تقابل صنعت و کشاورزی فارس؛ کدام‌یک اولویت دارد؟

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، فارس سالهاست که در دو راهی صنعتی شدن یا توسعه کشاورزی مانده؛ استانی که در طول این سال‌ها با مشکل خشکسالی و بحران آب نیز دست و پنجه نرم می‌کند.

این استان در حالی از معضل کم‌آبی رنج می‌برد که به گفته متولیان امور آب، بخش عمده‌ای از مصارف استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و بخش کشاورزی به تنهایی ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند.

آن‌ها معتقدند استان فارس در حوزه‌های مختلف فرهنگی، گردشگری و صنعتی دارای ظرفیت‌های بیشماری است، اما همواره هم و غم خود را در حوزه کشاورزی گذاشته و حتی فعالیت‌های خود را در برخی بخش‌های کشاورزی تا اندازه‌ای افزایش داده که توانسته در این بخش‌ها جایگاه اول و یا دوم کشور را به خود اختصاص دهد.

بر اساس آخرین گزارش ارائه شده از سوی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس در طول سال حدود هفت میلیارد مترمکعب از منابع مختلف آب برداشت می‌شود که از این میزان آب حدود ۹۰ درصد در بخش کشاورزی، هشت درصد در بخش شرب و ۲درصد در بخش صنعت صرف می‌شود.

با این حال فعالان کشاورزی فارس اهمیت افزایش فعالیت‌ها در این بخش را این‌گونه توجیه می‌کنند که بخش کشاورزی ﻧﻘﺶ اﺳﺎسی در ﺗأمین امنیت غذایی و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار و به تبع آن اﺳﺘﻘﻼل و اﻣﻨﻴﺖ ملی دارد و این بخش در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داخلی، اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﺎدرات ﻏﻴﺮنفتی، اﺷﺘﻐﺎل نیروی کار و در نهایت ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮر از اهمیت بسیاری برخوردار است، لذا ضروری است که کشاورزی فارس بیش از سایر حوزه‌ها مورد توجه قرار بگیرد.

از سوی دیگر متولیان صنعتی و اقتصادی استان هم به دنبال صنعتی شدن فارس و حرکت در مسیر توسعه صنعتی هستند و یکی از دلایل خود را در توجیه این رویکرد، خشکسالی این استان در سال‌های اخیر می‌دانند؛ این گروه بر این باورند که یکی از راهکار‌های برون رفت فارس از بحران کم‌آبی و خشکسالی فارس روی آوردن این استان به فعالیت‌های صنعتی است.

آن‌ها می‌گویند فارس از ظرفیت‌های خوبی در عرصه صنعت بهره می‌برد که این ظرفیت‌ها آن‌گونه که شایسته است دیده نشده و مورد استفاده قرار نگرفته‌اند لذا برای بال گرفتن فارس در حوزه صنعت باید به توانمندی و ظرفیت‌های استان در این عرصه به صورت ویژه توجه شود.

این رویکرد در حالی مطرح می‌شود که استان فارس در سال‌های اخیر با چالش آلودگی هوا نیز رو به رو بوده؛ چالشی که بخش عمده‌ای از آن به آلاینده‌های صنعتی نسبت داده می‌شود؛ طبق گفته متولیان حفاظت محیط‌زیست در سال ۱۴۰۱ حدود ۷۷۱ مورد اخطار به واحد‌های صنعتی آلاینده داده شد و سال ۱۴۰۲ هم با پایش مکرر، هزار و ۸۲۳اخطار به صنایع و واحد‌های آلاینده فارس صادر و ابلاغ شد.

