بهره‌برداری ایران از نبرد هژمونیک آمریکا و چین

تجربه دوران دوقطبی جهان ورقابت آمریکا با اتحاد جماهیر شوروی نشان داد که جنگ فرسایشی نظامی و تسلیحاتی باعث تضعیف اقتصادی و فروپاشی شوروی شد اما در دوره کنونی، این رقابت بهجای جنگ تسلیحاتی، به رقابت تکنولوژیک در حوزه مواد اولیه و فناوری تبدیل شده است. بهعنوان مثال، چین با ارائه رایگان فناوریهایی مانند دیپسیک، ضربهای اولیه به آمریکا وارد کرد که باعث کاهش ارزش سهام شرکتهای فناوری آمریکایی شد. از سوی دیگر، آمریکا که جایگاهش در جهان را در تزلزل میبیند، تلاش کرد روسیه و ایران را زمینگیر کند تا دو بال حمایتی چین را تضعیف کند اما شکست این راهبرد موجب رویارویی مستقیم بین آمریکا و چین شده که اکنون در قالب جنگ تعرفهها و رقابت تکنولوژی به مرحلهای حساس رسیده است. شواهد زیادی وجود دارد در میانمدت یا بلندمدت شاهد هماورد نظامی این دو قدرت در دریای چین باشیم. این رویارویی راهبردی برای ایران بهمعنای انبوهی از فرصتهای پیشرو ست اما با وجود شعارها درباره ضرورت تغییر نگاه به شرق و ارتقای سطح همکاریها با چین، گامهای مد نظر در بهرهبرداری ازدانش وفناوری وسرمایهگذاری با چین برداشته نشده است.یادمان هست که پس از برجام، چینیها با پیشنهادی ۴۰ میلیارد دلاری به ایران آمدند اما اتفاق خاصی رخ نداد. در سال۲۰۱۹ هم وقتی دولت وقت از غرب ناامید شده و قرار داد ۲۵ ساله با چین امضا شد، صحبت از ظرفیتسازی برای سرمایهگذاری ۴۰۰ میلیارد دلاری به میان آمد اما متاسفانه ظرفیتسازیهای لازم اتفاق نیفتاده است. کشورهای منطقه و حتی عربستان سعودی همکاریهای اقتصادی و انرژی با چین دارند اما چینیها میدانند که تنها کشوری که گفتمان انتقادی نسبت به غرب دارد، جمهوری اسلامی ایران است با این حال بهرغم درک اهمیت همکاریهای راهبردی با چین در میان مسئولان ردهبالا، بهنظر میرسد بدنه بروکراتیک در کشور ما در تنظیم سیاست خارجی و سیاستهای اقتصادی هنوز یا نگاه به غرب دارد یا از ظرفیتهای روزافزون همکاری با چین آگاهی کاملی ندارد. نباید از یاد ببریم که تحریمها عمدتا بهواسطه هژمونی دلار شکل گرفته است و در همین مسیر است که کشورهای عضو بریکس در مسیر دلارزدایی حرکتی منسجم دارند. ایران در این مسیر به سرعت بیشتری برای دلارزدایی برای دورزدن یا بیاثرکردن تحریمها دارد و از این نظر باید از ظرفیتهای همکاری با چین و روسیه و دیگر کشورهای عضو بریکس حداکثر بهرهبرداری را داشته باشد. در همین ارتباط در حوزههایی مانند توسعه کریدورهای ترانزیتی، پالایشگاهها و تکنولوژیهای مرتبط با استخراج نفت و گاز، به توسعه بسیار سریعتر از آنچه الان صورت میگیرد، نیاز دارد و کمکاری بدنه بروکراتیک در این زمینه باید رفع شود.