ابتکار عمل در مسیر انتخاب

رسانه‌ ملی که همواره در انتخابات همراه مردم و نامزدهاست تا فرصت شناخت دقیق‌تر را فراهم آورد در ایام اخیر هم با وجود محدودیت زمانی، به‌سرعت به برنامه‌ای جامع برای تولید و پخش برنامه‌های انتخاباتی رسید و اجماع خوبی نیز با نامزدها و نمایندگان آنان برای اجرایی شدن این برنامه‌ها داشت. فرصت اندکی که می‌توانست این رسانه را محدود به رفع تکلیف کند، مانعی بر سر ایده‌های نو و اجرا کردن آنان در بسترهای مختلف این رسانه اعم از رادیو، فضای مجازی و تلویزیون نشد. معاونت‌های فنی، مجازی، استان‌ها و... همه با هم پای کار آمدند تا کارنامه پرباری را به لحاظ کیفی و کمی از برگزاری این دوره از انتخابات در صداوسیما به جای بگذارند. در ادامه به بررسی وجوه برجسته اقدامات رسانه‌ملی در انتخابات اخیر نگاهی داشتیم.

برنامه‌ریزی دقیق در کوتاه‌ترین زمان

انتخابات این دوره از ریاست جمهوری با دوره‌های پیشین تفاوت‌هایی داشت. از همان ابتدا برگزاری زودهنگام این رویداد آن را نسبت به دوره‌های قبل متمایز می‌‎کرد. با اعلام شهادت ناگهانی رئیس‌جمهور دولت سیزدهم و هیات همراهش درپی سقوط بالگرد، کشور در تب و تاب برگزاری انتخابات افتاد و این مهم تقریبا مقارن با چهلم آیت‌ا... رئیسی و همراهان‌شان در 8 تیر برگزار شد. انتخاباتی که به دوره دوم رسید و در 15 تیر امسال تکلیف ریاست جمهوری کشور مشخص شد. این بازه زمانی کوتاه رسالت رسانه‌ملی برای برنامه‌ریزی و روی آنتن فرستادن برنامه‌های ویژه این ایام را سنگین‌تر می‌کرد. اما شاهد بودیم که در همین فرصت اندک با برگزاری جلسات مستمر و بهره بردن از تجارب این رسانه در انتخابات گذشته مجلس، برنامه‌ریزی دقیقی برای تولید و پخش آثار متنوع برای معرفی هر چه بهتر و بیشتر نامزدها فراهم شد. تا جایی که این دوره از تلاش‌های رسانه‌ملی برای معرفی نامزدهای انتخابات به مخاطبان را می‌توان موفق‌تر از دوره‌های پیشین تلقی کرد. همان‌طور که اشاره شد یکی از ویژگی‌های ممتاز همین حصول نتیجه در کوتاه‌ترین زمان ممکن بود. 

تنوع در قالب‌ها

در میان اقدامات شاخص رسانه‌ملی در تولید برنامه‌‎های مرتبط با انتخابات، می‌توان به بهره بردن از قالب‌های متنوع اشاره کرد. در کنداکتور پخش برنامه‌ها شاهد تدارک آثاری با ساختار و محتوای متفاوت بودیم. تا جایی که هم گفت‌و‌گوهای تخصصی را دربر می‌‌گرفت و هم شامل برنامه‌هایی با موضوعات عام‌تر را شامل می‌شد که از طریق آنها می‌‌شد بیشتر با فضای زندگی خانوادگی و دیدگاه‌های روزمره کاندیداها آشنا شد و تصویر بی‌واسطه‌تری از آنان را به‌دست آورد. مستندهای نامزدها، گفت‌وگو خبری، مناظره و... بخش دیگری از این قالب‌ها بودند. 

 حسین سلطان‌محمدی، منتقد سینما و تلویزیون در این‌باره به جام‌جم گفت: تنوع برنامه‌ها در این دوره زیاد بود. از طرفی میزگردهای تخصصی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی برگزار شد. در سطح عام‌تر، گفت‌وگو با فرزندان نامزدها بود. در فضای جذاب‌تر می‌شد بحث‌های بدون تعارف آقای رضوانی را به تماشا نشست. اینها باعث شد مردم خودمانی‌تر با نامزدها آشنا شوند. از سوی دیگر مستندها و گفت‌وگوهای ویژه خبری نیز تکمیل‌کننده بود. در این دوره با توجه به فرصت کمی که وجود دارد، مناظره‌های دونفره امکان خوبی برای شناخت بهتر و عمیق‌تر نامزدهاست. همچنین مستندها و نطق نامزدها را نیز شاهد هستیم.

