حرکت لاک‌پشتی توسعه زیرساختی سینما

به عبارتی دیده شدن یک فیلم ارتباط مستقیمی با میزان برخورداری شهرهاازتجهیزات به‌روز و نوین سینمایی همچنین وضعیت رفاهی سینماها دارد. متأسفانه نسبت توزیع امکانات رفاهی و زیرساخت‌های سینمایی در شهرهای دیگر نامتوازن است و معمولا شهرها_ به‌خصوص شهرهای کوچک_ یا سینما ندارند یا در خارج از پایتخت گاهی یک مخاطب برای دیدن فیلمی که به آن علاقه دارد باید کیلومترها راه بپیماید. براساس آمار مؤسسه تصویر شهر، از ابتدای شهریور ۱۴۰۳ تاکنون ۲۰پردیس و مجموعه سینمایی به بهره‌برداری رسیده و ۵۷سالن و ۹۲۹۲صندلی به ظرفیت سینماهای کشور افزوده شده اما به گواه همین آمار، با وجود تمام تلاش‌های صورت گرفته همچنان راه زیادی تا عدالت فرهنگی در زمینه سالن‌سازی و بسترسازی برای افزایش صندلی‌های سینما داریم.  
   
فاصله ۱۰ برابری سالن‌سازی با استاندارد جهانی 
براساس آمار جهانی، ظرفیت سالن‌سازی همچنین زیرساخت‌های سینمایی ما بسیار پایین‌تر از استانداردهای جهانی است به‌گونه‌ای که تا پایان سال ۱۴۰۲، تعداد سالن‌های سینمای کشور به ۸۴۶سالن رسیده که با توجه به آخرین تخمین‌های موجود در رابطه با جمعیت ایران در سال ۱۴۰۲ که برابر با ۸۶میلیون نفر است، به ازای هر ۱۰۴هزار نفر یک سالن سینما وجود دارد. این در حالی است که براساس استاندارد جهانی به ازای هر ۱۰هزار نفر باید یک سالن سینما وجود داشته باشد. درواقع در ۲۴سال گذشته، تعداد صندلی‌های سینما فقط حدود ۴درصد افزایش یافته در حالی که جمعیت کشور بیش از ۴۰درصد رشد داشته. این فقدان تناسب باعث شده سرانه صندلی سینما در کشور کاهش یابد. سرانه صندلی سینما در ایران بسیار پایین‌تر از کشورهای توسعه‌یافته است و حتی در ترکیه که مانند کشورمان در حال توسعه محسوب می‌شود پنج برابر بیشتر سالن سینما وجود دارد. این آمار نشان می‌دهد سرانه صندلی سینماهای ایران نسبت به جمعیت، بسیار پایین‌تر از استاندارد جهانی است و توسعه زیرساخت‌های سینمایی همچنان یک نیاز جدی در کشور به‌شمار می‌رود.  
   
یک کوه فاصله میان شهرهای برخوردار از سینما 
موضوع جالب توجه این‌که علاوه بر فاصله ما با استاندارد جهانی، شهرهای ما نیز به‌لحاظ بسترسازی برای افزایش تجهیزات سینمایی فاصله زیادی دارند. اگر بخواهیم متر و معیار فاصله شهرهای برخوردار از سالن سینما را بررسی کنیم، آمار معاونت توسعه و فناوری سینمایی می‌تواند نقطه اتکای خوبی برای ما باشد. براساس سالنامه آماری سینما در سال ۱۴۰۳، استان تهران بیشترین میزان فروش و مخاطبان سینما و کهگیلویه و بویراحمد کمترین نسبت فروش و مخاطب را در این سال داشته. مقایسه آماری به ما کمک می‌کند ارزیابی بهتر و منصفانه‌تری از این وضعیت داشته باشیم. بر این اساس، استان تهران با بیش از ۱۳میلیون و ۲۶۷هزار نفر جمعیت، ۶۷سینما با ۲۹۵سالن فعال، ۵۲هزار و ۶۶۱صندلی سینما دارد. این در حالی است که استان کهگیلویه و بویراحمد که از آن به‌عنوان کم‌فروش‌ترین و کم‌مخاطب‌ترین استان یاد می‌شود با ۷۱۳هزار و ۵۲۱نفر جمعیت فقط سه سالن سینمای فعال و ۷۶۴صندلی دارد. درست است که این آمار در مقایسه با پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین شهرها کم به نظر می‌رسد اما می‌توانیم تصور کنیم که ۴۸۳۵نفر روی ۷۶۴صندلی نشسته و فیلم دیده‌اند و این نشان می‌دهد که مردم در شهرهای مختلف علاقه‌مند به سینما هستند اما دسترسی کمی به سالن و صندلی سینما دارند. بنابراین بیشتر سالن‌ها و صندلی‌ها در تهران و چند کلانشهر متمرکز شده‌اند و بسیاری از استان‌ها یا شهرها حتی یک سالن سینما هم ندارند. این توزیع نامتوازن باعث شده در برخی مناطق، ظرفیت صندلی‌ها به‌شدت پایین باشد. 
 