بدین‌ترتیب دو رویکرد صنعتی شدن و یا ادامه یافتن فعالیت‌های کشاورزی در سال‌های اخیر به تقابل میان بخش صنعت و کشاورزی در استان فارس تبدیل شده، اما اینکه کدامیک از این دو رویکرد بتواند پیروز این مبارزه پایاپای باشد به سیاست‌گذاری‌های کلان استان برمی‌گردد و اینکه کارشناسان و متخصصان اقتصادی چه نظر یا پیشنهادی برای حل این دغدغه دارند.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران معتقد است نمی‌توان یکی از این بخش‌ها را برای توسعه بخش دیگر نادیده گرفت، اما می‌توان با افزایش بهره‌وری و جذب سرمایه‌گذار از طریق پیشرفت تکنولوژی و دانش روز به ارتقای هر کدام از این بخش‌ها کمک کرد.

امین عربی افزود: اقتصاد دارای سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات است؛ نمی‌توان به راحتی یک بخش را از دست داد و وارد بخش دیگر شد؛ بخش صنعت، کشاورزی و خدمات در این استان پهناور هر کدام این استعداد را دارند که خود را از طریق بهره‌وری و جذب سرمایه‌گذار ارتقا دهند.

او اضافه کرد: فرا روی هر کدام از این بخش‌ها نوعی بازار انحصاری یا رقابتی‌ست؛ آنچه پیش‌روی بخش کشاورزی وجود دارد بازاری تقریباً رقابتی است چراکه در بخش کشاورزی معمولاً نمی‌توان قیمت را تغییر داد، برای هر چه تولید می‌شود هم تقاضا وجود دارد؛ بنابراین سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها در این بخش باید بر اساس همین بازار اتخاذ شود.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران ادامه داد:، اما آنچه فراروی بخش صنعت و خدمات قرار دارد بازاری تقریباً انحصاری است؛ میزان سود برای تولیدکنندگان در بازار انحصاری بالاست، ولی هر چه به سمت بازار رقابتی حرکت کنیم سود به سمت صفر میل می‌کند؛ در واقع ممکن است مشتری برای تولیدات برخی صنایع وجود نداشته باشد.

عربی یادآور شد: باید علم و تکنولوژی در بخش صنعت، کشاورزی و خدمات به اندازه‌ای باشد که استان فارس بتواند وارد گردونه رقابت جهانی شود؛ اگر یک استان برخوردار از تکنولوژی‌روز بتواند خدمات بهتری را به مشتریان ارائه دهد قطعا استان فارس آن بازار را از دست می‌دهد؛ دستیابی به بازار‌های جهانی نیاز به تکنولوژی و علم روز دارد و برای تحقق این مهم باید پروسه بلندمدتی را طی کرد.

او که معتقد است تحولات در کشاورزی روند تاریخی مهمی در اقتصاد توسعه داشته، با ذکر یک مثال گفت: این تحولات از کشور ژاپن آغاز شده؛ کشور ژاپن توانست با تغییرات ژنتیکی بذر تحولات قابل‌توجهی در این بخش ایجاد کند؛ هرچند این فناوری باید متناسب با شرایط اقلیمی در سایر کشور‌ها به کار گرفته می‌شد.

این دکتری اقتصاد اضافه کرد: اگر زمین، آب، بذر و نهاده‌هایی که برای تولید بخش کشاورزی فارس به کار گرفته می‌شود به گونه‌ای باشد که محصول، سه یا چهار برابر شود درآمد و سوددهی کشاورزان افزایش خواهد یافت و زمینه برای کاهش واردات و افزایش صادرات در بازار جهانی فراهم می‌شود، اما این پرسش مطرح است که چه اقداماتی برای تحقق این رویکرد انجام شده است؟

او پیشرفت تکنولوژی و بهره‌گیری از نخبگان را برای پیشبرد اهداف در بخش کشاورزی و صنعت ضروری دانست و گفت: این پرسش که متولیان اقتصادی و دانشگاه‌ها چه میزان ارتباط مستقیم با بخش صنعت و کشاورزی دارند قابل بررسی است؛ نقدی که در شرایط کنونی به دانشگاه‌ها وارد می‌شود در قالب این پرسش است که آیا دانشگاه‌ها و مراکز علمی کارآفرین هستند؟

