امیدوار زندگی کنیم؛ اما چگونه مسأله‌ای که رهبر معظم انقلاب بار‌ها بر آن تأکید کرده‌اند 

یکی از راهکار‌های مهم برای امیدافزایی، تقویت بعد معرفتی و شناختی است. شناخت نسبت به چه اموری می‌تواند امید ما را افزایش دهد؟
شناخت دقیق اسما و صفات الهی نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد. وقتی فرد بداند که خدای متعال علیم، قدیر و حی است، بسیاری از نگرانی‌ها از بین می‌رود. خداوندی که نمی‌خوابد و همواره حاضر و ناظر بر همه چیز است، می‌تواند منبع آرامش و امید باشد.

آیا این شناخت می‌تواند نگرانی‌ها و اضطراب‌های زندگی را کاهش دهد؟

قطعا. وقتی بدانیم خدایی داریم که از همه چیز ما آگاه است و قدرت انجام هر کاری را دارد، هیچ جای نگرانی باقی نمی‌ماند. این یقین به حضور و حمایت خداوند، کلید فاصله‌گرفتن از پوچ‌گرایی و ناامیدی است.

پس می‌توان گفت یکی از مسیر‌های اساسی برای افزایش امید در زندگی، شناخت واقعی خداوند و اسما و صفات اوست؟
همین‌طور است. وقتی بفهمیم خداوند همه ما را دوست دارد و رها نمی‌کند، حتی در صورت خطا و گناه، این شناخت امید به آینده را تقویت می‌کند و ما را از یأس دور می‌سازد.

درنهایت، چه پیامی‌دارید برای کسانی که در برابر مشکلات زندگی ناامید شده‌اند؟
پیام این است که امید به زندگی و آینده، با شناخت درست و دقیق خداوند متعال ارتباط مستقیم دارد. شناختی که قلب را آرام و ذهن را روشن می‌کند و ما را در مسیر زندگی با اعتماد و امید حرکت می‌دهد. این بهترین راه مقابله با ناامیدی است.

یکی از راه‌های مهم برای افزایش امید، تقویت معرفت نسبت به خدای متعال است، اما آیا می‌توان تنها به این شناخت اکتفا کرد و امیدوار بود؟ آیا صرف معرفت و شناخت خداوند (شناخت اسما و صفات او بدان‌گونه که هست) می‌تواند به تنهایی امید را تضمین کند؟

ظاهرا پاسخ منفی است. به‌عنوان‌نمونه، حضرت یوسف (ع) در شرایط دشواری که گرفتار دام زلیخا شدند، با شناخت صفات خداوند ــ این‌که خداوند ناظر بر همه چیز است و ظلم به نتیجه نمی‌رسد ــ آرامش داشتند، اما به این شناخت اکتفا نکردند و خود را به گناه نیالودند. اگر فقط به شناخت اکتفا می‌کردند و عمل در کار نبود قطعا گرفتار دام زلیخا می‌شدند.

آیا پیامبران با وجود معرفت کامل به خداوند، تنها به شناخت اکتفا کردند؟
خیر، حتی پیامبراکرم (ص) که در اوج معرفت به خداوند بودند، طبق فرمان الهی با کافران و منافقان جهاد می‌کنند و برخورد قاطع نشان می‌دهند. این یعنی صرف شناخت صفات خداوند کافی نیست و باید عمل نیز انجام شود.

آیا امید بدون عمل می‌تواند واقعی باشد؟
امیدی که بدون انجام وظایف و عمل به مسئولیت‌ها باشد، امید کاذب است و نمی‌تواند انسان را از ناامیدی دور کند.

آیا توجه به سرگذشت پیشینیان و وقایع تاریخی می‌تواند در تقویت امید مؤثر باشد؟
پاسخ مثبت است. وقتی به آیات قرآن‌کریم و سرگذشت اقوام و پیامبران گذشته نگاه می‌کنیم، می‌بینیم که آشنایی با این تاریخ و عبرت‌گرفتن از آن، امید به آینده را در دل انسان زنده می‌کند.

مثالی دراین‌باره؟
رهبر معظم انقلاب بار‌ها به جریان حضرت موسی (ع) و قوم‌شان اشاره کرده‌اند که چگونه عبرت‌گرفتن از گذشته می‌تواند امید را در جامعه تقویت کند.

