روزمرگی بلای جان تولید و تجارت

روس‌ها بر اساس گزارش سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی ایران اولین سرمایه‌گذار در ایران هستند. این کشور ۲.۸میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده است. با این حال تجارت ایران با روسیه همچنان با اهداف تعیین‌شده فاصله دارد. اکنون هفت میدان نفتی در ایران با سرمایه‌گذاری شرکت‌های مختلف روسی در حال توسعه است و ۲۲۰هزار بشکه از تولید روزانه نفت ایران متعلق به آن دست میدان‌های کشور است که روس‌ها درآن سرمایه‌گذاری کرده‌اند.آمارهای گمرک نشان می‌دهد درسال گذشته مجموع تجارت ایران با روسیه به دو میلیارد و ۶۳۷ میلیون دلار رسیده، به‌طوری در این سال یک میلیارد و ۶۹۱ میلیون دلار کالای ایرانی به روسیه صادر شده است. در گفت‌وگو با هادی تیزهوش تابان، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و روسیه ، روند تجارت دو کشور و موانع رشد صادرات را بررسی کردیم که در ادامه می‌خوانید.

روند تجارت ایران و روسیه در سال‌های گذشته چگونه بوده و تراز تجاری ما با روس‌ها چگونه است؟ 
بررسی‌ها بیانگر آن است که روند صادرات ایران به روسیه در سال‌های اخیر تقریبا افزایشی بوده، اما واردات به‌‌صورت نوسانی تغییر کرده است. بر اساس آمار بیشترین میزان صادرات از ایران به روسیه درسال۱۴۰۲وبالغ ‌بر۹۵۱ میلیون دلار بوده و بالاترین واردات از روسیه نیز در این دوره متعلق به سال ۱۴۰۲و به ارزش یک میلیارد و ۶۹۱ میلیون دلار است.مجموع اعداد فوق بیانگر تراز تجاری دو کشور است وهمان‌طور که مشاهده می‌شود، میزان واردات از روسیه به‌مراتب بالاتر از میزان صادرات به این کشور است و نیاز است تا با اتخاذ تدابیری این موضوع تعدیل شود و تراز تجاری دو کشور متعادل و متوازن شود.
 
روس‌ها به یکی از کشورهای سرمایه‌گذار در ایران تبدیل شده‌اند، این میزان سرمایه‌گذاری در کدام بخش‌ها بوده و روند آن چگونه ارزیابی می‌شود؟ 
مرجع صدور آمار سرمایه‌گذاری وزارت امور اقتصادی و دارایی است که توسط این نهاد باید اعلام شود، اما مسأله اساسی آن است که با توجه به شرایط منطقه‌ای وچشم‌انداز ترسیم‌شده در روابط تجاری دو کشور، بستر مناسبی برای سرمایه‌گذاری فدراسیون روسیه در پروژه‌های ایران فراهم است و منطقه آزاد تجاری ــ صنعتی انزلی یکی از مساعدترین مناطق برای این موضوع است.

قرار بود پیمان پولی ایران و روسیه اجرایی و مبادلات تجاری با ریال و روبل باشد، این موضوع در چه مرحله‌ای است و چه میزان از تجارت ایران و روسیه با ارزهای ملی انجام می‌شود.
در حوزه بانکی تفاهمات خوبی میان دو کشور منعقد شده و درحال حاضر دوگانه ریال ــ روبل با بهره‌گیری از پتانسیل میربیزنس بانک درحال اجراست، اما بررسی‌ها بیانگر آن است که هزینه انتقال پولی که بانک مرکزی برای این موضوع تعیین کرده، عملیاتی نبوده و به تعدیل و اصلاح نیاز دارد. ضمن این‌که با توجه به پیوستن ایران به حوزه بریکس باید از ظرفیت‌های بانکی موجود در این حوزه اقتصادی نیز بهره جست و مبادلات بانکی ایران را بهبود داده و توسعه بخشید.
 
ظرفیت‌هایی که ایران برای صادرات دارد و مغفول مانده، چیست و برای رشد صادرات باید چه کار کنیم؟ 
باید اذعان کرد که صادرات ما عرضه‌محور است و ما برای آن‌که بتوانیم در بازارهای هدف نقش موثرتری را ایفا کنیم، باید به سمت صادرات تقاضامحور حرکت کنیم. باید تولیدات ماصادرات‌محور شود و تولیدکننده ایرانی بر اساس استانداردها، الزامات، نیاز و سلیقه بازار روسیه برنامه‌ریزی و تولید کند. تحقق این امر نیازمند نزدیکی بیش از پیش بخش‌های دولتی و خصوصی دو کشور و برگزاری نشست‌های مشترک است.
 