به گفته عربی دانشگاه‌های نسل اول دانشگاه‌های آموزش‌محور و دانشگاه‌های نسل بعدی پژوهش‌محور بودند، اما حجم عظیمی از کار‌های تحقیقاتی که انجام شد نتوانست نیاز جامعه را برآورده کند لذا مقوله دانشگاه‌های کارآفرین مطرح شد.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران یادآور شد: دانشگاه‌های کارآفرین باید دانش را به ثروت تبدیل کنند، اما هم‌اکنون باید این مهم مورد بررسی قرار بگیرد که دانشگاهیان استان فارس چقدر توانسته‌اند اندوخته‌های خود را در اختیار بخش صنعت و کشاورزی قرار دهند؛ در این استان تا چه اندازه دانش برای ارتقای تولید در این دو بخش مهم اقتصادی وجود دارد؟ آیا اساتید توانسته‌اند دانش به روزی را در پیوند با صنعت و کشاورزی ارائه دهند؟

او افزایش بهره‌وری و جذب سرمایه‌گذار را راهکاری برای توسعه استان عنوان کرد و گفت: برای افزایش بهره‌وری باید ایجاد تغییرات و برقراری تعاملات و ارتباطات بیشتر با دانشگاه در اولویت قرار بگیرد و به منظور افزایش سرمایه‌گذار هم بایستی بالا رفتن ارزش پول ملی در دستورکار متولیان اقتصادی باشد؛ در حقیقت باید شرایطی فراهم شود تا پول ملی توانایی حفظ ارزش دارایی‌ها را داشته باشد.

آن طور که عربی می‌گوید اگر سرمایه‌گذاران در بخش صنعت و یا کشاورزی این اطمینان را داشته باشند که می‌توانند ارزش پول خود را حفظ کنند و آن را افزایش دهند قطعا با اشتیاق و تمایل بیشتری به این بخش‌ها وارد می‌شوند.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران در خصوص برخی نظرات درباره آلایندگی صنایع هم گفت: بدون شک برخی صنایع موجب پدیده‌های جانبی منفی می‌شوند، اما برای برآورد میزان رشد پایدار میزان آلایندگی و یا تخریب محیط‌زیست صنایع هم در نظر گرفته می‌شود؛ با این حال خروج این صنایع از شهر‌ها و الزام آن‌ها به استفاده از فناوری‌های نو کمک شایانی به حل این مشکل می‌کند.

او با اعتقاد به اینکه بخش تحقیق و توسعه در صنعت و کشاورزی باید متناسب با علم جهان پیش رود، افزود: وضعیت توزیع اقتصادی استان فارس وضعیتی مشابه با کشور‌های پیشرفته مانند آلمان است؛ در استان فارس ۳۰ درصد سهم اقتصاد به بخش کشاورزی، ۲۰ درصد به صنعت و ۵۰ درصد به خدمات اختصاص دارد، اما توسعه هر بخش می‌تواند کارایی در آن بخش را افزایش دهد.

عربی یادآوری کرد: نیاز است بهره‌وری را با الگوگیری و یا از طریق جذب نخبگان افزایش دهیم و سرمایه را با اطمینان‌بخشی و کار علمی وارد بخش صنعت و کشاورزی کنیم.

عضو انجمن اقتصاددانان ایران بر این باور است که اگر افزایش بهره‌وری در کنار جذب سرمایه‌گذار قرار بگیرد می‌تواند دایره تولید ناخالصی ملی فارس را افزایش دهد و این استان را به رشد هشت درصدی اقتصاد برساند.

با این حال فعالیت استان فارس در هر دو حوزه صنعت و کشاورزی افزون بر دستاورد‌های مطلوبی که برای استان به همراه دارد می‌تواند آسیب‌زا باشد؛ لذا نیاز است پیش از اتخاذ تصمیمات اساسی از پیشنهادات و نظرات متخصصان و دانشگاهیان در این عرصه نیز بهره برد و با گام‌های دوراندیش‌تر و آگاهانه‌تری در این مسیر حرکت کرد.