ابتکار میزگردهای تخصصی 

پویایی فضای برنامه‌هایی که نامزدها در آن حضور دارند، شکل‌گیری بحث‌های دو طرفه و پرسش و پاسخ، دوری از کلی‌گویی و عمیق‌تر شدن مباحثه‌ها برای نمود هرچه بیشتر برنامه‌های خرد و کلان نامزدها در عرصه‌های مختلف محورهایی است که به نظر می‌رسد در این دوره مدنظر ستاد انتخابات سازمان صداوسیما و برنامه‌سازان قرار داشت. به این ترتیب، ابتکار عمل در برگزاری میزگردهای تخصصی در سه حوزه مهم و تاثیرگذار سیاست خارجی، فرهنگ و اقتصاد شکل گرفت و در عمل نیز مورد استقبال مخاطبان و صاحب نظران واقع شد. در این میزگردها کارشناسانی از طیف‌های مختلف مقابل نامزد و کارشناسانی که از آن حوزه همراه خود آورده بود، می‌نشستند و تلاش داشتند گفت‌وگوهایی عمیق و کارشناسی را مرتبط با موضوعات روز و دغدغه‌های جامعه پیش ببرند. حضور هر نامزد در جایگاه پاسخگو و همچنین ایجاد فرصت برای او تا بتواند سیاست‌ها و دیدگاه‌هایش را در اداره امور اساسی کشور بیان کند، تنها بخشی از بستر فراهم شده در این ویژه‌برنامه بود. در کنار مجری که هدایتگر بحث بود، کارشناسان حضور داشتند که بار محتوایی را بالا می‌بردند و از سوی دیگر کارشناسان همراه نامزد نیز نشان‌دهنده طیف فکری بودند که در دولت احتمالی هر یک از نامزدها در آینده از آنان بهره برده می‌شود.

پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما درباره طراحی این برنامه بیان کرده بود: یک قالب جدید به مجموعه برنامه‌ها اضافه کردیم که عنوانش مناظره نبود و در واقع نوعی مناظره بود و هرچه جلوتر رفت خودش را بیشتر نشان داد و بسیار کمک کرد که دیدگاه‌های نامزدها و گروهی که به آنها مشورت می‌دهند، بیشتر و بهتر روشن شود.

رئیس رسانه‌ملی با اشاره به این‌که در مقایسه با فرصت‌های اندک برای پاسخ به سؤالات در مناظرات، در میزگردها هر نامزد یک فرصت یک‌ساعته در اختیار داشت و به انتخاب آگاهانه نزدیک‌تر شدیم، گفت: طرح سؤالات متفاوت و چالشی از‌سوی کارشناسانی با رویکردها و گرایش‌های متفاوت نیز یکی دیگر از نقاط قوت برنامه بود.

جبلی میزگردهای تخصصی انتخابات را که در بازه زمانی کوتاه حدود دو هفته‌ای برنامه‌ریزی شد و به مرحله اجرا رسید از جمله اقدامات شجاعانه و تحولی صداوسیما در این دوره انتخابات دانست و گفت: بار اصلی میزگردها بر دوش سه مجری ما افتاد و اجرای خوب، مؤدبانه، عالمانه، متین و آرامش‌بخش آنها از امتیازات این برنامه‌ بود.

 همان‌طور که بیان شد بازخوردها نیز غالبا در این خصوص مثبت بود. برای مثال حجت‌الاسلام قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در این خصوص در فضای مجازی خود نوشت: برنامه‌های انتخاباتی رسانه‌ملی تغییرات مثبتی داشت. بالاخص میزگردهای تخصصی که با دقت دنبال می‌کنیم. این توجه به فرهنگ (چه در محتوا و چه در فرم اجرای میزگرد) جای تقدیر دارد. او از رسانه‌ملی برای این کیفیت تشکر کرده بود. همچنین فواد ایزدی، کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگوی کوتاهی با جام‌جم، این عملکرد را مثبت ارزیابی کرد. پیش از این هم افرادی که در خودمیزگرد حضور داشتند، نسبت به کیفیت این میزگردهای تخصصی واکنش‌هایی را نشان داده بودند. به عنوان مثال، حسین انتظامی که از کارشناسان پرسشگر میزگردهای فرهنگی بود، پیشتر در صفحه مجازی خود نوشته بود: از صداوسیما ممنونم. هیچ محدودیتی برای اظهارات کارشناسان مدعو به میزگردها ایجاد نکرده است. 

