درمیان آثار حاضر، دو محور اصلی بیش از دیگر موضوعات جلب توجه میکند؛«تمدن کهن»و«جنگ۱۲روزه».در بخش تمدن کهن، مستندهایی چون «آرش در قلمروی ما» به کارگردانی فرهاد ورهرام،«خلیجفارس» ساخته وحید گلستان و «جندیشاپور» از پژمان مظاهریپور،نمایانگر جستوجویی برای بازتعریف میراث تاریخی وفرهنگی ایران است؛ آثاری که تلاش دارند تصویری تازه از ریشههای تمدن ایرانی در قلمروهای جغرافیایی و فرهنگی به نمایش بگذارند.ازسوی دیگر محور جنگ۱۲روزه بهعنوان یکی ازفصلهای جدید درروایتهای مستند ایران،جایگاه پررنگی دراین دوره پیداکرده است.
در این بخش، مجموعهای از مستندها با تمرکز بر اثرات جنگ بر زندگی مردم و هویت ملی ساخته شده است؛ ازجمله «پشت چراغ قرمز» اثر مهدی باقری، «بهرام یشت» ساخته حسن نقاشی و «زخم و آینه» اثر مهدی اسدی که هر یک در قالبهای شخصی یا اجتماعی، از تجربه جنگ و بازسازی پس از آن سخن میگویند. برخی آثار مثل «تا قبل از نتانیاهو، من آشغالترین آدم دنیا بودم!» با نگاهی انتقادی و طنزآلود، به سیاست و رسانه در بستر جنگ میپردازد، در حالیکه «برای کیان» و «کودک با کاپشن آبی» رویکردی انسانی و عاطفی در دل تنشهای جنگی دارند.
خانه مستند، همچون دورههای پیشین، حضوری فعال در این جشنواره دارد و چند اثر تولیدی این مرکز در بخشهای مختلف روی پرده میرود؛ ازجمله «نارکیس» ساخته زینب کریمی، روایتی از امیدهای دختری نابینا؛ «خاکهای زخمی» به کارگردانی مصطفی شوقی درباره تأثیر بمبهای سمی در جنگهای غرب آسیا و «من تروریست نیستم» از محسن اسلامزاده که توسعه سیستان و بلوچستان را از منظری انتقادی بررسی میکند. حضور این آثار در کنار مستندهای مستقل، چهرهای متنوع و پرسشگر از مستندسازی امروز ایران را تصویر میکند.
از دیگر آثار شاخص میتوان به «عبای سوخته» ساخته مهدی فارسی و «آشیان» از سیدجمال عودسیمین اشاره کرد که در بخش آوینی جشنواره نمایش داده میشود. عبای سوخته زندگی سیاسی شهید آیتالله بهشتی رابا نگاهی تاریخی بازخوانی میکند و آشیان روایت زندگی امام جماعتی در مناطق محروم جنوب کشور است که بانقش فرهنگیاش به بازسازی اجتماعی منطقه یاری میرساند.
درمیان آثار بخش «ایران»، مستند «اشغال جزایر» از داوود مرادیان ومصطفی شوقی نیز جایگاهی ویژه یافته است. این اثر که هم در بخش آوینی و هم در بخش ایران حضور دارد، با نگاهی تاریخی و سیاسی به مالکیت ایران بر جزایر خلیجفارس میپردازد. باترکیب مستندهایی ازتمدنهای کهن،روزهای تلخ جنگ وزندگی ایرانیان در سایه تحولات اجتماعی، جشنواره امسال سینماحقیقت بار دیگر نشان میدهد که مستندسازی در ایران همچنان زنده، متنوع و نقادانه است؛ سینمایی که بهجای فرار از واقعیت، در قلب آن میایستد و تلاش میکند با تصویر و روایت، حقیقت را در برابر مخاطب بنشاند.