ابعاد سیاسی-حقوقی انقضای قطعنامه ۲۲۳۱

ما ویژگی دوم و مهم‌تر آن این بود که براساس مفاد همین قطعنامه، تمام قطعنامه‌های ضدایرانی پیشین یعنی شش قطعنامه ذیل اصل ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد باطل می‌شدند تا زمینه‌های حقوقی برای اجرای برجام از سوی طرف‌های حاضر در توافق مهیا شود.
​​​​​​​از آنجا که از ابتدا بازه زمانی ۱۰ ‌ساله‌ای از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۴ برای اجرای برجام در نظر گرفته شده بود، در نتیجه مهر امسال زمان انقضا و نقطه پایانی قطعنامه ۲۲۳۱ محسوب می‌شود. منقضی شدن این قطعنامه اما چند معنای مهم دارد؛ نخست این‌که فعالیت‌های هسته‌ای ایران به وضعیت عادی بازمی‌گردد و دیگر محدودیت‌های ناشی از برجام بر آن اعمال نخواهد شد. 
دوم این‌که روابط و همکاری‌های ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به حالت طبیعی و متعارف بازمی‌گردد و درنهایت، موضوع هسته‌ای ایران دیگر در زمره پرونده‌های سیاسی-امنیتی و موضوعات تحت بررسی شورای امنیت سازمان ملل متحد قرار نخواهد داشت.
طی ماه‌های گذشته اما اروپایی‌ها با هدایت و راهبری آمریکا و رژیم صهیونیستی تلاش کردند با فعال کردن مکانیسم ماشه مانع از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ شوند. درواقع، اگر آنها موفق می‌شدند از پایان این قطعنامه جلوگیری کنند، فضای ویژه و فوق‌العاده مربوط به پرونده هسته‌ای ایران همچنان در شورای امنیت سازمان ملل باز می‌ماند.
سازوکار موسوم به اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه، دقیقا تلاشی است برای تداوم اعتبار قطعنامه و درنتیجه، حفظ تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی علیه ایران و به همین دلیل جمهوری اسلامی ایران به‌طور قاطع تأکید دارد انقضای رسمی قطعنامه ۲۲۳۱ در تاریخ ۲۶ مهرماه باید به‌صراحت اعلام شود؛ زیرا اعلام پایان این قطعنامه به معنای بسته شدن پرونده ویژه ایران در شورای امنیت و بازگشت شرایط به وضعیت عادی است.
معنای این اتفاق آن است که فعالیت‌های ایران به وضعیت عادی و معمول، همانند سایر کشورها، بازمی‌گردد. از این پس، مناسبات و تعاملات ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی صرفا براساس پروتکل‌های پادمانی و اصولی خواهد بود که در چارچوب معاهده NPT آنها را پذیرفته‌ایم. در چنین شرایطی، فضای تعامل ایران با آژانس و جامعه بین‌المللی عادی‌سازی خواهد شد.
اما تلاش برای جلوگیری از انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ با هدف تداوم قرار گرفتن ایران تحت شرایط خاص بود؛ شرایطی که پرونده کشورمان همچنان در دستور کار شورای امنیت باقی بماند. این وضعیت هم در روابط ما با آژانس تأثیر منفی می‌گذاشت، همان‌گونه که در ۱۰ سال گذشته شاهد بودیم و هم باعث می‌شد محدودیت‌های مختلفی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحمیل شود.
طبیعتاً کشورهای غربی به دلیل آن‌که مدعی هستند سازوکار اسنپ‌بک فعال شده، تلاش خواهند کرد مانع از انقضای این قطعنامه شوند اما همان‌طور که دیدیم، روسیه و چین به‌صراحت اعلام کرده‌اند که ادعای اسنپ‌بک را از نظر حقوقی فاقد اعتبار می‌دانند و کاملا با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ موافق هستند.
در شرایط فعلی نیز با توجه به این‌که روسیه ریاست دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد را بر عهده دارد، این روند با سرعت و تسهیل بیشتری پیگیری شد تا انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ به‌طور رسمی و قطعی محقق شود.
طبیعتا اگر ایران بتواند از این شرایط به‌درستی استفاده کند، روابط خود را با روسیه، چین و کشورهای منطقه تقویت خواهد کرد. دلیل این مسأله نیز روشن است؛ با انقضای قطعنامه ۲۲۳۱، عملا تمامی محدودیت‌ها و تحریم‌های سازمان ملل متحد و همچنین تحریم‌هایی که در چارچوب برجام بر ایران تحمیل شده بود، پایان می‌یابد. 
از سویی؛ این انقضا به‌ویژه برای کشورهای منطقه اهمیت دارد، زیرا تا پیش از این، بسیاری از آنها به بهانه باز بودن پرونده ایران در شورای امنیت یا وجود تحریم‌های مرتبط با برجام، در تعاملات اقتصادی و سیاسی خود با ایران ملاحظاتی داشتند. با پایان این وضعیت، این ملاحظات نیز برطرف می‌شود و فضای همکاری و مراودات منطقه‌ای ایران گسترش خواهد یافت.