توکسو پلاسموز ، بیماری خطرناکی که از طریق گربه ها منتقل می شود

همه ساله اپیدمی و بیماری های جدیدی شناسایی می شود. از سویی برخی از بیماری ها که از قدیم الایام شناخته شده اند ، در میزبان های جدید بروز می کنند و یا تظاهرات کلینیکی آنها در حال دگرگونی است .شناخت این بیماری ها و اطلاع از نحوه انتقال آنها همراه با رعایت بهداشت

کد خبر: ۲۳۵۲۳

عمومی ، می تواند عامل مهمی در پیشگیری از ابتلا به این گونه بیماری ها باشد. از جمله بیماری هایی که شیوع گسترده ای در تمام نقاط جهان دارد، توکسوپلاسموز است . بیماری عفونی مشترک میان انسان و حیوان که راه عمده انتقال آن به انسان ، تماس با گربه است . براساس تحقیقی که در دهه 90میلادی به وسیله محققان کشورمان انجام و از سوی سازمان بهداشت جهانی اعلام شد، در این تحقیق آماری حدود 13هزار نفر از 12استان کشور بررسی شدند و نتایج به دست آمده نشان داد بیشترین میزان شیوع این بیماری در استان مازندران بوده است که در آن حدود 52درصد مردم به این بیماری مبتلا بوده اند. این میزان هر چه به سمت استان های جنوبی کشور می رویم ، کمتر می شود و در استان هرمزگان به حداقل خود یعنی حدود 3درصد می رسد. به لحاظ اهمیت این بیماری بخصوص در بعضی از گروههای جامعه مثل خانمهای باردار و اثرات جبران ناپذیر آن بر سلامت جنین و نوزاد که هزینه های مادی و معنوی فراوانی را به جامعه تحمیل می کند، با دکتر داوود یادگاری ، استاد بیماری های عفونی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفتگویی ترتیب دادیم که حاوی نکات تازه ای درباره این بیماری است که از نظر خوانندگان می گذرد.