چگونه تاریخ انبیا و ولایتمداری امید ما را تقویت می‌کند (در راستای اتفاقی که برای حضرت موسی (ع) و یارانش در مقابل لشکر فرعون افتاد)؟
زمانی که حضرت موسی (ع) و یارانش تحت تعقیب فرعون و لشکریانش قرار گرفتند، به دریا رسیدند. پشت سرشان لشکر فرعون با تمام نیرو در تعقیب‌شان بود و راه فراری نداشتند. برخی از اطرافیان حضرت موسی (ع) مأیوس شدند و گفتند: «ما گرفتار شده‌ایم.»، اما حضرت موسی (ع) با ایمانی قوی به خدای متعال فرمودند: «ان معی ربی سیهدین» یعنی «خدا با من است و ما را هدایت خواهد کرد». این نشان‌دهنده معرفت و اطمینان کامل حضرت‌موسی (ع) به یاری خدا بود. در ادامه، خداوند رود نیل را شکافت و حضرت موسی (ع) و یارانش به سلامت از آن عبور کردند.

چه درسی می‌توانیم از این داستان بگیریم؟
این مثال نشان می‌دهد که نباید سختی‌ها و مشکلات زندگی را مایه نگرانی و ناامیدی دانست. همان‌طور که در سرگذشت انبیا دیگر هم شاهد این موضوع هستیم.

نمونه‌ای دیگر از سرگذشت آن بزرگواران؟
حضرت مریم (س) در معجزه مسیح، بدون داشتن همسر نگران قضاوت مردم بودند، اما خداوند به لطف خود، حضرت عیسی (ع) را به زبان آورد تا طهارت مادرشان را به همه اثبات کند. این نمونه‌ها نشان می‌دهد که با ایمان و اعتماد به خدا می‌توان بر مشکلات غلبه کرد.

تجربه‌های تاریخی به‌ویژه دوران دفاع‌مقدس چگونه می‌تواند به ما امید دهد؟
کسانی که دوران سخت دفاع‌مقدس و سال‌های دشوار کشور در اوایل انقلاب و جنگ تحمیلی را تجربه کرده‌اند، می‌دانند که مشکلات چقدر سخت بوده، اما از آن عبور کرده‌ایم. آشنایی با تاریخ و عبرت گرفتن از این وقایع می‌تواند برای همه ما، به ویژه نسل جوان، منبع امید و قوت باشد.

چگونه می‌توانیم تبعیت از ولی زمان را با اعتماد به برنامه‌های کاربردی مقایسه کنیم؟
وقتی از [اپلیکیشن‌های]برنامه مسیریاب استفاده می‌کنید، ممکن است مسیر نشان داده شده جدید و نا‌آشنا به نظر برسد و شما نگران شوید که آیا مسیر درست است یا نه؟ اما، چون به این برنامه اعتماد دارید، بدون نگرانی مسیر را دنبال می‌کنید و در نهایت به مقصد می‌رسید.

چرا این مثال را برای ولایت‌مداری به‌کار بردید؟
ولی، همانند آن برنامه مسیریاب، راه درست را نشان می‌دهد. ارتباط ولی با خدای متعال قوی است و نقشه‌ای که او به ما ارائه می‌کند دقیق و قابل اعتماد است. بنابراین، اعتماد به ولی و تبعیت از او ما را به مسیر درست زندگی هدایت می‌کند.

آیا انبیای الهی و اولیای خداوند هم به همین شکل عمل کرده‌اند؟
بله، انبیا بیشترین نزدیکی و انس را با خداوند داشته‌اند و از مسیر‌هایی که به آنها نشان داده شده بود، به بهترین شکل پیروی کردند. در زمان ما، ولی فقیه به عنوان ولی زمان، بهترین مسیر را به ما نشان می‌دهد و پیروی از او، راه رسیدن به آینده‌ای روشن و امیدوارکننده است.

اگر ولی فقیه تحت راهنمایی خدای متعال و حضرت ولی عصر باشد، چه تأثیری بر اعتماد و امید ما دارد؟
زمانی که بپذیریم ولی فقیه در مسیر خود تحت هدایت خدای متعال و حضرت ولی عصر (عج) قرار دارد، با اطمینان قلبی مسیر را دنبال می‌کنیم و نگرانی از نتیجه نداریم، چون برگرفته از حکمت الهی و تجربه اولیای دین و قابل اعتماد است.