رضا طوسی، کارشناس مسائل سیاست خارجی نیز با بیان این‌که رسانه‌ملی درباره تبلیغات نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری خوب عمل کرده، افزود: به ‌نظرم اجرای گفت‌وگوها توسط مهدی خسروی خوب و قابل تقدیر بود. در مجموع، کار صداوسیما در امر برگزاری مناظره‌ها خوب بود. در مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری پنج مناظره اول خوب بودند و در دو مناظره نهایی چالش‌های زیادی بین دو نامزد شکل گرفت. مسلما ستادی که در رسانه‌ملی درخصوص تبلیغات نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری یا هر انتخابات دیگری که در کشور برگزار می‌شود، فعالیت می‌کند، باید هر دوره نسبت به قبل، تقویت شود و قوی‌تر عمل کند اما کار و تلاش رسانه‌ملی در امر تبلیغات نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری قابل تقدیر است و به ‌نظرم با مدیریت و اجرای خوب خسروی این مناظره‌ها به‌خوبی پیش رفت.

فضای مجازی، بازوی قدرتمند رسانه‌ ملی

رسانه‌ ملی در انتخابات اخیر مجلس و به‌ویژه در انتخابات دور چهاردهم ریاست‌جمهوری بیش از گذشته ظرفیت فضای مجازی را به‌عنوان بازوی قدرتمند این رسانه به کار گرفت. در دوره نخست انتخابات شش استودیوی تلوبیونی راه‌اندازی شد. به این ترتیب هر نامزد این فضا را داشت که با مردم از استودیوی اختصاصی خود سخن بگوید. همچنین برنامه‌هایی از طریق شبکه آرا راهی آنتن شد. یکی از برنامه‌های متفاوت این دوره قاب دوم بود. در قاب دوم مخاطبان برای نخستین‌بار علاوه بر تماشای مناظره‌های پخش‌شده از تلویزیون می‌توانستند شاهد قاب‌های دیگری از زوایای مختلف و همچنین حاشیه‌ مناظره‌ها باشند. به این ترتیب تصویر جامع‌تری از حضور نامزدها در هر مناظره به مخاطبان ارائه می‌شد. 

مدیرکل راهبری اپراتورها و تامین تولید تلویزیون تعاملی معاونت فضای مجازی، در خصوص عملکرد تلوبیون در دور اول تبلیغات گفته بود: در تلوبیون در دور قبل، حدود 151 نفر از کارشناسان و نماینده‌های نامزدها در استودیوهای اختصاصی حضور داشتند که بیشترین حضور مربوط به آقایان پزشکیان و جلیلی بود؛ چیزی حدود 4500 دقیقه محتوای اختصاصی و ترویجی که خود نامزدها و معاونت فضای مجازی فراهم کرده بودند، روی شبکه‌های تلوبیونی نامزدها قرار گرفت. مهمانان دور قبل، در استودیوی تولید اختصاصی تلوبیون نزدیک به 6062دقیقه محتوا تولید کردند. پخش همزمان محتوای آنتن را هم داشتیم، یعنی اگر یک نامزد در گفت‌وگوی ویژه خبری بود، آن را به‌صورت همزمان از شبکه اختصاصی نامزد مربوطه نشان دادیم که حدود 9450 دقیقه بوده است. دور دوم هم کماکان برنامه‌های اختصاصی که روی تلوبیون است، پخش خواهد شد. در عین حال برنامه‌های اختصاصی استودیوها هم فعال خواهد بود. به نظرم اتفاقی که دور قبل افتاد و مهم بود، مسأله وایرال‌کردن ویدئوها از برنامه‌های نامزدها بود. تلوبیون به‌عنوان یک پایگاه برای هر نامزد در نظر گرفته شد که محتوای تامینی هر نامزد در آن آرشیو، تقطیع و از آنجا ویدئوهای مربوطه در اختیار ستادها قرار می‌گرفت تا از محتوای آن استفاده کنند و در سایر فضاهای مجازی انتشار دهند. از اتفاقاتی که مزیت رقابتی ما با بردکست بود، سرعت بود که به محض تولید یک محتوا، تقطیع‌شده آن روی تلوبیون در بسترهای مختلف منتشر می‌شد که اطلاع‌رسانی درلحظه برای نامزدها را تامین می‌کرد. همه طیف‌های سیاسی که در تلوبیون حضور پیدا کردند و میزبان‌شان بودیم از این فضا راضی بوده و تشکر می‌کردند. به تعبیر یکی از استادان ارتباطات، توانستیم یک گشودگی ارتباطاتی در این مسیر ایجاد کنیم. 

بلوغ در مناظره دونفره

امسال حدفاصل دور اول و دور دوم انتخابات ریاست‌ جمهوری، مناظره‌های دونفره در دو قسمت ترتیب داده شد تا مخاطبان با نامزدهای راه‌یافته به دور دوم بی‌واسطه‌تر و صریح‌تر آشنا شوند. همچنین قدرت کلام هر یک را در مقابل یکدیگر و همچنین پاسخ به پرسش‌های مجری را بسنجند.

