رد‌پای ناکارآمدی در ناترازی انرژی

در این میان وزارتخانه‌های نفت و نیرو که انتظار می‌رود در شرایط فعلی همگامی و همکاری بیشتری با هم برای مدیریت مصرف انرژی داشته باشند، ناهماهنگی‌هایی دارند. به‌طوری‌که دکتر مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشورمان با بیان این‌که در حوزه انرژی مشکل و ناترازی داریم و متأسفانه ‌ذخیره سوخت‌مان کم بوده و تعاد‌ل به هم خورده و ذخایر کم شده است، گفت: الان دو وزراتخانه با هم سر این موضوع دعوا دارند‌؛ آیا مشکل مردم برطرف می‌شود؟
ماجرا از این قرار بود که چهارشنبه گذشته مدارس و ادارات تعطیل شدند و استانداری تهران دلیل این تعطیلی را مدیریت در مصرف انرژی عنوان کرد. کارشناسان معتقدند دولتی‌بودن بخش انرژی باعث بروز مشکلات شده است. از سوی دیگر قیمت‌گذاری دستوری هم عامل کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش بوده است. 
همچنین اعمال تعرفه‌های پلکانی برای پرمصرف‌ها که بند قانونی هم دارد، اجرا نمی‌شود و از سوی دیگر برخی مسئولان دلیل بالا‌بودن مصرف را ارزان‌بودن آن عنوان می‌کنند. بررسی‌ها نشان می‌دهد حضور بخش خصوصی در حوزه برق و گاز می‌تواند به حل ناترازی کمک کند. برای دستیابی به این هدف، سه بازه زمانی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلند‌مدت باید در نظر گرفته شود. در کوتاه‌مدت می‌توان دستگاه‌های پر‌مصرف حوزه انرژی را با کمک و واردات به‌روزرسانی کرد تا مصرف گاز و برق کاهش یابد. در میان‌مدت باید قوانین این حوزه در راستای حضور سرمایه‌گذار تغییر کند و در بلند‌مدت نیز ساخت نیروگاه و استفاده از انرژی‌های تجدید‌پذیر در برنامه قرار گیرد. به‌طور معمول دولت در فصل سرد سال گاز بخش صنایع را قطع می‌کند که این موضوع باعث زیان کشور خواهد شد و در بلند مدت موجب کاهش تولید و صادرات می‌شود. 
   
انتخاب بین تولید و رفاه
آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «جام‌جم» در مورد ناترازی‌های انرژی به‌خصوص نیمه دوم امسال، گفت: همیشه در چهار‌ ماه گرم سال با فعالیت سیستم‌های سرمایشی و نبود زیرساخت کافی برای پوشش تقاضا، با ناترازی برق مواجه هستیم و در تأمین برق ۸ ماه سال معمولا مشکلی وجود ندارد. 
وی افزود: بایستی کمبود برق را با صرفه‌جویی، افزایش تولید و افزایش راندمان نیروگاه‌ها پوشش دهیم، زیرا راندمان نیروگاه‌ها بسیار پایین است‌؛ همچنین سیستم‌های برودتی در کشور خیلی پر‌مصرف هستند. همه این‌ها سبب می‌شود در ایام گرم سال، ناترازی شدید برق داشته باشیم. 
این فعال اقتصادی تاکید کرد: متأسفانه دولت مجبور است بین رفاه مردم و بخش صنعت تصمیم بگیرد که رفاه مردم را انتخاب می‌کند و در مقابل برای کاهش مصرف، سرمایه‌گذاری انجام نمی‌دهد تا بتواند این مشکل را حل کند. 
   