به روسیه صادرات خودرو هم داریم؛ به چه میزان است و استقبالی از آن می‌شود؟ 
در خصوص خودرو به نظر می‌رسد تولید مشترک خودرو توسط دو کشور گزینه مطلوب‌تری برای توسعه صادرات خودرو به فدراسیون روسیه باشد. باید در نظر داشت که دو کشور از سابقه و تجربه لازم در خصوص تولید خودرو بهره‌مند هستند و اعمال تحریم‌ها نیز انگیزه لازم را برای انجام این کار فراهم آورده است. درصورت برنامه‌ریزی صحیح می‌توان شرایط را به گونه‌ای رقم زد تا صنعت خودروسازی کشور دستخوش تغییر و تحول شود.
 
عضویت ایران در سازمان‌های منطقه‌ای مانند اوراسیا، بریکس و شانگهای چقدر در رشد تجارت ایران موثر بوده است؟ 
پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیا و پذیرش توافق تجارت آزاد ایران با اعضای این اتحادیه، عضویت دائم جمهوری اسلامی ایران درگروه اقتصادهای نوظهور جهانی موسوم به«بریکس»واعطای عضویت اصلی به جمهوری اسلامی ایران در بیست‌وسومین نشست سران سازمان همکاری شانگهای همگی در یک نقطه مشترک هستند و آن فدراسیون روسیه است. این در حالی است که هر یک از این موارد به‌تنهایی برای ایجاد تحول در روابط اقتصادی و تجاری یک کشور کافی است ودرکنار هم قرارگرفتن این موارد، هم‌افزایی بی‌بدیلی را در عرصه روابط اقتصادی دو کشورفراهم می‌کند. چنانچه به موارد عنوان‌شده مجاورت و نزدیکی دو کشور و روابط دیرینه و تاریخی آنها با یکدیگر و شرایط حاکم برفضای سیاسی منطقه را نیز بیفزاییم، شاید بتوان ادعا کرد که این اقدامات آنچنان که باید بر تجارت بین دو کشور آثارمطلوبی برجای نگذاشته و نیاز است تا این موضوع مورد عارضه‌یابی قرار گیرد.
 
درچندسال گذشته برتوسعه روابط اقتصادی باهمسایگان تاکید شده؛این موضوع رادرراستای رشدصادرات چگونه ارزیابی می‌کنید؟
توسعه روابط با همسایگان و اتخاذ دیپلماسی اقتصادی مناسب جهت توسعه روابط تجاری با کشورهای منطقه می‌تواند بر میزان صادرات غیرنفتی بسیار تاثیرگذار باشد و نتایج مطلوبی را، هم در حوزه اقتصاد و هم در حوزه امنیت به همراه داشته باشد.

مشکلات صادراتی 
هادی تیزهوش تابان، رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه می‌گوید: اولین و مهم‌ترین پیش‌نیاز انجام هرگونه فعالیت اقتصادی به معنای عام و تجاری به معنای خاص، آرامش و ثبات است؛ آرامش و ثبات در همه حوزه‌ها، خصوصا در سه حوزه اقتصاد، قوانین و مقررات و فضای سیاسی جامعه. تولیدکننده و تاجر برای برنامه‌ریزی روی فرآیندهای اقتصادی خود به ثبات و آرامش نیاز دارد و بدون آن نمی‌تواند فرآیندهای میان‌مدت و بلندمدت خود را تدوین و طراحی کند. شرایط تورمی حاکم در کشور، رشد فزاینده قیمت ارز، از بین رفتن اعتماد عمومی به سیاست‌های اقتصادی و تنش‌های سیاسی و اجتماعی ناشی از آن، فضا را برای فعالیت فعالان اقتصادی به‌شدت دشوار کرده و عملا بیشتر افراد درگیر روزمرگی شده‌اند و روزمرگی در تولید و تجارت به عاقبت مطلوب منجر نخواهد شد. پیش از هر چیز ضرورت دارد امنیت، ثبات و آرامش به‌صورت حقیقی و نه دستوری در حوزه‌های عنوان‌شده به کشور و جامعه بازگردد تا بتوان در گام بعدی به مسائل دیگر پرداخت.

محسن نظری - گروه اقتصاد