قهرمانان ایرانی در قاب پویانمایی

محمدرحیم لیوانی، رئیس مرکز پویانمایی صبا، ضمن تأکید بر محتوای ایرانی آثار، از فعالیت‌های گسترده این مرکز برای ساخت مجموعه‌ها و مستندهای پویانمایی می‌گوید. به‌گفته وی، در این مرکز ۴۰ گروه تولیدی برای ساخت حدود ۷۰ پویانمایی تلاش می‌کنند.
 
سال ۱۴۰۳ برای مرکز صبا چگونه سپری شد؟
سال ۱۴۰۳ مرکز پویانمایی صبا نزدیک به  ۲۰۰ساعت پویانمایی در قالب حدود ۵۰عنوان برنامه تولید کرده است که اکثر موضوعات در قالب سند تحول را پوشش می‌دهند. بخش عمده موضوعات به‌ویژه با مخاطب خردسال و کودک در راستای سبک زندگی است، لیکن موضوعات دفاع‌مقدس، تاریخ ایران و اسلام و ایثار و مقاومت نیز از مواردی است که در تولیدات محقق‌شدند.
 
مهم‌ترین نشانه‌های تحول در حوزه پویانمایی را چگونه توصیف می‌کنید؟
به‌عنوان اقدام تحولی شاخص می‌توان به سه مورد اساسی اشاره کرد: اول تولید اسپین‌آف از برنامه‌های موفق که اکنون برای دو برنامه محقق شده است: «زنبورک» با محوریت ترویج مفاهیمی مانند نقش گروه در ارتقای شخصیت فردی و نیز تبیین روابط اجتماعی، به‌ویژه آداب آپارتمان‌نشینی به‌نوعی اسپین‌آف برنامه«چیا»با شخصیت اصلی‌زنبور است. «آشپزخانه مامان‌خرسی» با اشاره به کار گروهی برای موفقیت و لزوم حضور یک رهبر در گروه (سرآشپز) و پیروی از او، ترغیب به استفاده از مواد غذایی سالم، معرفی طعم‌ها و مزه‌ها و رابطه غذا و سلامتی، اسپین‌آف «مهدکودک حیوانات» با شخصیت اصلی خرسی است. همچنین با یادی از شخصیت‌های ماندگار گذشته در تلویزیون و الهام از شخصیت‌های محبوب چاق‌ولاغر، «نابغه‌های کوچک» تولید شد تا در قالب داستانی جذاب به نبوغ و توانمندی کودکان ایرانی اشاره شود. در گام بعدی نیز در حوزه تاریخ، علاوه بر پویانمایی «سه برادر» که تولیدش سال گذشته آغاز شده و به حکومت آل‌بویه و مسأله شیعه می‌پردازد، تولید دو برنامه «ایران بزرگ» با هدف معرفی تمدن و قدمت ایران و «آیینه بی‌غبار» که به بحث استعمار و کشورهای تحت‌سلطه در ایران و جهان می‌پردازد، در دستورکار قرار گرفته است.
 
در این راستا، شاهد چه اقدامات تحولی در سال ۱۴۰۴ خواهیم بود؟
براساس برنامه هفتم توسعه و توجه ویژه آن به تولید پویانمایی و نیز ابلاغ سند تحول، ارتقای کمی و کیفی تولیدات، تلاش برای تحقق بحث تولیدات جانبی پویانمایی و معرفی و حضور مؤثرتر مرکز صبا و تولیدات پویانمایی در مجامع ملی و بین‌المللی را مد نظر‌داریم.
 
پیش‌تر بر ساخت پویانمایی‌های قهرمان‌محور تأکید کرده بودید. مهم‌ترین تأثیر معرفی قهرمانان ملی و مذهبی به نسل امروز را در چه می‌بینید؟
وجود الگو و قهرمان برای هر فردی خصوصا در کودکی می‌تواند نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در روحیه، اندیشه و آرمان‌هایش داشته باشد. این مهم زمینه‌ساز بروز شخصیت و افکار و رویکردهای تربیتی افراد است. برای نمونه شخصیت‌ها و قهرمان‌هایی که هریک از ما در کودکی به یاد داریم در روند شکل‌گیری شخصیت‌مان بسیار نقش‌آفرین بوده‌اند؛ قهرمان‌ها و شخصیت‌هایی که با عملکردهای فوق‌العاده خود در کمک به دیگران و مبارزه با شر و نیروهای اهریمنی همواره ازخودگذشتگی می‌کردند و باعث ایجاد انگیزه در مخاطب می‌شدند. حالا اگر این قهرمان در یک اثر پویانمایی به‌طور نمایشی و جذاب مطرح و برای مخاطب باابهت و قدرتمند نمایانده شود که از افراد بومی، ملی و میهنی سرزمین خودمان، با فرهنگ و منش و الگوهای بومی خودمان باشند، صدالبته می‌توانند تأثیرگذارتر و هدفمندتر مخاطب را به‌سمت مسیر مناسب هدایت کند. همچنین، روی افکار و انگاره‌های ذهنی کودک تأثیر گذاشته، او را همچون یک الگو در ذهنش منقوش ساخته و تا سال‌های دور نیز باقی بگذارد.
 
