تکاپوی اروپا برای خرید گاز ایران‌

اروپا برای متنوع‌سازی منابع انرژی خود گزینه‌های متعددی را پیش روی دارد که ترکمنستان و کشورهای حاشیه خزر و نیز کشورهای شمال قاره آفریقا با توجه به برخورداری از منابع نسبتا غنی نفت و گاز، گزینه‌های مناسبی برای این منظور هستند، اما می‌توان ادعا کرد مهمترین کشوری که در اولویت متنوع‌سازی منابع نفت و گاز اروپا قرار دارد و از هر جهت قابل اطمینان است، در نام «ایران» خلاصه می‌شود. ایران پس از روسیه دومین ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارد و از این نظر یک سر و گردن از رقبای خود بالاتر است.

 لذا اتحادیه اروپایی در چند روز گذشته تکاپوی سیاسی قابل توجهی را برای برقراری تماس‌های سیاسی و دیپلماتیک با تهران آغاز کرده تا از 2 روش مذاکره بر سر پروژه‌های جدید احداث خط لوله و فعال‌سازی ظرفیت‌های قراردادی قبلی با چالش کمبود گاز احتمالی از سوی روسیه  هر چند این اتفاق در بلندمدت عملی شود  مقابله کند.

بنا به گفته منابع دیپلماتیک در تهران اولویت نخست اتحادیه اروپایی استفاده از ظرفیت‌های قراردادی قبلی است که به دلایل سیاسی به بایگانی سپرده شده‌اند، به این صورت که تفاهمنامه آن به امضاء رسیده، اما وارد فاز اجرایی نشده است.

خاطرات سرد اروپا از روسیه‌

طی سال گذشته تا همین هفته‌های اخیر سال 2007، ساکنان اروپای‌غربی نگران تامین گاز خود از روسیه‌ بوده‌اندودر این راه، خاطرات سردی در حافظه دارند. معروف‌ترین این خاطرات، سخنرانی 31 دسامبر 2005 ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور سابق روسیه است که طی آن تا اول ژانویه 2006 به اکراین  که یکی از نزدیک‌ترین متحدان غرب در قلمرو شوروی سابق محسوب می‌شود  فرصت داد تا یا قیمت جدید اعلامی این کشور برای خرید گاز را بپذیرد یا با قطعی گاز مواجه شود. در فرمان پوتین به مدودف، رئیس جمهور فعلی روسیه  که در آن زمان مدیر شرکت گازپروم روسیه بود  قیمت گاز اکراین از 50 دلار در هر هزار مترمکعب به 230 دلار افزایش یافته بود. با این حال رئیس‌جمهور غربگرای اکراین از پذیرش این پیشنهاد سر باز زد و روسیه نیز گاز این کشور را قطع کرد و طبیعتا گاز ترانزیتی اروپا که از خاک اکراین می‌گذشت نیز با افت 50 درصدی مواجه شد و بخش زیادی از اروپا در سرمای شدید با نبود یا کمبود گاز مواجه شدند. با این حال این تنها خاطره بد اروپاییان از گاز روسیه نبود. سال 2006 نیز تنها چند ساعت پس از پیروزی مدودف، گازپروم از اکراین خواست بدهی 5/1 میلیارد دلاری خود بابت خرید گاز را بپردازد و این مساله چالش دیگری در تامین گاز اروپا ایجاد کرد که البته به‌شدت مورد قبل نبود. روسیه علاوه بر اکراین فشارهایی به سایر ترانزیت‌کنندگان نفت و گاز به اروپای غربی از جمله گرجستان و ارمنستان نیز وارد کرد. به عنوان مثال، آبان‌ماه 85 قیمت گاز صادراتی به ارمنستان را از 110 دلار برای هر یکهزار متر مکعب به 230 دلار یعنی بیش از دو برابر افزایش داد. مجموع این رویدادها اروپا را به این نتیجه رسانیده است که اتکای بیش از حد این قاره به تامین انرژی از سوی روسیه چالش مهمی به حساب می‌آید که باید آن را رفع و منابع تامین انرژی را متنوع و از حالت اتکا به یک منبع خارج کرد. رخ دادن مناقشه نظامی اخیر در مناطق جدایی‌طلب آبخازیا و اوستیای جنوبی و هراس از واکنش تاخیری روسیه در آستانه فصل سرما دوباره درستی این نظر را به اثبات رسانیده و لذا دیپلمات‌ها در حال بستن چمدان‌ها به سوی تهران هستند.

