سنت و نوآوری در ۴۰ سالگی موسیقی فجر

آغاز مراسم با نوای سُرنا و دُهل از محوطه تالار وحدت، پیوند عمیق این جشنواره با موسیقی نواحی ایران را به نمایش گذاشت. گروه آکاپلای «مهر وطن» با اجرای سرود ملی و قطعاتی از موسیقی کلاسیک ایرانی، فضایی حماسی خلق کرد. بخش قابل‌توجه اختتامیه استفاده از فناوری هوش مصنوعی برای احیای تصاویر هنرمندان در گذشته‌ای چون محمدعلی بهمنی و امین‌ا... رشیدی بود که فضایی احساسی را بر مراسم حاکم کرد. همچنین در مراسم تجلیل از پیشکسوتان؛ شیرمحمد اسپندار، نوازنده دونلی سیستان و بلوچستان و محمد گلریز، خواننده پیشکسوت مورد تقدیر قرار گرفتند. گلریز در سخنانی کوتاه اعلام کرد: «تا زمانی که نفس دارم، برای مردم ایران خواهم خواند». این بخش با حضور شینا انصاری، رئیس سازمان محیط‌زیست بُعد زیست‌محیطی توجه به موسیقی بومی را نیز برجسته کرد.
     
جایزه باربد: میدانی برای کشف استعدادهای نو 
بخش رقابتی جایزه باربد امسال شاهد نوآوری‌های قابل‌توجهی بود. مصطفی مؤمنیان با آلبوم «جنون» برنده جایزه نخست آهنگسازی شد، اثری که به گفته داوران «مرزهای ژانرهای موسیقی ایرانی را درنوردیده است». در بخش تک‌آهنگ، برادران سعیدی با قطعه «دل بدون تو» جایزه دوم را کسب کردند، درحالی که جایزه اول این بخش به دلیل «عدم وجود اثر شاخص» اعطا نشد. نکته جالب‌توجه، ابداع ساز «لیانیک» (نی‌انبان الکترونیک) توسط محسن شریفیان و گروه لیان بود که جایزه خلاقیت را دریافت کرد. لیانا شریفیان در حاشیه مراسم توضیح داد: «این ساز امکان اجرای موسیقی نواحی را با امکانات دیجیتال فراهم می‌کند و تحولی در آموزش موسیقی محلی ایجاد خواهد کرد.»
     
موسیقی و رسانه: بازتابی از تحولات اجتماعی 
بخش «موسیقی و رسانه» جشنواره، آینه‌ای از مسائل روز جامعه بود. گزارش فاطمه رفاهت از ایرنا با موضوع «عاشقانه‌های نظامی‌گنجوی در ارکستر سمفونیک فارس» جایزه دوم را کسب کرد، گزارشی که به گفته داوران «پیوند شعر کلاسیک و موسیقی مدرن را در بستری اجتماعی تحلیل کرده است». در بخش گفت‌وگو، مصاحبه یاسر شیخی‌یگانه با قاسم افشار درباره اقتصاد موسیقی پاپ، جایزه اول را به خود اختصاص داد.
نادره رضایی، معاون امور هنری وزارت ارشاد، در سخنرانی خود اعلام کرد: «حضور زنان در این دوره نسبت به سال گذشته ۳۰۰ درصد افزایش داشته است». اجرای گروه کوبه‌ای «دارکوب» متشکل از نوازندگان جوان وحضور هنرمندانی چون لیانا شریفیان (۲۴ ساله) گواه این ادعا بود. احمد صدری، سرپرست دفترموسیقی وزارت ارشاد نیز تاکید کرد: «۴۰ درصد شرکت‌کنندگان زیر ۳۵ سال سن دارند که نویدبخش آینده موسیقی کشور است.»
برگزاری چهلمین جشنواره موسیقی فجربدون انتقاد ودرخواست هنرمندان ازمسئولان نبود ودراین زمینه لیانا شریفیان درحاشیه مراسم به «سیاست‌های دوگانه در صدور مجوز کنسرت»اشاره کرد وگفت:«امکان اجرا دربرخی شهرها وجود دارد و دربرخی دیگر خیر؛ این ناهماهنگی به هنرمندان آسیب می‌زند». این اظهارات در حالی مطرح شد که پیشتر کنسرت گروه لیان در اصفهان لغو شده بود.
     
ابعاد بین‌المللی و دیپلماتیک فرهنگی 
حضور هنرمندان از ۱۵ کشور مختلف از جمله ارمنستان، آذربایجان و روسیه، بعد جدیدی به جشنواره بخشیده بود. اجرای مشترک گروه‌های ایرانی و خارجی طبق بیانیه دبیرخانه جشنواره «در راستای تقریب فرهنگی در منطقه» برنامه‌ریزی شده بود. رضا مهدوی، دبیر جشنواره، تاکید کرد: «جایزه باربد به‌زودی به عنوان نهاد معتبری در منطقه شناخته خواهد شد.»
سید مجید پوراحمدی، مدیرعامل صندوق اعتباری هنر در این مراسم از افزایش ۴۰ درصدی بودجه حمایت از تولیدات موسیقی در سال جاری خبر داد. این در حالی است که قیمت متوسط بلیت کنسرت‌های این دوره ۱۵۰ هزار تومان اعلام شد، رقمی که به گفته برگزارکنندگان «تنها ۳۰ درصد هزینه‌ها را پوشش می‌دهد.» 
احمد صدری نیز در جمع خبرنگاران از برنامه‌ریزی برای برگزاری بخش «ماراتن نوازندگی» در دوره آینده خبر داد. طرحی که به گفته وی «رکوردهای گینس در حوزه موسیقی ایرانی را هدف گرفته است». از سوی دیگر، نادره رضایی بر لزوم «تاسیس آکادمی تخصصی موسیقی با همکاری دانشگاه‌های معتبر جهانی» تاکید کرد.
     
جشنواره‌ای در مسیر بلوغ 
چهلمین دوره جشنواره موسیقی فجر با همه فرازونشیب‌هایش، تصویری چندلایه از وضعیت موسیقی معاصر ایران ارائه داد. از یک سو، احیای سازهای بومی با رویکردی مدرن و از سوی دیگر، تقابل سنت ومدرنیته در محتوای آثار ارائه‌شده، نشان‌دهنده ظرفیت‌های نهفته در این عرصه است. موفقیت در جذب نسل جوان و افزایش مشارکت زنان، اگرچه امیدبخش است اما نیازمند حمایت‌های نهادی پایدارتر و رفع موانع ساختاری است. همنوایی پایانی حضار با قطعه «ای ایران» در سالن تالار وحدت، نماد امیدی بود برای تداوم این مسیر؛ مسیری که می‌تواند موسیقی را از حاشیه به متن گفتمان فرهنگی کشور بازگرداند.