تجربه انقلاب اسلامی این اعتماد را تأیید می‌کند؟
قطعا. از ابتدای انقلاب تاکنون هر جا که به توصیه ولی فقیه و ولی زمان گوش دادیم و مسئولان توجه کردند، پیشرفت کرده‌ایم و موفق بوده‌ایم. اما هرگاه از این راه تخطی کردیم، به نتیجه نرسیدیم. این تجربه تاریخی، اهمیت تبعیت و اعتماد به ولایت را نشان می‌دهد و می‌تواند امید را در جامعه و دل‌ها تقویت کند.

آیا باید مسیر رسیدن به هدف را کاملا از پیش تعیین کنیم؟
وقتی هدف بزرگی مثل فتح یک قله بلند را در‌نظر می‌گیریم، لازم نیست همه جزئیات مسیر را از قبل بدانیم. ممکن است بسیاری از بخش‌های مسیر ناشناخته باشد؛ پرتگاه‌ها، دره‌ها یا راه‌های مستقیم. تلاش برای تعیین دقیق تک‌تک قدم‌ها و مسیر، ممکن است ما را ناامید کند.

این نکته برای حفظ امید چرا مهم است؟
چون ما باید جهت و هدف اصلی را داشته باشیم، اما لازم نیست همه پیچ‌وخم‌ها و جزئیات مسیر را بدانیم. این انعطاف در مسیر حرکت، به ما اجازه می‌دهد بدون ترس و دلهره از ناشناخته‌ها، قدم برداریم و به سمت هدف حرکت کنیم.

چگونه باید با مشکلات و موانع مسیر برخورد کنیم؟
طبیعی است که در راه رسیدن به هدف، زمین خوردن، برخورد با خار یا حتی مواجهه با خطراتی مانند حیوانات رخ دهد. اینها بخش طبیعی مسیر هستند.

چه زمانی ناامیدی در این مسیر رخ می‌دهد؟
وقتی فکر کنیم مسیر کاملا هموار، بی‌دردسر و آسان است و انتظار داشته باشیم بدون هیچ مشکل به هدف برسیم، ناامیدی سراغ ما می‌آید. پذیرش وجود مشکلات و ادامه حرکت، کلید ماندن در مسیر امید و موفقیت است.

چگونه تجربیات جنگ اخیر نشان‌دهنده اهمیت مقاومت و امید است و با توجه به جنگی که اخیرا اسرائیل علیه ما آغاز کرد، چگونه باید در چنین شرایطی ایستادگی کنیم؟
وظیفه ما بود که در مقابل این تهاجم بایستیم و مقاومت کنیم. البته ایستادگی هزینه‌هایی دارد؛ شهید 
دادیم، زیرساخت‌ها آسیب دید و مشکلاتی برای مردم پیش آمد. اما همه اینها را طبیعی می‌دانیم، چون می‌خواهیم به قله‌ای که هدفمان است برسیم. این موانع هرگز نباید ما را از ادامه مسیر ناامید کند.

آیا باید ایده‌آل‌گرا باشیم یا واقع‌بین؟
باید ایده‌آل‌گرا باشیم و هدف بزرگ و ارزشمندی برای خود تعریف کنیم، اما در عین حال واقعیت‌ها را فراموش نکنیم تا امید در دل ما همیشه زنده بماند.

نقش دعا، نیایش و توسل در تقویت امید

آیا دعا کردن باعث توقف تلاش و فعالیت می‌شود؟
ممکن است برخی فکر کنند دعا و نیایش ما را از تلاش بازمی‌دارد، اما این تصور اشتباه است. دعا به ما می‌آموزد که همراه با تلاش و کار مستمر، به خداوند توکل کنیم و بدانیم که نتیجه نهایی در دست اوست.

پس چگونه باید دعا را در کنار تلاش قرار دهیم؟
دعا به ما نشان می‌دهد که بدون تلاش و فعالیت نمی‌توان انتظار نتیجه داشت، اما با توکل به خداوند، آرامش و امید به ما می‌دهد. این ترکیب، ما را از غرور بی‌جا و یأس دور می‌کند.

دعا چگونه ما را از غرور و ناامیدی محافظت می‌کند؟
وقتی تجهیزات و امکانات داریم، نباید مغرور شویم که دشمن را به آسانی شکست می‌دهیم و وقتی امکانات هم کم یا ناکافی است، نباید ناامید شویم، زیرا همه چیز در دست خداوند است.

چگونه شناخت و ایمان به خداوند به ما قوت می‌بخشد؟
اگر معرفت و شناخت عمیقی نسبت به خداوند داشته باشیم و از او کمک بخواهیم، یقین داریم که حتی در شرایطی که امکانات ما کافی نیست، خداوند ما را یاری خواهد کرد.