آشنایی اکثر مردم با توکسوپلاسموز صرفا به دانسته های کلی درباره نقش گربه در انتقال آن محدود می شود. لذا به نظر می رسد ارائه تعریفی از بیماری و اشاره به سایر راههای انتقال آن ، شروع مناسبی برای گفتگو در این زمینه باشد.
بیماری توکسوپلاسموز ، یک بیماری انگلی مشترک بین انسان و حیوان است که مخزن اصلی آن گربه خانگی و سایر گربه سانان هستند. این بیماری در تمام نقاط جهان گسترش داشته و در بعضی نقاط آلودگی بالای 50درصد گزارش شده است . انگل از طریق مدفوع گربه به خارج دفع می شود و در محیط خارج ضمن طی روند تکاملی خود، کیست را تشکیل می دهد. چنانچه این کیست ها توسط انسان بلعیده شوند، در بافتهای مختلف بدن از جمله مغز عفونت حاد و یا مزمن به وجود می آورند. نکته ای که باید به آن توجه شود، این است که این بیماری علاوه بر تماس با گربه از راههای متعدد دیگری نیز انتقال می یابد که عمده ترین آنها شامل خوردن گوشتهای نیم پز، شیر نجوشیده و خوردن تخم مرغ خام است . مصرف سبزیجاتی که خوب شسته و ضدعفونی نشده است نیز در انتقال این بیماری نقش اساسی دارد. راه مهم دیگر انتقال بیماری از مادر به جنین است که می تواند خطرات جدی را برای جنین به همراه داشته باشد. متاسفانه گاهی مشاهده می شود برای تقویت خانمهای باردار؛ در رژیم غذایی آنها گوشت خام و یا جگر خام مصرف می شود که این مساله منجر به انتقال بیماری خواهد شد.
به محض شروع صحبت درباره یک بیماری ، همه می خواهند علایم آن را بشناسند. درباره نشانه های بالینی ابتلا به توکسوپلاسموز چه موارد عمده ای را می توان ذکر کرد؛
نشانه های بالینی این بیماری را در چهار گروه و به صورت مجزا می توان بیان کرد.
گروه اول : عفونت در افراد سالم است که در 80درصد موارد بدون علامت بوده و معمولا با تورم غدد لنفاوی گردن مشخص می شود. این غدد لنفاوی پشت متورم خیلی بزرگ و یا دردناک نیستند و بیمار اکثرا به صورت تصادفی متوجه آنها می شود. از آنجا که این گروه از بیماران سیستم ایمنی سالم دارند، اکثرا بعد از چند ماه خود به خود بهبود می یابند. فقط در 10تا 20درصد موارد علایمی مثل تب ، گلودرد ، تورم شدید غدد لنفاوی و راش های پوستی دیده می شود که با کنترل و نظارت پزشک ، همه این موارد بهبود می یابند.
گروه دوم : ابتلا به توکسوپلاسموز در افرادی است که نقص سیستم ایمنی دارند. در این حالت بیماری می تواند بسیار خطرناک باشد و باید بسرعت درمان شود. این گروه از افراد شامل بیماران مبتلا به ایدز، سرطان یا هر بیماری دیگری است که منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن می شود. در این حالت توکسوپلاسموز با ایجاد ضایعات مغزی ، ریوی و یا چشمی همراه است که بخصوص ضایعات مغزی آن بسیار چشمگیر است . به علت شدت ضایعات در این حالت درمان اختصاصی انجام می شود.
گروه سوم : بسیار مهم و مورد توجه است ، ابتلای زنان در دوران بارداری و آسیب به جنین است . چنانچه خانم بارداری تا 3ماه قبل از بارداری به این بیماری مبتلا شود و یا در آزمایش خون او آنتی بادی مثبت باشد، جنین او به هیچ وجه در دوران بارداری به بیماری مبتلا نمی شود و احتیاج به درمان نیز ندارد. اما چنانچه مادر طی دوران بارداری مبتلا شود، وضعیت متفاوت است . برحسب سن جنین ، اگر ابتلا 3ماهه اول بارداری باشد، معمولا منجر به سقط جنین می شود، اما چنانچه مادر در 3ماهه دوم و سوم بارداری این بیماری مبتلا شود؛ احتمال ابتلای جنین به مراتب بیشتر بوده و حدود 65درصد است . در این حالت در نوزاد علایمی مثل تشنج ، سرکوچک و یا سر بزرگ تر از حد معمول ، اختلال بینایی ، ضایعات پوستی و بالاخره عقب افتادگی ذهنی دیده می شود.
مشکل چهارم در بررسی علایم بیماری ، مشکل در چشم است که معمولا به دو صورت دیده می شود؛ یکی به صورت مادرزادی است که جنین در دوران بارداری مبتلا شده و بدون علامت است و در دهه دوم یا سوم زندگی علایم آن ظاهر می شود. این علایم به صورت اختلال بینایی ، دیدن لکه های سیاه در چشم و یا حساسیت به نور است که به علت فعال شدن کیست ها در داخل بافت چشم است . برای این شکل از بیماران ، درمان اختصاصی وجود ندارد و درمان نقش عمده ای ندارد، معمولا التهابات اولیه پس از مدتی فروکش می کند، ولی معمولا ضایعه ای را در چشم برجا خواهد گذاشت . حالت دوم بیماری چشمی ، شکل اکتسابی است که در افراد سالم بسیار نادر است ، ولی در افراد مبتلا به نقص سیستم ایمنی نیاز به درمان اختصاصی خواهد داشت . ذکر این نکته ضروری است که بیماری در افراد سالم خود به خود بهبود می یابد و اطلاع از علایم آن نباید موجب نگرانی بی مورد شود.
از آنجا که در طب نوین اساس بر پیشگیری است و درمان در مرحله بعد قرار دارد ، ما نیز سعی می کنیم قبل از درمان به پیشگیری بپردازیم ، درخصوص پیشگیری و کنترل بیماری توکسوپلاسموز چه نکات اساسی را باید مورد توجه قرار داد؛
بهترین کار در این باره ، نگهداری نکردن گربه در منزل است ؛ زیرا شرایط نگهداری آن به صورت بهداشتی بسیار دشوار و مستلزم وقت و هزینه است . بخصوص در مورد تماس نداشتن کودکان با گربه باید توجه کافی مبذول شود. موارد دیگر شامل شستن سبزیجات با محلول ضدعفونی کننده و اجتناب از خوردن گوشت نیم پز در غذاهایی مثل همبرگر و یا کباب است . در مواردی که خانمها در منزل با گوشت خام در تماس هستند، باید بعد از تماس با گوشت ، دستهای خود را به خوبی بشویند و ضدعفونی کنند که این اقدام در جلوگیری از انتقال بیماری بسیار مهم است .
با توجه به اهمیت بیماری در خانمهای باردار ، آیا همه خانمها در دوران بارداری باید برای تشخیص آزمایشگاهی ابتلا به توکسوپلاسموز مراجعه کنند؛
خیر ، فقط در موارد مشکوک با نظر پزشک معالج می توان برای انجام آزمایش های مربوط مراجعه کرد. گاهی جواب مثبت آزمایش ، دلیل بر وجود بیماری نیست و باید توسط پزشک بررسی بیشتری صورت پذیرد. به هر حال ضمن رعایت نکات بهداشتی ، باید از هر گونه وسواس و نگرانی بی مورد اجتناب شود.
به عنوان سوال آخر، ضمن اشاره به درمان این بیماری ، نکاتی را که در زمینه تاثیرات اجتماعی ابتلا به توکسوپلاسموز باید مورد توجه قرار گیرد ، بیان کنید.
از نظر درمان فقط سه شکل بیماری باید درمان شود. اول کسانی که به شکل چشمی بیماری مبتلا هستند و بیماری آنها اکتسابی است ، یعنی مادرزادی نیست . دوم مادران باردار که در دوران بارداری مبتلا شده اند و گروه سوم بیمارانی است که همراه با بیماری دیگری مثل ایدز، سرطان و... به این بیماری مبتلا شده اند که این گروه از افراد نیز باید حتما درمان شوند. درباره اهمیت اجتماعی این بیماری ، باید به خسارت بیماری در مواردی مثل اختلالات مادرزادی و عقب ماندگی های ذهنی اشاره کنم که هزینه های سنگینی را به جامعه تحمیل می کند. جامعه ما باید به سمتی حرکت کند که با آموزش عمومی ، به بیماری هایی که اختلالات مادرزادی را ایجاد می کنند ، حساسیت خاصی نشان دهد و با پیشگیری از ابتلا به این بیماری ها ، از خسارات فردی و اجتماعی آنها جلوگیری شود.