سازمان صداوسیما در این مسیر با بهره‌بردن از تجربیات گذشته به مدلی کم‌نقص‌تر رسید. این برنامه‌ها که با اقبال مخاطبان مواجه شد، از دید کارشناسان نیز ضروری و بجا بود. به‌عنوان نمونه امیدعلی مسعودی، استاد ارتباطات در این خصوص به جام‌جم گفته بود: به نظرم قطعا مناظره‌های دونفره، در شناخت بهتر مردم از نامزدها تاثیرگذار است؛ کمااین‌که در دور اول و در نظرسنجی‌های انجام‌شده، می‌دیدیم چطور مناظره‌ها در حرکت سینوسی استقبال مردم تاثیر می‌گذاشت. در برخی موارد، آرا بالا می‌رفت و در جایی که نامزدها به هم نقدهایی را مطرح و برنامه‌های یکدیگر را ارزیابی می‌کردند، تغییراتی در روند آرا شکل می‌گرفت. این تغییرات را از ابتدا تا انتها شاهد بودیم. یعنی اگر یک نمودار ترسیم کنیم، می‌بینیم رسانه‌ملی چقدر در رشد مشارکت مردم و شکل‌گرفتن انتخاب آنها تاثیرگذار بوده است. 

این کارشناس رسانه و استاد دانشگاه در خصوص موثر بودن مناظره‌های دونفره در دور دوم این‌طور بیان کرده بود: طبیعی است که مقابل هم قرار گرفتن دو دیدگاه مختلف در خصوص حل مشکلات و معضلات جامعه، قطعا تاثیرگذار خواهد بود. به نظرم نامزدی که بتواند راحت با مردم صحبت کند و راه‌حل دردها را به شکل شفاف و دقیق بیان کند یا راهکارهای بیان‌شده قبلی خود را به شکل شفاف‌تری بیان کند، حتما می‌تواند از دیگری جلوتر برود و باعث شود مردم حضور فعالانه‌ای داشته باشند.

محمدکاظم انبارلویی، فعال سیاسی و رسانه‌ای در خصوص مناظره دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری در دور دوم گفت: اولین مسأله‌ای که در مناظره اول به چشم خورد، ادب گفت‌وگو و رعایت اخلاق از جانب هر دو نامزد انتخابات بود و در مرحله دوم، سؤالات کلیدی و دقیق مجری این مناظره بود که ناظر بر مطالبات برحق مردم، نخبگان و خبرگان کشور طراحی شده بود و به‌خوبی توانست از عهده این مهم بربیاید و در واقع، دغدغه‌های جامعه در سؤالات مجری و رسانه کاملا نمود داشت.

وی افزود: رسانه‌ملی رسالت خود را به‌عنوان نماینده مردم در این مناظره‌ها به‌خوبی انجام داد و تلاش خوبی داشت. مجری توانمند این مناظره‌ها هم سؤالات خودش را صریح و شفاف مطرح کرد و به ‌نظرم درخشید.

انبارلویی ضمن تقدیر از رسانه‌ملی که در پایان مناظره اول تصویری زیبایی از همدلی و رفاقت دو نامزد را به تصویر کشید، گفت: مفهوم مردم‌سالاری دینی همین است که نامزدها با وجود سلیقه‌ها و رویکردهای متفاوت در اصل با همدیگر رفیق و برادرند که این امر در مناظره‌های انتخاباتی آمریکا به چشم نمی‌خورد و در کارزار انتخاباتی اخیر در مناظره ترامپ و بایدن شاهد بودیم که به همدیگر توهین و ناسزا نثار می‌کردند.

فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی ضمن تأکید بر پرفروغ ظاهر شدن صداوسیما در امر برگزاری مناظره‌های انتخاباتی و برنامه‌های تبلیغاتی نامزدهای چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: انصافا برنامه‌های صداوسیما در زمینه تبلیغات نامزدها بسیار مطلوب بود و از نظر من نمره 20 را باید به عملکرد سازمان صداوسیما در این امر مهم داد. 

وی درخصوص پخش زنده مناظره‌های تلویزیونی نامزدها گفت: این امر رسانه‌ملی که باتوجه ‌به رعایت همه موازین اخلاقی و دینی انجام شد، کاری بسیار ارزشمند بود. مناظره‌ها بسیار مؤثر بودند و بازخوردهای خیلی خوبی بین مردم داشتند؛ به‌خصوص مناظره‌های چهارم و پنجم در مرحله اول انتخابات ریاست‌جمهوری که هوش صداوسیما و عوامل آن را نشان می‌داد که چقدر فکورانه به این مقوله پرداخته‌اند. این استاد دانشگاه آزاد اسلامی‌ کشورمان همچنین با اشاره به تأثیر بسیار خوب دو مناظره نهایی دو نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری گفت: این دو مناظره درواقع جز شاخص‌ترین و مهم‌ترین مناظره‌های انتخاباتی بود و فرصت مناسبی را برای همه اقشار مختلف مردم ایران فراهم کرد تا با دیدگاه‌ها و نظرات نامزدهای مدنظر خود بیشتر و بهتر آشنا شوند و به‌نظرم در این مناظره‌ها عدالت و انصاف کاملا رعایت شد. جهان‌بین درباره اجرا و مدیریت مناظره‌ها گفت: مهدی خسروی در این مناظره‌ها به‌درستی و با تسلط خوب توانست ظاهر شود و عملکرد خوبی هم داشت.

