پدر و مادری کردن چقدر سخت!

مهارت مسئولیت‌پذیری
همه می‌دانیم که استقلال و مسئولیت‌پذیری جزو ابعاد مهم پیشرفت شخصی و اجتماعی است که ریشه شکل‌گیری آن به دوران کودکی بازمی‌گردد. مسئولیت‌پذیری کودکان ازجمله مهارت‌های لازم در زندگی است و یکی از وظایف والدین در فرزندپروری، آموزش این مهارت به کودک است.درواقع این مهارت ازهمان سنین ابتدایی رشدبه پرورش بلوغ فکری،رشد فردی، بهداشت‌روانی، افزایش اعتمادبه‌نفس و خودپنداره مثبت منجر می‌شود. مسئولیت‌پذیری کودکان از طریق پذیرش محدودیت‌ها و افزایش خودکنترلی کودک شکل می‌گیرد. پذیرش این‌که همیشه همه چیز در دسترس ما نیست و باید برای رسیدن به آن تلاش کنیم. پذیرش این‌که ما تافته جدابافته نیستیم که دیگران کارهای شخصی ما را انجام دهند. با توجه به این‌که مسئولیت‌پذیری باعث ایجاد احساس شایستگی، افزایش قدرت تصمیم‌گیری، بهبود اعتمادبه‌نفس کودک، قبول پیامد اعمال درست و غلط و به‌صورت‌کلی، تقویت رشد عاطفی کودک می‌شود اما اگر نیاز به پذیرش محدودیت‌ها و مسئولیت‌ها را نادیده بگیریم به مشکلاتی مثل بی‌انضباطی و غرور کاذب در کودکان منجر می‌شود. 

پدر و مادر شدن چه آسان پدر و مادری کردن چه سخت است
محمد پیروی‌خامنه، مشاور خانواده و مدرس دانشگاه درخصوص نقش والدین در ایجاد مهارت مسئولیت‌پذیری در کودکان در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: «از همان زمان ابتدایی رشد کودک مسئولیت‌پذیری می‌تواند آغاز شود اما متاسفانه بسیاری از والدین معمولا دنبال انجام وظایف از سوی کودکان نیستند و به آنها یادآوری نمی‌کنند که چه مسئولیت‌هایی دارند. برای مثال مسواک‌زدن که کوچک‌ترین مسئولیت کودک است وقتی بنا به هردلیلی عدم انجام آن توجیه می‌شود  به کودک بی‌مسئولیتی را آموزش می‌دهد.»ایجاد مهارت مسئولیت‌پذیری در کودکان یک شمشیر دولبه است. از یک‌سو نباید از کودکان انتظارات بیجا داشته باشیم زیرا به عزت‌نفس آنها آسیب وارد می‌شود و از‌سوی دیگر نباید از سر دلسوزی مسئولیتی به کودک واگذار نکنیم زیرا این مسأله نیز می‌تواند به اختلالات روانی در آینده منجر شود. موضوعی که پیروی‌خامنه درخصوص آن می‌گوید: «والدین معمولا از سر دلسوزی کاذب مسئولیت‌پذیری کودکان را توجیه می‌کنند و از همان ابتدا ریشه‌های عدم مسئولیت‌پذیری در کودک شکل می‌گیرد. درواقع وقتی پدر و مادر مسئولیت را به کودک محول نمی‌کنند و می‌ترسند که کودک نتواند آن را به‌خوبی انجام دهد و به‌همین‌خاطر کودک را از انجام مسئولیت‌ها بازمی‌دارند، کودک برای انجام امورات خود اعتمادبه‌نفس لازم را پیدا نمی‌کند و بی‌مسئولیت بار می‌آید.» به عقیده این استاد دانشگاه، بسیاری از استرس‌ها در محیط‌های کاری ناشی از عدم مسئولیت‌پذیری در دوران کودکی است. 

اهمیت مسئولیت‌پذیری در بعد اجتماعی
بدیهی است در بحث ایجاد مهارت مسئولیت‌پذیری در کودکان مانند سایر موضوعات تربیتی، تنها خانواده در شکل‌گیری آن نقش ندارد و سایر محیط‌های اجتماعی مانند مدرسه نیز بسیار اثرگذار است. خامنه دراین‌باره معتقد است: «تنها پدر و مادر نیستند که در ایجاد مهارت‌های فرد نقش دارند، بلکه همه محیط‌ها و کسانی که با کودک سر وکاردارند مانند مدارس، معلمان و... در این زمینه دخیل هستند و بعد اجتماعی این موضوع نیز بسیار بااهمیت است.»وی می‌افزاید:«وقتی فرد بی‌مسئولیت وارد جامعه شود چون توانایی انجام کارهای خود را ندارد، می‌کوشد تا ازراه‌های دیگر آنها را پیش ببرد و به‌نوعی این بی‌مسئولیتی را توجیه می‌کند. همچنین فرد دربرابر قوانین ومقررات جامعه ودرقبال مردم نیز مسئولیتی احساس نمی‌کند و ممکن است رفتار‌هایی نظیر بی‌احترامی و توهین داشته باشد، چراکه نسبت به مردم بی‌تفاوت است.»برای جلوگیری از بی‌مسئولیتی در کودکان، والدین باید برای تربیت فرزند خود آگاهی کافی داشته باشند و بعد از آن در مدرسه معلمان نیزبا سپردن تکالیف و مسئولیت به کودکان و پرسش درخصوص انجام آن، این مهارت را در آنها تقویت کنند.