دست انداز های توسعه سالن و صندلی سینما 
در دو دهه اخیر بسیاری از سینماهای بزرگ برای افزایش تعداد سالن‌ها و تنوع قائل شدن برای مخاطبانی که هرکدام سلیقه متفاوتی دارند سالن‌های خود را به چندسالن کوچک‌تر تقسیم کرده‌اند. این کار اگرچه باعث شده تعداد سالن‌ها افزایش یابد اما مجموع صندلی‌ها تقریبا ثابت مانده یا حتی کاهش پیدا کرده. از طرف دیگر در روند نوسازی سینماها، برای بهبود تجربه تماشاگر و رعایت استانداردهای جدید مانند فاصله بیشتر بین صندلی‌ها، ظرفیت سالن‌ها کاهش‌‌یافته. درواقع این استانداردسازی‌ها اگرچه کیفیت را بالا برده اما تعداد صندلی‌ها را کم کرده. موضوع دیگر این‌که بعضی سینماهای قدیمی به‌دلیل فرسودگی، فقدان بازسازی یا نبود صرفه اقتصادی تعطیل شده‌اند و ظرفیت صندلی‌های آنها از چرخه خارج شده. موضوع دیگر مربوط به جیب مخاطبان و قیمت بلیت سینماست. چون افزایش قیمت بلیت و مشکلات اقتصادی باعث کاهش استقبال مردم از سینما و کم شدن صرفه اقتصادی برای نگهداری یا افزایش ظرفیت سالن‌ها و صندلی‌ها شده. بنابراین عوامل مختلفی موجب شده برای رسیدن به ایده‌آل‌های سالن‌سازی و افزایش صندلی‌های سینما نوعی حرکت لاک‌پشتی را تجربه کنیم.  
کیفیت پایین تجهیزات 
از دیگر موضوعاتی که شاید بیشتر بتوانیم به شکل دیداری آن را مشاهده کنیم و متر و معیار عددی و آماری نداشته باشد و البته بیشتر کارگردانان و دست‌اندرکاران سینما نیز روی درستی آن صحه می‌گذارند کیفیت پایین ابزارهای سینماهای تجهیز شده است. به‌عبارتی در آمار می‌خوانیم مثلا سینمایی در یک شهر دورافتاده تجهیز و صاحب سالن شد اما این‌که وضعیت کیفی آن به چه نحوی است محل بحث است. به اذعان بسیاری از کارگردانانی که در حال حاضر فیلمی روی پرده دارند- حتی سالن‌هایی که در آمار به شبکه سینمایی در شهرهای معین، شهره و پرجمعیت اضافه شدند- کیفیت مطلوبی به‌لحاظ نور پرده، رنگ فیلم و صدا ندارند. علاوه بر این، صندلی‌های آن برای نشستن مطلوب نیستند و همین موضوع برای مخاطبان ممکن است دافعه ایجاد کند. اگر نخواهیم راه دور برویم و نگاهی به همین کلانشهر تهران با بیشترین سالن و صندلی در کشور بیندازیم، صرف‌نظر از این‌که هنوز سالن سینمای مناسبی برای اهالی رسانه در روزهای برگزاری جشنواره فجر وجود ندارد، بیشتر فیلم‌هایی که در سالن‌های برج میلاد که مخصوص همایش‌ است و در این روزها نمایش داده می‌شود نیز کیفیت صدا و تصویر خوبی ندارد و اکثر کارگردانان نسبت به این موضوع اعتراض دارند. حالا اگر نخ اتصال این ماجرا را در شهرهای دیگر دنبال کنیم قطعا شرایط نامتوازن‌ و نامناسب‌تر است.  

تسکین  موقت با  اکران سیار فیلم ها
یکی از تمهیداتی که سازمان سینمایی برای دیده شدن بیشتر فیلم‌ها در شهرهای فاقد سینما یا کم‌برخوردار از سالن و صندلی سینما به‌کار برده، اکران سیار فیلم‌هاست. این روش به عدالت فرهنگی همچنین دیده شدن بیشتر فیلم‌ها کمک می‌کند. براساس آمار، در سال ۱۴۰۳ بیش از یک میلیون نفر در حدود ۷۵۰اکران سیار شرکت کردند که بیش از سه برابر سال قبل افزایش داشته. این اکران‌ها علاوه بر ایجاد دسترسی به سینما، درآمد قابل توجهی (حدود ۲۰میلیارد تومان) نیز برای سینمای ایران به ارمغان آورده. از جمله مزایای اکران سیار می‌توانیم به پوشش مناطق محروم و آشنایی بیشتر مردم کم‌برخوردار با قالب سینما، افزایش مخاطبان خاموش سینما، وجود توجیه اقتصادی حتی در شهرهایی که سینما دارند اشاره کرد. همچنین این طرح باعث جریان‌سازی فرهنگی و گسترش فرهنگ سینما و قرار گرفتن آن در سبد خانواده شده. با این حال، چالش‌هایی در این زمینه وجود دارد که یکی از آنها مربوط به کمبود تنوع در آثاری است که به نمایش درمی‌آید. چون متولیان اکران سیار اغلب سازمان‌های دولتی هستند که هر کدام خط مشی مشخصی را دنبال می‌کنند. به‌علاوه به‌نظر می‌رسد ساختار شکلی و اجرایی اکران سیار باید منظم‌تر و منسجم‌تر باشد و سازوکار مشخصی را دنبال کند. بنابراین برای  هماهنگی بیشتر بین نهادها در این میان لازم است در نشست‌های تخصصی این موضوع را مطرح و برای رفع آنها برنامه‌ریزی کنند. البته این را هم باید در نظر گرفت که اکران سیار به‌رغم تمام مزیت‌هایی که دارد، نباید رقیب فروش و مخاطب سینماهای ثابت باشد. با توجه به دورنمای آماری که تا به حال از زیرساخت‌های سینما ارائه دادیم، این موضوع چندان امکان‌پذیر به‌نظر نمی‌رسد. بنابراین اکران سیار در شرایط فعلی به‌عنوان مسکنی موقت برای کمبود سالن‌های سینما درراستای توسعه فرهنگ و عدالت سینمایی در ایران عمل می‌کند و توسعه زیرساخت‌ها باید اصل و اساس کارها قرار گیرد.