محمدصالح مفتاح، دبیر ستاد انتخابات صداوسیما هم درخصوص ادامه مناظره‌های سیاسی در تلویزیون و احیای مناظره‌های رودررو تاکید کرد: امیدوارم بتوان مناظره‌های جدی سیاسی را احیا کرده و ارتقا داد، چون همه می‌دانند شش نامزد در کنار هم که نمی‌توانند مناظره درست و تاثیرگذاری برگزار کنند؛ هرقدر هم تلاش کنیم و بخواهیم، این نکته محقق نخواهد شد اما در جایی که تعداد کمتر شود، مناظره واقعی شکل می‌گیرد. ان‌شاءا... این مناظره‌های دو به دو را در انتخابات، خصوصا ریاست‌جمهوری شاهد باشیم. 

محسن شاکری‌نژاد، رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما هم درباره آمار بینندگان مناظره‌ها عنوان کرد: میزان مخاطب مناظره یک و دو در دور دوم 5/56 درصد بود. چون تحقیق به صورت میدانی انجام شد در سطح شهر، شهرستان‌ها و روستا‌های سطح کشور از دقت والایی برخوردار است. گزارش‌های نظرسنجی دوره قبل مرکز تحقیقات در سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که مخاطبان مناظرات آن دوره، 5/50 بود که در این فاصله ما 6درصد افزایش مخاطب مناظره‌ها را در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری¬ شاهد هستیم. 

انتخاب روی موج

شبکه‌های رادیویی در ایام انتخابات ویژه‌برنامه‌های مختلفی را راهی آنتن کردند. از جمله اصلی‌ترین برنامه‌ها می‌توان به پاستور 14 اشاره کرد. در این برنامه نماینده نامزدها با یکدیگر به مناظره می‌پرداختند. سید‌وحید موسوی، مدیر گروه سیاسی اجتماعی رادیو گفت‌و‌گو و مسئول مناظره انتخاباتی پاستور شماره ۱۴ به جام‌جم گفته بود: تلاش ما در رادیو، ایجاد رقابت سالم میان نمایندگان نامزدهای ریاست‌جمهوری برای مباحث مناظره است. سوالات توسط خود شبکه‌ها طراحی و بعد جهت بررسی در ستاد انتخابات معاونت صدا، به ستاد انتخابات سازمان ارسال و تاییدیه نهایی گرفته شده است. نامزدها محورها و سوال‌ها را دراختیار دارند تا برمبنای آن، نمایندگان‌شان را در حوزه‌های مختلف معرفی کنند. 

از دیگر اقدامات راه‌اندازی «رادیو انتخاب» به مدیریت رضا کوچک‌زاده تهمتن بود. علی بخشی‌زاده، معاون صدا در این خصوص بیان کرده بود: معاونت صدای رسانه‌ملی، با هدف نقش‌آفرینی موثر در این عرصه رادیو انتخاب را با شعار «صدای مردم» و با هدف اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی، تبیین و تبلیغ فضای انتخاباتی در جهت برگزاری انتخابات پرشور و انتخاب اصلح، راه‌اندازی کرده تا سکویی رسانه‌ای به‌منظور افزایش مشارکت ملی در انتخابات باشد. رادیو انتخاب با تبیین ظرفیت‌های قانون اساسی برای حفظ امنیت و اقتدار نظام، تبیین نقش رئیس‌جمهور در مدیریت کشور، تبیین جایگاه و اهمیت انتخابات و رأی مردم در جمهوری اسلامی و اهتمام در برآوردن نیازهای رسانه‌ای نهادها و سازمان‌های برگزارکننده انتخابات، سعی در زمینه‌سازی هنرمندانه برای برگزاری انتخاباتی پرشور و افزایش مشارکت مردم خواهد داشت تا ضمن آگاهی و بصیرت‌بخشی به جامعه برای انتخاب اصلح با جنگ‌های نرم و شناختی جریان رسانه‌ای معاند در عرصه انتخابات مقابله کند. 