تا چه اندازه به امتداد پیام و ماندگاری قهرمانان در تولیدات‌تان اهمیت می‌دهید؟
قهرمانان بسیاری در تولیدات پویانمایی طی این سال‌ها معرفی شده‌اند که برخی از آنها عبارتند از: شهید ابراهیم هادی در مجموعه «سلام بر ابراهیم»؛ پوریای ولی در برنامه پرمخاطب «پهلوانان»؛ شهیدان محمد منتظرالقائم، محمد جهان‌آرا، عبدالحسین برونسی، حسین همدانی، محسن حججی، مسعود علی‌محمدی، حسن طهرانی‌مقدم، مجید شهریاری، مصطفی احمدی‌روشن و سردار قاسم سلیمانی (به‌صورت مجزا) در برنامه «چهل شاهد» با مخاطب نوجوان؛ شهیدان دریاقلی سورانی، رسول مصطفایی، مجید جباری، غلامرضا رهبر، علی‌اکبر طحانی، نادر مهدوی، محسن خزایی و محمدرضا عسگری در برنامه «چشمان بیدار»؛ شهیدحسن صوفی در برنامه «۱۹ قدم تا خدا»؛ زندگی کونیکو یامامورا، از مادران شهید غیرایرانی در «مادر کونیکو» و زندگی امام قلی‌خان به‌عنوان رهبر مردم که توانست جزیره هرمز را از اشغال پرتغالی‌ها آزاد سازد در «نبرد هرمز».
 
هویت‌محوری و عدالت‌گستری به‌عنوان دو اصل مهم دوره تحول، چگونه در تولیدات محصولات مرکز صبا متجلی می‌شوند و در این نقشه‌راه چه جایگاهی دارند؟
در زمینه هویت ملی و اسلامی در پویانمایی عمدتا بر این اصرارداریم که هرمخاطبی درهرجایی از دنیا آن را ببیند، متوجه ایرانی‌بودنش شود. مؤلفه‌هایی که این فضا را محقق می‌کند، عبارتند از: استفاده از نمادهای ملی، ایرانی و اسلامی در تمام زمینه‌ها از قبیل طراحی ظاهر شخصیت‌ها، به‌ویژه میمیک صورت و اندام‌ها، پوشش آنها، نوع علامت‌های ارتباطی میان افراد براساس مفاهیم ایرانی مانند علامت پیروزی، موفقیت، خداحافظی و ... با استفاده از دست یا نحوه تعظیم و ...، گنجاندن فضاهای جغرافیایی خاص ایران، استفاده از نمادهای پرچم، مسجد، رنگ‌های ایرانی ــ ‌اسلامی ‌به‌عنوان رنگ‌های اصلی تصویر، استفاده از فولکلور و داستان‌های بومی و ایرانی و دینی برآمده از فرهنگ و تمدن ایرانی ــ ‌اسلامی، داستان‌سرایی براساس نوع ارتباطات فردی، خانوادگی و اجتماعی تعریف شده با فرهنگ ایرانی ــ ‌اسلامی، استفاده از بازی‌های ملی و بومی ایرانی؛ استفاده از نواها و موسیقی ایرانی و تأکید بر استفاده درست از زبان فارسی که ما را به هویت‌محوری نزدیک‌تر‌می‌کند.درخصوص عدالت‌گستری نیز، این مرکز به حضور اقشار مختلف از چهار منظر می‌نگرد. استفاده از ظرفیت نیروی انسانی موجود در استان‌ها برای تولید مجموعه‌های پویانمایی به‌ویژه به‌عنوان انیماتور، توجه به حال‌وهوا و قومیت‌های مختلف از طریق طراحی موقعیت جغرافیایی برخی داستان‌ها در شهرستان‌ها مانند: فضای یزد در برنامه «قصه‌های من و آقاجون»، فضای سیستان‌وبلوچستان در برنامه «راز شهر سوخته» و بندرانزلی در برنامه «کشتی‌گیران». در منظر سوم توجه به قشر ناشنوا در تولید برنامه‌ها با استفاده از زیرنویس یا زبان اشاره برای ناشنوایان و تلاش برای گسترش عدالت آموزشی با تولید برنامه‌هایی که قابلیت استفاده در فضای آموزشی کشور را دارند همچون برنامه «مهارت‌های زندگی» که به‌کرات مورد درخواست ادارات کل آموزش‌وپرورش استان‌ها بوده و در نرم‌افزار شاد هم مورد استفاده قرار گرفته، مؤید تأکید ما بر این محور بوده است.

تغییر ذائقه مخاطب با یک سند
 
صنعت پویانمایی جهان در حال پیشرفت است و متناسب با آن، تغییر ذائقه نسل جدید و توجه آنان به پویانمایی‌های خارجی را شاهد هستیم. چطور می‌توان با تولیدات داخلی به این نیاز پاسخ داد؟
این مرکز همواره تلاش قابل‌توجهی هم در انتخاب موضوعات و هم در سطح کیفی تولیدات انجام می‌دهد که بتواند تا حد ممکن توجه مخاطب خود را جلب کند. البته هرچه مخاطب در سنین پایین‌تر همچون خردسالی و کودکی باشد به‌دلیل آن‌که در مرحله شناخت است، تولیدات همسویی بیشتری با ذائقه او دارد؛ اما هرچه مخاطب به نوجوان نزدیک می‌شود، به‌دلیل آن‌که در عرصه هیجان و تغییر رفتار قرار دارد، انتخاب موضوعات و سطح کیفی تولیدات از اهمیت بیشتری برای جذب بیننده برخوردار است.به همین منظور، یکی از اقدامات صورت‌گرفته، تدوین نقشه جامع محتوایی صبا در راستای پاسخگویی به نیاز رشد فرزندان(شناختی، هیجانی و رفتاری) در طیف وابسته به دوران کودکی (خردسال، کودک‌ونوجوان) و با نگاه روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و مطالعه تحقیقات صورت‌گرفته در دنیا بوده که مبنای برنامه‌سازی در مرکز قرار گرفته است. این سند توانسته تا حد زیادی تولیدات را به ذائقه مخاطب در حیطه موضوعات‌ سوق‌دهد.