تأثیر تصویب یک قانون در ۲۰ سال پیش
نجفی به مصوبه مجلس هفتم اشاره کرد و ادامه داد: یکی از علت‌های ناترازی برق در ایام گرم سال به مصوبات سال ۱۳۸۳ مجلس برمی‌گردد که به‌عنوان یک هدیه به مردم، قیمت برق را ثابت کردند و باعث شد انگیزه تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران در حوزه افزایش تولید برق و مشارکت بخش خصوصی برای احداث نیروگاه جدید به‌مرور کاهش پیدا کند. 
وی با بیان این‌که در ایام سرد سال عمدتا مشکل ناترازی برق نداشتیم، تاکید کرد: در یک سال گذشته تمهیدات لازم برای تأمین ذخایر گازوئیل نیروگاه‌ها به‌اندازه کافی انجام نشد که باعث کمبود سوخت مایع در نیروگاه‌ها شده است. همچنین الان در نیروگاه‌ها لاجرم مازوت‌سوزی انجام می‌شود که بخشی از آلودگی هوا به‌دلیل سوخت مازوت است. 
رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران اضافه کرد: موضوع سوم این است که شرکت ملی گاز به مصوبات ابلاغی خودش که در حوزه کاهش مصرف گاز بوده، دقت‌نظر کافی را نداشته است. یکی از موضوعاتی که امروز می‌توانست ناترازی در حوزه گاز و برق را حل و فصل کند، اصلاح مکانیزم حرارتی منازل است. 
نجفی بیان کرد: براساس آمار حدود ۲۱ میلیون بخاری گازی گرید‌F و G در سالیان گذشته در کشور تولید و توزیع شده، که این تعداد باید عوض شوند. براساس مصوبه دو سال پیش شورای اقتصاد، تعویض هر بخاری سبب صرفه‌جویی ۴۶۶مترمکعبی مصرف گاز می‌شود و به شرکت ملی گاز ابلاغ شد که طی ۴ سال باید ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار بخاری گرید F و G را با بخاری گریدA تعویض کند. اگر این ۲۱ میلیون بخاری قدیمی تعویض شود، روزانه بیش از ۱۰۸ میلیون مترمکعب در مصرف گاز صرفه‌جویی حاصل می‌شود‌؛ این در‌حالی است که در حال حاضر ناترازی گاز روزانه ۲۵۰ تا ۳۰۰میلیون مترمکعب است. اگر این اتفاق رخ دهد بیش از یک‌سوم ناترازی گاز  کشور تأمین می‌شود. 
این فعال بخش خصوصی تصریح کرد: متأسفانه دولت نسبت به نحوه مدیریت و عملیاتی‌شدن بحث‌های اقتصادی کار کارشناسی مناسب انجام نمی‌دهد و به قوانین 
دست و پاگیر توجه نمی‌کند. دولت به سمت اصلاح ساختار مصرف گاز نمی‌رود و این‌ها سوءمدیریت است که به‌طرق مختلف در کشور وجود دارد و نتیجه و کارکرد آن را امروز در ناترازی مشاهده می‌کنیم. 
نجفی گفت: سوء مدیریت‌ها را به گردن تحریم می‌اندازیم، در‌حالی که حداقل حوزه ناترازی‌های انرژی هیچ ارتباطی به تحریم ندارد، زیرا خودمان تأمین‌کننده انرژی هستیم و کشور سرشار از منابع مختلف انرژی است. 

سرنخ دست دولت است
رضا پدیدار، فعال اقتصادی در حوزه انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار «جام‌جم» تصریح کرد: رفع ناترازی انرژی در سال‌های گذشته توسط بخش خصوصی امکان‌پذیر بود اما اکنون سر‌نخ دست دولت است و باید در این زمینه مدیریت کند. 
وی افزود: اکنون کاری از دست بخش خصوصی بر‌نمی‌آید، به این دلیل که اقدامات غیر‌متعارف دولت درحوزه انرژی باعث تشدید ناترازی شده است. از سوی دیگر باید توجه داشت دولت در همه بخش‌ها ۹۰درصد اختیارات اموررا در دست دارد و حاضر به واگذاری آنها به بخش خصوصی نیست در حالی که در حوزه انرژی امکان برنامه‌ریزی برای تولید همراه با دانش و فناوری وجود دارد. 
پدیدار با بیان این‌که براساس قانون دولت باید در بخش‌های مختلف تنها حکمرانی کند، تصریح کرد: قرار بود اقتصاد برق در اختیار بخش خصوصی باشد تا هم قیمت تمام‌شده پایین بیاید و هم کاهش ناترازی اتفاق بیفتد اما دولت همه اختیارات را در دست دارد و در این شرایط باید خودش هم پاسخگو باشد. 
به گفته وی در اقتصاد دولتی به بخش خصوصی امکان حضور مؤثر داده نمی‌شود، از این‌رو کارآمدی این بخش مشخص نخواهد شد.