کرمانشاه؛ دروازه تجارت ایران، با کاستی‌های فراوان

جام جم انلاین؛ استان کرمانشاه به جهت قرارگیری در کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب ایران و همچنین واقع شدن در مسیر تاریخی جاده ابریشم یکی از استان‌های با سابقه کشور در حوزه تجارت خارجی به شمار می‌رود و قدمت چند دهه‌ای برخی از گمرکات استان از جمله گمرک خسروی و پاوه، بیانگر تاریخچه کرمانشاه در حوزه تجارت است.

همین حالا نیز کمتر استان غیرساحلی در ایران به اندازه کرمانشاه ظرفیت تجاری دارد. وجود ۳۷۱ کیلومتر مرز مشترک با عراق آن هم با هر دو بخش عرب نشین و کردنشین و همچنین ثبت پنج مرز رسمی در استان شامل دو مرز خسروی و سومار در جوار بخش مرکزی (عرب نشین) و مرزهای پرویزخان، شوشمی و شیخ‌صله در جوار اقلیم کردستان همه از ظرفیت‌های تجاری کرمانشاه است.

به علاوه کرمانشاه بازارچه‌های مرزی مانند «تیله‌کوه» را دارد که اگرچه اکنون چند سالی است فعالیت ندارد، اما زمانی این بازارچه نیز محل فعالیت‌های تجاری بوده و رونق دوباره آن دور از انتظار نیست.

 اگرچه کرمانشاه مرزهای مشترک متعددی با عراق دارد، اما حوزه تجارت خارجی این استان صرفا به عراق محدود نمی‌شود و کرمانشاه دروازه‌ای برای خروج کالاهای ایرانی از عراق به کشورهای دیگر از جمله سوریه و... تا دریای مدیترانه و پس از آن نیز می‌تواند باشد.

کوتاهی بعد مسافت، وجود مسیرهای مناسب بزرگراهی از مرکز ایران تا انتهای برخی از مرزهای کرمانشاه، در دست احداث بودن خط آهن تا مرز خسروی، منطقه آزاد تجاری قصرشیرین که چند سال دیگر رونق می‌گیرد و به کانون تولید و تجارت حتی به صورت مشترک با عراق تبدیل خواهد شد و ... هم چشم‌انداز پیش‌روی تجارت کرمانشاه را برای سالیان آتی روشن‌تر کرده است.

بر اساس آمارها سالانه بین ۳۰ تا ۴۰ درصد مجموع صادرات ایران به عراق از مرزهای کرمانشاه صورت می‌گیرد و کرمانشاه در بسیاری از سال‌ها جزو چند استان اول صادراتی ایران بوده است. برخی از مرزهای استان کرمانشاه از جمله پرویزخان در برخی دوره‌ها از برترین مرزهای صادراتی ایران بوده و این قابلیت در سایر مرزها خصوصا مرزهای سومار و خسروی نیز وجود دارد که از مرزهای اول صادراتی ایران باشند.

همین حالا نیز سالانه بیش از سه میلیارد دلار انواع کالا از مرزهای کرمانشاه به خارج از کشور و عمدتا عراق صادر می‌شود، کالاهایی که بخشی از آن تولیدات واحدهای صنعتی کرمانشاه است و برخی دیگر نیز بواسطه ظرفیت خوبی که مرزهای کرمانشاه دارند، از دیگر استان‌های ایران به سمت کرمانشاه می‌آید و از مرزهای پنجگانه این استان خارج می‌شود.

تنوع کالاهای صادراتی کرمانشاه نیز قابل توجه است. از انواع لبنیات و میوه و تره‌بار گرفته تا مصالح ساختمانی، میل گرد، کاشی و سرامیک، ظروف پلاستیکی و ... از کرمانشاه صادر می‌شود. کرمانشاه از قطب‌های صادراتی برخی محصولات پتروشیمی نیز به شمار می‌رود که البته عمده این صادرات از بنادر جنوبی کشور صورت می‌گیرد و اگر قرار بود صادرات این محصولات را نیز به تجارت خارجی کرمانشاه اضافه کنیم، رقم صادرات سالانه کرمانشاه بسیار بیشتر از ارقام فعلی می‌شد.

از سوی دیگر کرمانشاه از جمله استان‌هایی است که در کنار صادرات، رویه‌های دیگر تجاری مانند واردات و ترانزیت نیز در مرزهای آن فعال است و میزان قابل قبولی از انواع کالاها هر سال از مرزهای کرمانشاه وارد می‌شود و با توجه به قانون تجارت مرزی اکنون ظرفیت بسیار خوبی برای مرزنشینان کرمانشاه برای واردات کالاهای مشخص شده، وجود دارد.

مزیت‌های تجاری و خصوصا صادراتی کرمانشاه به اندازه‌ای است که حتی صحبت از این می‌شود که کرمانشاه ظرفیت صادرات تا بیش از پنج میلیارد دلار در سال را دارد، اما تحقق این میزان صادرات ملزوماتی هم نیاز دارد، ملزوماتی که برخی سخت افزاری بوده، اما برخی تنها به رویه‌ها و کاهش بروکراسی پیش روی تجارت مربوط است.

