کجسلیقگیها، عدم باور به توان تولید لوازم خانگی در داخل و تبلیغات منفی علیه آن در کنار سوءمدیریتها باعث شده تا این صنعت هنوز به جایگاه واقعی خود دست پیدا نکند، هرچند که تامین بخش عظیم نیاز داخلی در شرایط تحریم و بدون حمایت شرکتهای خارجی، خود دستاورد بزرگی برای این صنعت است. در سالهای گذشته با شدت یافتن تحریمها، بهرغم توافقهای انجام شده و همچنین زیر فشار آمریکا، شرکتهای معروف لوازم خانگی کرهای و آلمانی از کشور خارج شدند و قیمت این لوازم ظرف چند ماه به چند برابر رسید. آن روز شرکتهای داخلی که سالها به دلیل رقابت نابرابر با محصولات کرهای به ورشکستگی رسیده بودند، ظرف مدت کوتاهی توانستند با افزایش تولید و تامین نیاز بازار تاحد زیادی تنشهای صنعت لوازم خانگی را خنثی کنند. هرچند بعد از مدت زمان اندکی سیگنالهای مثبت شرکتهای کرهای برای بازگشت آغاز شد اما اینبار قوانین ممنوعیت واردات لوازم خانگی خارجی به کمک تولیدکنندگان آمد و فرصتی برای رشد کیفیت این بخش فراهم شد.
امروز لوازم خانگی در کشور در سه حوزه به تولید پرداخته است. بخش اول لوازم خانگی انرژیبر است که شامل لوازم برقی و گازی است؛ با گسترش گازرسانی و برقرسانی به سراسر کشور، این بخش از صنعت لوازم خانگی هم توسعه پیدا کرد؛ به طوریکه لوازم خانگی که امروز ساخته میشود به لحاظ کیفیت و بهروز بودن، با نمونههای خارجی قابل رقابت است. به عنوان مثال در حالی که انحصار ساخت موتورهای اینورتر که عمر طولانی داشته و بیصدا است دراختیار شرکتهای خارجی بوده، چند سالی است که این موتورها در کشور تولید شده و در لوازم خانگی استفاده میشود.
به گفته محمدمهدی برادران، معاون صنایع عمومی وزارت صمت، روند رو به رشد تولید لوازم خانگی انرژیبر در سالهای گذشته با خطوط جدیدی که افتتاح شده، بسیار چشمگیر بوده است؛ به عنوان مثال ۹ کارخانه تولید ماشینظرفشویی در دو سال گذشته افتتاح شده که نیاز کشور در این حوزه را تاحد زیادی برطرف کرده است.
براساس آمار اعلامی از سمت این مقام مسئول، تولید کولر گازی از ۱۴۵هزار دستگاه در سال ۱۴۰۰ به ۲۷۰هزار دستگاه در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۵هزار دستگاه در شش ماهه نخست ۱۴۰۲ رسیده که پیشبینی میشود تا پایان سال به حدود ۳۰۰هزار دستگاه برسد. تولید تلویزیون از یک میلیون و ۴۰۰ دستگاه در سال ۱۴۰۰، با افزایش ۲۷ درصدی به یک میلیون و ۹۰۰ هزار دستگاه رسیده است. در تولید یخچال فریز هم از رقم دو میلیون و ۴۰۰هزار دستگاه در سال ۱۴۰۰ به دو میلیون و ۶۹۷هزار دستگاه در ۱۴۰۱ و یک میلیون و ۲۰۰هزار دستگاه در شش ماهه نخست سال رسیدهایم.
صنعت خانه‌داری
بخش دوم از صنعت تولید لوازم خانگی مرتبط با لوازم آشپزخانه بدون استفاده از انرژی هستند؛ لوازمی مانند ظروف غذاخوری، قابلمه و... که طبق گفته مسئولان این بخش با کیفیت و تنوع بالا و قیمتی پایینتر از نمونه خارجی در حال تولید و عرضه هستند. بررسی سبد خرید مردم نشان داده است که مردم تمایل دارند از لوازم خانگی ایرانی استفاده کنند، چراکه هم قیمت پایینتری داشته و هم در بحث کیفیت با نمونههای خارجی برابری دارند.
بخش سوم این صنعت هم بخش قطعهسازی است و به گفته حبیبا... انصاری، دبیر سابق انجمن صنایع لوازم خانگی ایران، از آنجاکه قطعهسازان، قطعات لازم را برای تولیدکنندگان محصول نهایی تولید میکنند تا ظرفیت تولید این بخش بالا نرود، موتور صنعت لوازم خانگی حرکت نمیکند. به گفته او، زمانی ایران سرشعلههای گاز را از ایتالیا وارد میکرد اما امروز به جرات میتوان گفت که در برخی محصولات همه قطعات و در برخی دیگر بیشتر قطعات لازم برای تولید لوازم خانگی در کشور ساخته میشود.
عباس هاشمی، دبیرکل انجمن صنایع لوازم خانگی ایران در این باره معتقد است سهم تولیدکننده داخلی لوازم خانگی از بازار داخلی در کالاهای مختلف، متفاوت است اما بهطور میانگین سهم کالاهای داخلی از بازار حدود ۷۰ تا ۷۵درصد است، البته در بعضی کالاها این رقم کمتر و در بعضی دیگر بیشتر است. ۳۰ درصد باقی مانده یا قاچاق یا کالاهایی است که با استثنائات تجاری وارد شده.
هاشمی پیشرفت تولید لوازم خانگی در کشور را راهی برای حفظ ذخایر ارزی و کاهش ارزبری کشور دانسته و گفت: برآوردی که درخصوص صرفهجویی ارزی انجام شده بین ۱۷۰ تا ۲۰۰میلیون دلار صرفهجویی ارزی داشته است.
با توجه به ظرفیت تجاری ایران با کشورهای همسایه، صنعت لوازم خانگی که ظرف مدت کوتاهی کشور را از واردات لوازم خانگی بینیاز کرد، با ورود به مرحله صادرات میتواند ارزآوری زیادی برای کشور داشته باشد اما با توجه به تامین ۳۰ درصدی نیاز بازار از طریق لوازم خانگی قاچاق و وارداتی، بزرگترین مانع بر سر تولید لوازم خانگی، قاچاق است که مسئولان باید جلوی آن را بگیرند.
