخته‌های خوب سینمای ایران دانست. اما جواد شمقدری زمانی به چهره‌ای سینمایی بدل شد که ساخت فیلم تبلیغاتی محمود احمدی‌نژاد را در انتخابات سال 84 به عهده گرفت و با شناختی که از احمدی‌نژاد داشت توانست یکی از تاثیرگذارترین فیلم‌های تبلیغاتی را (حداقل در این سه دوره) بسازد. فیلم او در سال 84 هم از لحاظ فنی و هم محتوایی قابل قبول بود. طوری که خیلی‌ها میزان بالای رای رئیس‌جمهور را به پای فیلم خوب او در سال 84 نوشتند. امسال هم جواد شمقدری 2 فیلم برای محمود احمدی‌نژاد ساخت. اولین فیلمش «دولت یار» و دومی را «محدوده ممنوعه» اسم گذاشت تا نام هر دو فیلم را از میان صحبت‌های احمدی‌نژاد انتخاب کرده باشد. در فیلم شمقدری طیف مخاطبان، رویکردها، نوع نگاه احمدی‌نژاد به مردم، مسائل کشور و چالش‌های موجود کشور چندان تفاوتی با فیلم انتخاباتی‌اش در سال 1384 ندارد. به‌طوری که به نظر می‌رسد او ترجیح داده با جذب و همراه کردن همان پایگاه رای و جایگاه اجتماعی  که احمدی‌نژاد را در سال 1384 رئیس‌جمهور کرد  مجددا در انتخابات ریاست جمهوری 1388 نیز پیروز شوند.

جواد شمقدری 15 دی ماه سال 1338 در مشهد متولد شد. 19 ساله بود که انقلاب شد و به دلیل علایق هنری‌اش، جذب ‌فعالیت‌های هنری پس از انقلاب شد. او در سال 1359 دوره فیلمسازی را در مرکز اسلامی آموزش فیلمسازی ‌گذراند. شمقدری فعالیت هنری خود را با ساخت مجموعه‌های مستند جنگی در دوران جنگ و پس از آن در حوزه ‌سینما با کارگردانی فیلم کوتاه آغاز کرد. اولین فیلم بلندش «آفتاب و عشق» را سال 1368 ساخت. فیلم ثبت ‌لحظات درگذشت حضرت امام خمینی(ره) است و از مصلی و مراسم تدفین تا شب هفتم و جماران را به تصویر کشیده است. شمقدری سال 1371 «بر بال فرشتگان» را کارگردانی کرد. این فیلم در دوره یازدهم جشنواره فیلم فجر (1371)، در بخش فیلم‌های اول و دوم سال، سیمرغ بلورین بهترین ‌فیلم اول را از آن خود کرد. ‌

شمقدری در سال 75، «توفان شن» را ساخت. این فیلم به عملیات پنجه عقاب نیروهای آمریکایی در روزهای نخستین ‌اردیبهشت سال 59 می‌پردازد که برای آزادی دیپلمات‌های اسیر سفارت آمریکا در دست دانشجویان ایرانی پیرو خط امام(ره)، وعده ‌گاه را بیابانی نزدیک طبس قرار دادند، اما روز 5 اردیبهشت گرفتار توفان شن می‌شوند، که باعث نابودی ادوات ‌نظامی و شکست عملیات می‌شود. از آن به بعد شمقدری فیلمی نساخت و بیشتر به کار تهیه و مشاوره در امر فیلمسازی پرداخت.

اولین فرمانده

محسن رضایی که در دوره نهم انتخابات ریاست جمهوری فیلم تبلیغاتی‌اش را مرحوم «رسول ملاقلی‌پور» ساخته بود این بار به سراغ کارگردان ناشناخته‌ای رفت. محمد علی فارسی هر چند میان فیلمسازان (بخصوص مستندسازان) چهره‌ای شناخته شده است، اما او هیچگاه فیلم سینمایی داستانی به معنای متداول آن تهیه نکرده است. همین موضوع باعث شد اولین فیلم محسن رضایی به نام «سبزوار» میان اهالی سینما بیشتر از سایر فیلم‌ها مقبول بیفتد. ساختار مستند گونه و حقیقی فیلم همراه با تصاویر دکوپاژ شده (چیزی که هیچ‌کدام از فیلم‌ها نداشت) و نریشن (صدای روی صحنه) فیلم روایت کوتاه و تبلیغاتی این فیلم را قابل باور می‌کرد. محمدعلی فارسی البته در نوشتن فیلم «آخرین شناسایی» که آن هم مربوط به سینمای دفاع مقدس می‌شود نقش داشته اما بعد از آن سینمای داستانی را کنار گذاشته تا به علایقش در سینمای مستند بپردازد.