هیات‌ها در راه تهران‌

خبرنگار ما کسب اطلاع کرد که چند هیات عالی‌رتبه سیاسی  اقتصادی برای مذاکره در به جریان انداختن پروژه‌های قبلی صادرات گاز ایران به اروپا در راه تهران هستند. نخستین و بزرگ‌ترین این هیات‌ها به سرپرستی کمیسر انرژی اتحادیه اروپایی تا 2 هفته آینده وارد تهران می‌شود. هدف سفر این هیات در 2 محور خلاصه شده است. محور اول احیای تفاهمنامه امضا شده میان ایران و ترکیه در تیرماه 86 به منظور صادرات گاز ایران به اروپا از خاک این کشور ودوم مذاکره برای طراحی و گشودن پروژه‌های جدید خط لوله از مبدا ایران است.

کاظم وزیری‌هامانه، وزیر سابق نفت، ایران و حلمی گولر وزیر انرژی ترکیه 23 تیرماه 86 تفاهم‌نامه‌ای را امضا کردند که براساس آن ترکیه در ازای مشارکت در میدان گازی پارس جنوبی، اجازه احداث خط لوله و ترانزیت گاز ایران به اروپا از خاک خود را بدهد. اما تاکنون این امر در حد همان تفاهم‌نامه باقی مانده است. اما بجز هیات یاد شده، شرکت اگ ال سوئیس که اسفندماه 86 قرارداد 22 میلیارد یورویی صادرات گاز ایران به سوئیس را با شرکت ملی گاز ایران امضا کرد نیز این روزها از طریق وزیر امور خارجه سوئیس  خانم میشلین کالمی ری  در حال اعزام یک هیات عالی‌رتبه به ایران است. ظاهرا هدف این هیات تسریع بخشیدن به اجرایی شدن این قرارداد 25 ساله و احداث خط لوله‌ای است که قرار است تا سال 2010 تکمیل شود و هر سال 5/5 میلیارد متر مکعب گاز را به سوی اروپا گسیل دارد. این هیات ماموریت دارد قرارداد امضاشده با ایران را بسرعت پیش ببرد و در این راه از پشتیبانی سیاسی و مالی اتحادیه اروپایی نیزبرخوردار است.

منابع دیپلماتیک در تهران به خبرنگار ما گفتند که ظاهرا اروپا رایزنی‌های زیادی را با آمریکا برای عدم ایجاد مزاحمت در راه گسترش همکاری‌های گازی جدید ایران  اروپا آغاز کرده و در نظر دارد تا آمریکا را از استفاده از قانون ممنوعیت سرمایه‌گذاری بیش از 20 میلیون دلار در صنایع نفت و گاز ایران باز دارد. این منابع افزودند: با این‌که احتمال تفاهم آمریکا و اروپا در این باره وجود دارد، اروپایی‌ها این بار با  پیشنهادهای اقتصادی وسوسه‌انگیزی قدم به تهران می‌گذارند و گفته می‌شود اساس این پیشنهادها بر این است که در صورت انصراف ایران از پروژه خط لوله صلح و چشم‌پوشی از صادرات زمانبر نامعلوم گاز به هند و پاکستان، اتحادیه اروپایی آماده است کل ظرفیت گاز اختصاص‌یافته به این پروژه را به سوی قاره خود تغییر جهت دهد. این است که باید انتظار داشت تا هفته‌های آینده اخبار جذابی از مذاکره تهران با خریداران نیازمند و عجول گاز به گوش رسیده و دیپلماسی اقتصادی کشور روزهای پرکاری را تجربه کند.