رابط ناشنوایان برای مناظره‌ها

در این دوره مناظره‌های انتخاباتی، نامزد‌های چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری با رابط ناشنوایان مناسب‌سازی و از شبکه سلامت سیما پخش شد که این اقدام را نیز می‌توان یکی از مصادیق احترام به مخاطبان و رعایت حقوق همه اقشار تلقی کرد. 

رسانه‌ای برای همه

در سال‌های اخیر شاهد حضور افرادی از طیف‌های مختلف فکری در برنامه‌های رسانه‌ملی بودیم. این اقدام در زمان اوج‌گیری طوفان‌الاقصی اوج گرفت و چهره‌هایی را در قاب این رسانه دیدیم که مدتی بود کمتر در تلویزیون حاضر شده بودند. در برنامه‌های پیش از انتخابات چهاردهم نیز کارشناسان و همچنین سیاسیون از طیف‌های مختلف فکری در برنامه‌های مختلف حاضر شدند و به بیان نظرات خود پرداختند. این همان اتفاقی است که به پویایی هر‌چه بیشتر رقابتی‌شدن فضا منجر شد، اموری که رئیس رسانه‌ملی نیز بر آن تاکید داشت. 

به‌تازگی نیز رئیس رسانه‌ملی در پیامی خطاب به رئیس‌جمهور منتخب گفت: صداوسیما تلاش کرد نقش بسزایی در رقابتی‌کردن فضای انتخابات و ایجاد شور در جامعه داشته باشد. 

اصل رعایت عدالت

همیشه در روی آنتن رفتن برنامه‌های انتخاباتی نامزدها و فرصتی که این افراد در مناظره‌ها و گفت‌وگوها دراختیار دارند، حرف و حدیث‌هایی پیش می‌آمد. هر چند در دوره‌های مختلف سعی بر اجرای عدالت بود اما این دوره را می‌توان یکی از ایامی دانست که کمترین میزان نقد به رعایت عدالت مطرح و با انتشار به‌موقع اطلاعیه‌ها در رفع شبهات احتمالی تلاش شد. پخش قرعه‌کشی پیش از تنظیم کنداکتور برنامه‌های هر نامزد، تعیین وقت برای طرح پاسخ کسانی که نامی از آنان برده می‌شد و... از جمله این موارد بودند. مفتاح درباره مناظرات دور دوم در پاسخ به این سؤال که آیا دو نامزد از فرم و محتوای مناظره رودررو راضی بودند و انتقادی نداشتند، افزود: خوشبختانه در صحبت‌هایی که شنیدیم و در قالب مصاحبه‌هایی که مطرح کردند نکته منفی عنوان نشد و هردو، این مناظره‌ها را فرصت خوبی عنوان کردند تا دیدگاه‌های همدیگر را به چالش بکشند و به شبهات موجود و پیش‌آمده در جامعه هم پاسخ دهند. 

زنجیره برنامه‌ها

گفتیم که برنامه‌های رسانه‌ملی بر پوشش و تامین نیازهای مخاطبان با سلایق مختلف اهتمام داشت اما با نگاه از زاویه‌ای تازه می‌توان ادعا کرد، خط اتصال این برنامه‌ها متنوع نه‌فقط موضوع انتخابات، بلکه فضای مکمل هر یک بود. با بیانی روشن‌تر باید گفت برنامه‌های مختلفی که در این ایام روی آنتن رفتند، هر یک به نوعی تکمیل‌کننده دیگری بودند و ارتباطی زنجیروار میان آنها مشهود بود. برای مثال پخش برنامه زمانه پس از مناظره‌ها و نگاه تحلیلی به رخدادها ضمن ارائه آمار به مخاطبان یکی از خط ربط‎‌ها بود. همچنین چیدمان و دقت در نوبت پخش برنامه‌هایی با موضوع زنان یا گفت‌وگوهایی با لحن نرم‌تر در کنار بحث‌‌ها تخصصی همانی است که پازل شناخت نامزدها را از طریق رسانه‌ملی کامل می‌کرد. 

