در محضر بزرگان، شاه نعمت الله ولی

شاه نعمت الله ولی (۷۳۰-۸۳۲ ه. ق) با نام کامل نعمت الله بن عبدالله محمد بن عبدالله بن کمال الدین یحیی کهسانی مشهور به سید کوهبنانی کرمانی، ملقب به نورالدین و تخلص سید که به شاه نعمت الله، ولی شهرت یافت، از اقطاب، عرفا و شعرای به نام قرن هشتم و نهم هجری است که طریقت جدیدی در تصوف به نام طریقه نعمت اللهی را ایجاد نمود که سایر پیروان دیگر طرق را تحت تاثیر قرار داده است.
عده‌ای او را متولد کهسال از توابع هرات و عده‌ای او را متولد حلب می‌دانند. مناسبت او تا بیست پشت به حضرت علی (ع) رسیده و از سادات صاحب نفس به شمار می‌رود.
ذوق و بهره هوشی او باعث شد که از ۵ سالگی به همراه پدرش به مجالس صوفیه راه یابد و شهر حلب که در آن زمان مرکز «مکتب وحدت وجودی ابن عربی) بود باعث شد که نعمت الله به خدمت آراء محیی الدین ابن عربی (یا شیخ اکبر ۵۶۰-۶۳۸ ه. ق) رسیده و از مکتب و عرفان او بهره‌ها ببرد.
سید، سفر‌ها و ریاضیات زیادی را در شیراز و مکه و آذربایجان ایران و سمرقند و ماوراءالنهر و ... برای کسب علوم و مراتب عرفانی پشت سر گذاشت و مقدماتی را نزد شیخ رکن الدین شیرازی و علم بلاغت را خدمت شیخ شمس الدین مکی و حکمت را نزد سید جلال الدین خوارزمی و اصول فقه را نزد قاضی عضدالدین لایجی آموخت و، چون علوم نظری طبع بلند او را قانع نمی‌کرد سال‌ها در ریاضت و تصفیه و تزکیه باطن چله‌ها گذراند و در پی مراد و مرشدی به سیر و سفر پرداخت تا عاقبت در مکه و به دست «شیخ عبدالله یافعی ۶۹۸- ۷۶۸ ه. ق» خرقه پوشید.
شاه نعمت الله، ولی پس از هفت سال که در خدمت شیخ یافعی بود به مصر سفر کرد و از آن جا به سوی جهان فرهنگ ایرانی روی آورد و در هنگام مراجعت به ایران (در سن ۶۰ سالگی) با نوه دختری امیر حسین هروی ازدواج کرد و به سوی کوه بنان کرمان عزیمت نمود و در خانقاهی که به تخت امیر معروف است، مابقی عمر خود را به ریاضت‌های طویل المدت، عمران و آبادانی و تربیت شاگردان خود پرداخت و در سن ۱۰۴ سالگی در همین مکان به دیار باقی شتافت.
سلسه شیوخ شاه نعمت الله: نسبت خرقه او را از عبدالله یافعی و صالح بربری و نجم الدین کمال کوفی شروع و به امام احمد غزالی و جنید بغدادی و معروف کرخی و حسن بصری به حضرت امیر (ع) می‌رسد و بعضی این نسبت را از معروف کرخی به امام رضا (ع) و ائمه ماضی متصل می‌دانند.
از مهم‌ترین موارد تمایز و تشخیص طریقه نعمت اللهی با سایر فرق تصوف پای بندی تام و تمام به شریعت است و پیروان این فرقه خود را مقید و موظف به انجام واجبات عبادی و ترک محرمات شرعی دانسته و در مساجد مسلمانان حضور یافته و در نماز جماعات و جمعه شرکت فعال می‌نمایند.
مجموعه آثار: عدد رسالات حقایق و معارف آیات شاه نعمت الله متجاوز از سیصد جلد به عربی و فارسی است که حدود ۱۵۰ رساله آن در دسترس است که از مهم‌ترین آن ها: نصیحت الملوک، نکات صغیره، شرح گلشن راز، معرفت نفس، مهدیه، برزخیه، امانت، شرح فاتحه و اخلاص، شرح لمعات، منهاج المسلمین، هدایت، مکاشفه، فیوضات و ترجمه منظوم قرآن کریم می‌باشد.
دیوان شاه نعمت الله، ولی مشتمل بر دوازده هزار بیت که عموما متاثر از دیوان حافظ شیرازی است. با این که از نظر ادبی ویژگی ممتازی ندارد، ولی به سبب روانی و اشتمال بر معانی عرفانی، مورد توجه خاص و عام بوده است. پیش گویی‌هایی را در قالب اشعار که از دوران صفوی تا عصر حاضر و تا هنگام ظهور حضرت حجت (عج) به او منصوب شده که بسیاری از ابیات و پیش گویی‌ها به هیچ وجه در شعر اصلی وی وجود ندارد.
تاکیدات شاه نعمت الله: قضیه دل و تزکیه نفس و شفقت و خدمت به خلق خدا (بدون در نظرگرفتن کیش و آیین و مذهب) از توصیه‌های سید به مریدان خود بوده و به دور از رهبانیت صرف، در اجتماع حاضر شوند. آمادگی برای سفر آخرت و دل به دنیا و مادیات آن نبستن از دیگر سفارشات همیشگی او بود.
ذکر حق‌ای یار من بسیار کن
گر توانی کار کن در کار کن
میل به اقسام زراعت و عمران و آبادانی از دیگر توصیه‌های موکد وی بود که بخشی از برنامه‌های پرورش مریدان محسوب می‌شد. بعضی از ریاضات و چله نشینی‌ها (به خصوص در کربلا) از دستورات سلوکی او بود. احداث ساختمان، باغ، حفر قنات و عمارت شاه نعمت الله، ولی در تفت یزد از آثار باقی مانده اوست.
فرقه نعمتی و سلسله نعمت اللهی در عهد صفویه در غالب ولایات ایران توسعه یافت و در مدت مدیدی تکیه گاه عمده عرفان در ایران و هندوستان بود.
آرامگاه زیبای او و هم چنین باغ شاهزاده ماهان از آثار ماندگار و اماکن دیدنی شهر ماهان کرمان بوده که همه ساله خواستگاه بسیاری از دانش پژوهان، سیاحان و علاقه‌مندان ایرانی و خارجی محسوب می‌شود.