باکلاسی قرضی!

اگرچه یادگیری زبان‌های خارجی منع و محدودیتی ندارد اماازآنجایی که زبان رکن اصلی فرهنگ هرجامعه محسوب می‌شود،عدم آگاهی در به‌کارگیری آن می‌تواند فرهنگ جامعه را در خود ببلعد.به گفته علیرضا حسینی‌پاکدهی، مدرس ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، درحال حاضر وجه منفی این ماجرا مسأله قرض‌گیری برای کسب منزلت و جایگاه است که آفت بسیاری زیادی برای فرهنگ جامعه در پی دارد. جام‌جم برای بررسی بیشتر این موضوع به گفت‌وگو با این استاد دانشگاه علامه طباطبایی پرداخته است.

چه عواملی باعث نفوذ واژگان بیگانه به زبان فارسی و به‌کارگیری آنها، به‌ویژه میان قشر جوان و نوجوان شده است؟
به‌طور کلی زبان برای دو منظور اساسی به کار گرفته می‌شود؛یکی برای دادوستد علمی وانتقال معنا و اندیشه که این امری طبیعی است و اصلا بدون زبان ما قادر به انجام هیچ‌گونه ارتباطی نیستیم و نمی‌توانیم برای انتقال منظورومقصودمان از زبان صرف‌نظر کنیم. مسأله بعدی غیر از انتقال معنا وانتقال اندیشه، پرکردن وقت است.درواقع اصطلاح درستی که برای آن به کاربرده می‌شود،برای صحبت‌گشایی است تا وقت‌مان را پر کنیم، پس هدف خاصی برای انتقال معنا ومفهوم وجود ندارد.صرف‌نظر از بده‌بستان علمی و انتقال معنا شما در هر حالتی به مسأله زبان برای انتقال منظورتان یا دریافت منظور دیگری نیاز دارید. پس یک بار برای رفع نیاز است ولی گاهی از مواقع یا بسیار گسترده و زیاد ما برای کسب منزلت یا پرستیژ از زبان استفاده می‌کنیم. زبان دیگری را به کار می‌بریم، برای این‌که خودمان را برتر و فراتر از دیگران و به‌اصطلاح دارای پرستیژ و جایگاه اجتماعی بالاتر نشان دهیم که به این مسأله، مسأله قرض‌گیری منزلت و جایگاه گفته می‌شود. این قرض‌گیری یک بار برای بده‌بستان علمی انجام می‌شود و یک بار هم برای کسب منزلت و  پرستیژ‌ است. شما برای بده‌بستان علمی مجبورید که یک زبان دیگر را یاد بگیرید و اینجا یادگیری زبان هیچ‌گونه منافاتی با مسأله حفظ زبان خودتان ندارد. آنچه در حال حاضر منفی به نظر می‌رسد، مسأله قرض‌گیری برای کسب منزلت و جایگاه است و این یعنی زبان یا فرهنگ دیگر بهتر، فراتر و مناسب‌تر است و زبان و فرهنگ خودی جایگاه پایین یا  فرومایه‌تر دارد.

 
فضای مجازی در نفوذ واژگان بیگانه به زبان چه نقشی دار‌د؟
این موضوع زیرمجموعه اینترنت است. فضای مجازی از طریق بزرگراه‌ها و شاهراه‌های اطلاعاتی که مظهرش اینترنت است، شکل می‌گیرد. وقتی بر فرض می‌گوییم بزرگراه‌ها و شاهراه‌های اطلاعاتی که هر لحظه به‌صورت دم‌افزون اطلاعات در آن جریان دارد و این اطلاعات بیشتر به زبان انگلیسی است و علاوه بر آن به‌صورت یک‌سویه و یک‌طرفه از کشورهای مرکز، خصوصا انگلستان و ایالات متحده به طرف کشورهای دیگر منتقل می‌شود، کشورهایی که درموضع ضعف بیشتری قراردارند، در مقابل این جریان سیل‌آسای اطلاعات به زبان انگلیسی به‌تدریج مغلوب می‌شوند، که اگر هوشیاری کافی به خرج ندهند، احتمالا خیلی سریع در فرهنگ‌ها و زبان غالب که خصوصا الان زبان انگلیسی است، حل‌ و جذب خواهند شد.
 
راهکار حل این مسأله چیست؟ 
در مرحله اول باید برای گویشوران و صاحبان فرهنگ وزبان خودمان روشن کنیم که زبان و فرهنگ ما نسبت به زبان‌ها و فرهنگ‌های دیگر هیچ‌گونه کمی و کاستی ندارد. در واقع یک نوع اعتمادبه‌نفس زبانی و فرهنگی لازم داریم که این را باید ایجاد کنیم. علاوه بر مسأله اعتماد‌به‌نفس، باید به تولید محصولات فرهنگی به زبان و فرهنگ خودمان برای دیگر مناطق دنیا که دارای کیفیت و جاذبه لازم باشد نیز بپردازیم وبه عبارت خیلی ساده دراین عرصه حرفی برای گفتن داشته باشیم.هنگامی که این کار را انجام نمی‌دهیم قطعا مغلوب فرهنگ‌ها و زبان‌های دیگر می‌شویم. در اینجا به یک مثال خیلی ساده اشاره می‌کنم.هنگامی که ما تولید کافی از لحاظ فرهنگی برای کودکان‌مان نداریم و نهایتا به‌منظور تدارک برنامه برای کودکان به کارتون‌های والت‌دیزنی پناه می‌بریم و بچه‌های ما نیز مدام به تماشای این کارتون‌ها می‌پردازند، ما در اینجا خودمان راخلع‌سلاح کرده‌ایم وزیرساخت‌های فناوری وفنی و از آن مهم‌تر فرزندان و کودکان‌مان را در اختیار این سبک کارتون‌ها قرار‌داده‌ایم.این بزرگ‌ترین خطرجدی است که رهایی از آن با یک برنامه‌ریزی بلندمدت و به دور از هرگونه تعصب و ایجاد محدودیت امکان‌پذیر است.