بیش از 1250 ارتباط زنده با نقاط مختلف

معاونت فنی نیز در دومین دور از انتخابات ریاست‌جمهوری همانند دور اول با تمام توان و تجهیزات پای کار بود تا حماسه جمهور را هرچه باشکوه‌تر به تصویر بکشد.
اداره‌کل ارتباطات زمینی و ماهواره‌ای با توجه به حجم گسترده و متنوع، بر اساس روال گذشته با امکانات کامل خود، برای به تصویر کشیدن حضور پرشور مردم ایران در انتخابات، اقدام به استقرار افراد و تجهیزات فنی کرد. واحد ارتباطات زنده با به‌کارگیری نیروهای متخصص و تجهیزات پیشرفته، به‌منظور ثبت حضور باشکوه و مقتدرانه مردم در پای صندوق‌های رأی، در روز پنجشنبه اقدام به استقرار و آزمایش سیگنال در 14 نقطه مختلف تهران و شهرستان‌های استان کردند. علاوه‌بر این، پوشش ویژه‌ای از برنامه‌های انتخابات ریاست‌جمهوری در روز جمعه 15 تیر سال1403، توسط شبکه‌های یک، سه، پنج و ورزش سیما ارائه شد. امور ایستگاه‌های ماهواره‌ای در همکاری با مدیریت ارتباط زنده، برای تضمین پوشش مناسب مراسم انتخابات، برنامه‌ریزی دقیقی انجام داد. در صبح روز 15 تیر همه SNG‌ها که از دو روز قبل تست و آزمایش شده بودند، در مکان‌های جدید مجدداً آزمایش و فرکانس‌های مربوطه تنظیم شد تا در طول برنامه، تحت نظارت دقیق باشند و از بروز هرگونه مشکلی از قبیل نویز یا نوسانات توان جلوگیری شود. کارشناسان امور پشتیبانی ماکروویو و بی‌سیم، با تعویض آنتن‌های تمام‌جهت تکرارکننده سیما، به تخصیص فرکانس‌ها و برنامه‌ریزی پرداختند و 15 دستگاه بی‌سیم دستی متعلق به معاونت سیما را راه‌اندازی کردند.

همچنین تکرارکننده‌های جماران، جام‌جم و سیما پروگرام شد و فرکانس‌های مربوطه تخصیص یافت. در امور پشتیبانی فیبر نوری، فعالیت‌های متعددی انجام گرفت که شامل HD سازی خط ارتباطی حرم شاه‌عبدالعظیم الحسنی(ع) به جام‌جم در تاریخ 14 تیر سال 1403، آزمایش و بررسی تمام خطوط STM-1 بین تهران و مراکز، آزمایش و تحویل خطوط برگشت به مراکز و تحویل سیگنال به نودال مرکزی، آزمایش و بررسی خطوط ارتباطی ایستگاه جماران و تمام خطوط ارتباطی پردیس جام‌جم بود.

اداره‌کل فنی پخش با تلاش‌های بی‌وقفه همکاران خود، فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داد. این فعالیت‌ها شامل تهیه و ارائه قاب‌های 33 تصویری با کیفیت HD و SD از مراکز استان‌ها و قاب‌های 12 تصویری از نقاط مختلف شهر تهران بود که در شبکه‌های مختلف تلویزیونی به کار رفت. همچنین سرویس و پشتیبانی فنی برای همه برنامه‌های زنده تلویزیونی، رادیویی و خبری از ساعت 6:30 صبح روز جمعه تا 3 بامداد روز شنبه به کار گرفت و بیش از 840 ارتباط زنده با صداوسیمای استان‌ها برقرار شد که در مجموع بیش از 3000دقیقه به طول انجامید. علاوه بر این، بیش از 1250 ارتباط زنده با نقاط مختلف از طریق ‌شبکه‌های تلویزیونی داخلی و برون‌مرزی در حدود 6400 دقیقه صورت گرفت، خطوط دریافتی از مراکز و نقاط مختلف شهر تهران مطابق با درخواست‌های شبکه‌های سیما و خبر ضبط شدند و 20 مورد ارتباط زنده با دفاتر خارج از کشور توسط شبکه جام‎‌جم سیما و شبکه‌های برون‌مرزی به مدت بیش از 250 دقیقه برقرار شد. ارتباط با هشت مرکز صداوسیما از طریق خطوط فیبر نوری و برقراری ارتباط زنده تلفنی با مراکز و بخش‌های مختلف دیگر در خلال برگزاری انتخابات برای شبکه‌های رادیویی صورت گرفت و تصویر سی‌وسه‌تایی صداوسیمای استان‌ها و شبکه خبر به شبکه‌های رادیویی تحویل داده شد تا در انعکاس بهتر انتخابات مورد استفاده قرار گیرند.