موانع تجارت خارجی؛ از نبود زیرساخت‌، تا روش‌های سنتی و سخت

اگرچه تاکید می‌شود کرمانشاه دروازه تجارت است، اما هنوز در حوزه تجارت مشکلات بسیار جدی در استان وجود دارد که حل و فصل آنها می‌تواند زمینه جهش قابل توجه صادرات کرمانشاه را رقم بزند.

فراهم نبودن زیرساخت‌های مرزی را شاید بتوان پاشنه آشیل صادرات کرمانشاه برشمرد. مرزهایی با قدمت چند دهه که عمده آنها کارکرد ملی دارند و بار صادرات بخش زیادی از استان‌های ایران را به دوش می‌کشند، اما در این سال‌ها اعتبار مناسبی برای توسعه زیرساخت این مرزها در نظر گرفته نشده و حتی شرایط برای مشارکت بخش خصوصی در تکمیل زیرساخت‌های مرزی کرمانشاه نیز فراهم نشده است.

همواره تاکید شده که مرزهای کرمانشاه بواسطه اینکه کارکرد ملی دارند باید مورد توجه دستگاه‌های ملی قرار گیرند و اعتبارات بیشتری برای توسعه این مرزها اختصاص یابد، اما این موضوع هنوز آن‌گونه که باید محقق نشده است.

دشواری دسترسی به مرزها حتی از نظر جاده دسترسی خصوصا در سه مرز سومار، شوشمی و شیخ‌صله بیشتر خود را نشان می‌دهد، به علاوه در خود این مرزها نیز امکانات قابل توجهی برای فعالین تجاری فراهم نیست.

از سوی دیگر بروکراسی پیچیده در مرزها باعث شده شاهد کندی روند مبادلات لب مرز و حتی خواب کامیون‌ها باشیم. متاسفانه مراجع تصمیم‌گیری در مرزهای کرمانشاه متعدد است و هر بخش کار خود را به صورت موازی پیش می‌برد که این امر نه تنها هزینه و زمان زیادی را به صادرات تحمیل می‌کند، بلکه روند صادرات را نیز کند کرده است.

به علاوه در حالی که تجارت در تمام دنیا به سمت شیوه‌های نوین رفته و حتی برخی کشورها استفاده از هوش مصنوعی در حوزه تجارت را آغاز کرده‌اند، اما در کرمانشاه مانند بسیاری دیگری از نقاط کشور هنوز روش‌های سنتی تجارت مرسوم است. کامیون‌ها پشت به پشت هم می‌ایستند و روند تخلیه و بارگیری صورت می‌گیرد و جای خالی حمل یکسره به یکی از بزرگترین معضلات صادرات کرمانشاه تبدیل شده که هم به بارهای صادراتی آسیب می‌زند و هم زمان و هزینه صادرات را بالا می‌برد.

یکی دیگر از ملزومات اصلی توسعه صادرات کرمانشاه ورود تعداد بیشتری از واحدهای تولیدی و صنعتی کرمانشاه به عرصه صادرات است، خصوصا شرکت‌های دانش‌بنیان که محصولاتی تازه تولید می‌کنند که می‌تواند در بسیاری از کشورها بازار داشته باشد.

زمانی قرار بود مرکز شتابدهی صادرات در کرمانشاه برای ورود تعداد بیشتری از واحدهای تولیدی به عرصه صادرات راه‌اندازی شود که متاسفانه نیمه کاره ماند واین امر باعث شده تعداد زیادی از واحدهای تولیدی و صنعتی از چرخه صادرات دور بمانند.

غفلت از صادرات تخصصی از جمله صادرات خدمات فنی و مهندسی، محصولات کشاورزی، محصولات معدنی، آبزیان، سوخت، دام زنده و... نیز از دیگر موانع توسعه صادرات کرمانشاه است.

البته برخی مشکلات ملی که از عهده استان خارج است از جمله قوانین و مقررات دست و پاگیر، ممنوعیت‌های ناگهانی و یک شبه که زیان فراوانی به اعتماد طرف خارجی وارد کرده و منجر به از دست رفتن بازارهای صادراتی می‌شود و خصوصا رفع تعهدات ارزی نیز از دیگر موانع پیش روی صادرات استان کرمانشاه است.

اما با وجود همه این موارد و با برخی از اقدامات نه چندان دشوار و پرهزینه، می‌توان بخش زیادی از گره‌های صادرات کرمانشاه را رفع کرد و در این صورت رسیدن به ارقام بالای صادراتی در استان دور از انتظار نیست. صادرات قطعا از اصلی‌ترین محرک‌های اقتصاد کرمانشاه است و اگر رونق بگیرد رونق تولید، ایجاد اشتغال، رشد اقتصادی، رفاه عمومی و اجتماعی و... نیز به دنبال آن خواهد آمد.

اخیرا نیز استاندار کرمانشاه کلید واژه «کرمانشاه، دروازه زیارت و تجارت» را بارها تکرار کرده تا اهمیت آن برای مدیران دستگاه‌ها جابیفتد و همه دست به دست یکدیگر بدهند و این مزیت بسیار ارزشمند استان را بیش از پیش مورد توجه قرار دهند.