فارسی متولد 1336 است، در ورامین به دنیا آمده، او فارغ‌التحصیل فیلمنامه‌نویسی از دانشکده صدا و سیماست. در سال 72 با ساخت مجموعه غواصان در روایت فتح کار خود را شروع کرد و تاکنون مجموعه‌های کبوتران امید شلمچه و شهید باکری را کارگردانی کرده است. اما مجموعه‌ای که نام او را بیش از پیش مطرح ساخت مجموعه مستند « مهاجران» بود که 3 سال پیش از صدا و سیما پخش شد و در آن به شخصیت‌های ایرانی مشهور در خارج از کشور می پرداخت. ایده‌ای خوب که وقتی همنشین با ذوقی خوب در ساخت شد توانست محمد علی فارسی را مطرح کند.

روایت شاعرانه

میرحسین موسوی به همراه مهدی کروبی نامزدهایی بودند که ساخت فیلم‌هایشان را به 2 سینماگر سپردند. اولین فیلم موسوی را مجید مجیدی و دومی را احمدرضا درویش ساخت. هر دو چهره در سینمای ایران چهره‌های شناخته شده هستند. مجید مجیدی اولین فیلمسازی بود که در سینمای ایران توانست به همراه فیلم «بچه‌های آسمان» به جمع نامزدهای نهایی جشنوراه معتبر اسکار راه پیدا کند. هر چند آخرین ساخته او یعنی «آواز گنجشک‌ها» چندان نتوانست منتقدین سینمایی را شگفت‌زده کند. اما فیلم تبلیغاتی مجیدی همان نگاه شاعرانه‌ای را دارد که رد پایش در فیلم‌های سینمایی‌اش بخوبی دیده می‌شود.

اولین فیلم تبلیغاتی میرحسین موسوی حاصل نگاه شاعرانه مجید مجیدی به یک نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود، فیلم با عیادت میرحسین از یک شاعر آغاز شد، فیلم موسوی، اولین تجربه مستندسازی سیاسی مجید مجیدی است که در آن سعی شده بود مردمگرایی و اصولگرایی با چاشنی احیای خاطرات خوش دهه 60 شاخص‌های اصلی فیلم موسوی باشد. مجیدی می‌توانست از نیمه هنرمند، معمار و نقاش میرحسین، تصاویری ناب به قاب تلویزیون بیاورد اما ترجیح داد که چهره همان نخست وزیر محبوب سال‌های دفاع مقدس برای مخاطبان میلیونی رسانه ملی زنده شود. فیلم دوم موسوی را که درویش ساخت چیزی فراتر از فیلم اول او نبود. تنها سخنرانی‌های محمد خاتمی در آن بیشتر به چشم می‌خورد.

توضیح مفصل

بهروز افخمی که اولین فیلم مهدی کروبی را ساخت نماینده دوره ششم مجلسی بود که مهدی کروبی در آن رئیس مجلس بود. بهروز افخمی سیاست را در دوره نمایندگی مجلس ششم آزمود. فیلم افخمی همان اول به سراغ موضوع پیر بودن کروبی می‌رود که طبعا می‌توانست یکی از سوالات و ابهامات مردم و رای‌دهندگان باشد و توضیحات مفصلی در این خصوص به مخاطب می‌دهد که نگران سن زیاد کروبی و ناتوانی او در پیگیری خواسته‌های اصلاح‌طلبانه نباشد. فیلم برای مخاطبی که از طریق رسانه‌های مکتوب در جریان برنامه‌ها و اندیشه کروبی قرار گرفته بودند نکته تازه‌ای نداشت و تصاویر نتوانستند به ذهنیتی که مخاطب از مهدی کروبی دارد چیزی اضافه کند. در واقع مستند افخمی برخلاف مجیدی و حتی شمقدری و فارسی، عمیقا سیاسی بود. لحن و صدای نه‌چندان مناسب گوینده متن (مرجان شیرمحمدی  همسر افخمی) و تاکید و تکرار بیش از حد به گریه‌های کرباسچی و تصاویر آرشیوی محدود و پخش چندباره و اسلوموشن یک صحنه استقبال از کروبی از جمله نقاط ضعف فیلم افخمی برای مهدی کروبی بود. ضیاءالدین دری که همه این بازخوردها را در مورد فیلم اول کروبی دیده بود بدتر از همتایش عمل کرد و همان گفته‌های همیشگی و همان تصاویر دیده شده را دوباره تکرار کرد تا کروبی یکی از بهترین فرصت‌ها را برای تبلیغ از دست بدهد.

تا 4 سال بعد

به هر حال دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری به پایان رسید و حالا که شما این مطلب را می‌خوانید. مشخص شده که چه کسی رئیس‌جمهور ایران است یا چه کسانی به دور دوم راه یافته‌اند.

ساخت فیلم‌های تبلیغاتی کاندیداها این سال‌ها وضعیت خاصی پیدا کرده و به نظر می‌رسد در دوره‌های آینده، بهتر و تاثیرگذارتر هم شود.

علی محزون