انتخابات و تبلیغات در رسانه‌ ملی

حسین سلطان‌ محمدی - منتقد: ساختار رسانه‌ای چون رسانه‌ملی در جامعه ما، متأثر از قانون اساسی، ساختاری انحصاری است. همین نکته، انتظارات از این رسانه برای نزدیکی هرچه بیشتر به مفهوم «ملی» و دیدن همه اندیشه‌ها و نگرش‌ها و افراد در جغرافیای متکثر از اقوام ایران را بیشتر می‌کند. در ایام انتخابات، به ویژه انتخابات ریاست جمهوری که کمترین نامزدها برای رسیدن به درصد بالایی از نگرش و تمایل مردم ایران به خود، حضور دارند، رسیدن به نگاه ملی و حفظ وحدت اندیشه‌ها و آحاد جامعه به دور عنوان ایران، کاری سخت و البته سترگ است. چه باید بکنند تا بیشترین مردمان متعلق و سرشته با نام ایران، به بیشترین رضایت برسند؟

چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران که پیامد واقعه ناگهانی سقوط هلیکوپتر رئیس جمهور شهید، مرحوم ابراهیم رئیسی، رخ داد؛ همه دست‌ اندرکاران در هر بعدی اعم از اداری و اجرایی و تقنینی و ... تا تبلیغی را به فشاری برای رسیدن به سریع‌ترین الگوی کار گرفتار کرد. در بعد تبلیغی، صداوسیما، سهم اصلی را داشت و همه ابزارهای رسانه‌ای امروز اعم از رسانه‌های سنتی و خبرگزاری‌ها و رسانه‌های مکتوب و همین طور شبکه‌های حاضر در فضای مجازی را به خود مشغول و معطوف کرد و هر برنامه ای که از این رسانه طراحی و به اجرا درآمد، منبع مباحث بعدی میان درگیران سایر ابزارهای تبلیغی شد و مردم علاوه بر بهره‌برداری مستقیم از برنامه‌های رسانه‌ملی، در توالی این امکان، از بازخوردها یا گفتارها و رفتارهای مکمل تولیدشده در سایر ابزارها، استفاده کردند. 

طراحی مناظره‌های آشنا که در بیست سال اخیر شاخصی برای ایام انتخابات ریاست جمهوری شده و چگونگی اجرای آن، برنامه اصلی بود و دیگر مناظرات تخصصی با حضور نامزدها و سپس مناظرات متنوع از نظر موضوع با حضور نمایندگان تخصصی نامزدها، متمم آن بود. مناظرات مستقیم از مناظرات شش نفره با استفاده از پرسش‌های از قبل اعلام شده از سوی کارشناسان و مردم، شکل گرفت و به صورت طبیعی، رسانه‌ملی کوشید تا از شائبه جهت دادن به پرسش و پاسخ به سمت نامزدی خاص، به دور ماند. همچنین رفتار مجری رسانه‌ملی در مناظرات مرحله دوم، متأثر از بازخورد مثبت پرسش‌های طراحی شده و بعضا ناگهانی از سوی کارشناسان انتخابی و اکثرا از خارج رسانه‌ملی در مناظرات تخصصی فرهنگی و سیاسی و فرهنگی و ... بود. ناگهانی بودن پرسش‌ها، نزدیکی به موضوعات حاضر در اذهان کارشناسان و سیاست‌مداران و مردم را نشان داد. این روش، توجه به مناظرات طراحی شده و به اجرا درآمده را بسیار فراتر از گذشته کرد. همچنان که طراحی حضور کارشناسان همراه نامزدها در مناظرات تخصصی و نحوه کنش و واکنش آنان به پرسش‌ها و رفتارهای بروز یافته، جذابیت و هیجان را افزایش داد. مجموعه این نوع پردازش محتوا و اجرای آن و حتی اجازه دادن مناظره و مباحثه بی‌واسطه و صریح دو نامزد مرحله دوم در انتهای مناظره نخست‌شان در این مرحله که بشدت هیجان‌ها را افزایش داد؛ در برانگیزندگی مخاطب برای مشارکت در انتخابات و ارزیابی و حلاجی کردن مباحث دیده و شنیده شده، سهم وافری داشت. این نمونه رفتار رسانه‌ای بسیار روش دقیق و مفیدی بود که توانست اهداف تبلیغی مناظرات برای تمرکز مخاطبان و رأی‌دهندگان را محقق سازد. 

همچنین در روز رأی‌گیری با وجود فراوانی، پخش مستقیم حوزه‌های رأی‌گیری و روند اخذ آرا و همچنین شمارش آرا از بیشتر شبکه‌های در دسترس مردم، باز هم شمولی که از ورود تصویر نقاط مختلف کشور به صفحه تلویزیون بروز و ظهور یافـت، نکته‌ای مثبت و بی‌بدیل برای رسانه‌ملی شد. از بیشتر نقاط کشور، تصاویری برای پخش، به نمایش درآمد، چه از روستاها و چه شهرها. به این پرداخت‌های مستقیم، بیفزایید گزارش‌ها و اخبار مکمل از داخل و خارج از ایران با محوریت انتخابات را. مجموعه همه اینها، نمره قبولی کم سابقه ای را به رسانه‌ملی در این رویداد داد که تحلیل کامل آنچه انجام شد، می‌تواند نقاط قوت و نقاط قابل اصلاح برای موارد بعدی را به دست دهد.