فرصت دهه شصتی‌ها برای جمعیت

 جمعیتی که البته هنوز در سنین فرزندآوری هستند و اگر ازدواج کنند، می‌توانند فرصتی برای حوزه جمعیت باشند، چراکه با توجه به موالید بالایی که در دهه ۶۰ اتفاق افتاد(چه دختر و چه پسر) و‌ دختران دهه شصتی اکنون در سنین۳۲ تا ۴۲ سال و دقیقا در سن باروری هستند، لذا این فرصت اگر درست تدبیر شود و مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند کمک شایانی به شاخص‌های جمعیتی کشور داشته باشد. علاوه بر این آمار موالید دهه ۷۰ در مقایسه با دهه۶۰ هم بسیار کمتر است و هم فرهنگ موالید دهه ۷۰ و ۸۰ از دهه ۶۰ بسیار متفاوت بوده و اقناع آنها برای فرزندآوری بسیار سخت است.

موضوع جمعیت چند صباحی است که از سوی مسئولان و نهادهای مختلف به‌عنوان یک دغدغه ملی مطرح می‌شود و این که روند کاهشی نرخ رشد جمعیت می‌تواند پیامدهای منفی در آینده ایجاد کند. در این میان برخی کارشناسان مهم‌ترین راهکارهای عملی افزایش جمعیت را تشویق جوانان به ازدواج و کاهش سن ازدواج می‌دانند. اما ببینیم ازدواج چقدر می‌تواند در اصلاح ساختارهای جمعیتی موثر باشد.

موضوعی با ۴۷ متغیر
صالح قاسمی، نویسنده و پژوهشگر تحولات جمعیت در همین رابطه در گفت‌وگو با «جام‌جم» می‌گوید: موضوع جمعیت یک موضوع با چندین متغیر است و قریب به ۴۷ متغیر در آن ایفای نقش می‌کنند که ازدواج یکی از این متغیرهاست. گاه دیده می‌شود وزن ازدواج بیش از آنچه در واقعیت وجود دارد در بحث جمعیت محاسبه می‌شود که این نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر دارد.

قاسمی با اشاره به تغییرات آماری ازدواج در سال‌های اخیر می‌گوید: در دوران کرونا، آمار ازدواج حدود ۵ درصد افزایش یافت و بعد از کرونا دوباره به همان حالت قبل بازگشت. در علت‌یابی این افزایش ۵ درصدی می‌توان به موضوع منتفی شدن بعضی آداب و سنن پرخرج و پرهزینه اشاره کرد که زوج‌های جوان مجبور بودند برای ازدواج هزینه کنند. در دوره کرونا این هزینه‌ها توجیهی نداشت و حذف می‌شد. به‌عنوان مثال بعضی مراسم‌های چند صد میلیونی، خریدهای آنچنانی، یا سنت‌های ساختگی که باعث شده بود هزینه ازدواج به‌شکل طبیعی بالا برود در دوره کرونا این مسائل حذف شد و جوان‌ها با کمترین هزینه، ازدواج می‌کردند. این به آن معناست که بسیاری از هزینه‌ها و آداب و سنن، مانع ازدواج و سخت‌کننده آن هستند تا جایی که کرونا می‌تواند آن را کنترل کند. حال جا دارد این سؤال را بپرسیم که چرا ما خودمان نباید این کار را انجام دهیم‌؟ به‌نظر می‌رسد این موضوع در حوزه تسهیل ازدواج می‌تواند یک راهبرد موفق باشد.

دهه شصتی‌ها فرصت‌اند
برخی کارشناسان در بررسی ارتباط میان جمعیت و ازدواج، موضوع ازدواج دهه شصتی‌ها را پیش می‌کشند و معتقدند اکنون دیگر دهه شصتی‌ها از چرخه ازدواج خارج شده‌اند و این مسأله بر معضل جمعیت می‌افزاید. اما صالح قاسمی در این زمینه نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: بر‌خلاف ادعای برخی که قائلند دهه شصتی‌ها در مضیقه ازدواج قرار گرفته‌اند (این یک عبارت جمعیت‌شناسی است) من قائلم مضیقه ازدواج برای دهه شصت در حداقلی‌ترین صورت شکل گرفت و بلافاصله نیز برطرف شد. گرچه نباید فراموش کرد که ازدواج نکردن بخشی از دختران این دهه، ناظر به حوزه فرهنگی است. برخی آداب و سنن و باورهای غلط، فرهنگ تقدم تحصیل بر ازدواج، عدم تجمیع بین تحصیل و ازدواج، باورهایی مانند این‌که جوان باید تا رسیدن به پختگی لازم مجرد بماند یا تامین افراطی بعضی از نیازهای اقتصادی زوج‌های جوان و مواردی از این قبیل دست به دست هم داد و باعث شد بخشی تجرد در دهه شصت داشته باشیم که البته زیاد هم نیست.

این نویسنده و پژوهشگر حوزه جمعیت برخلاف برخی نظرات، دهه شصت را یک فرصت برای حوزه جمعیت می‌داند و معتقد است با توجه به موالید بالایی که در دهه شصت اتفاق افتاد (چه دختر و چه پسر)‌ اکنون دختران دهه شصتی در سنین۳۲ تا ۴۲ سال و دقیقا در سن باروری هستند. لذا این فرصت اگر درست تدبیر شود و مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند کمک شایانی به شاخص‌های جمعیتی کشور داشته باشد.

ازدواج، همه مسأله نیست
وقتی ازدواج یکی از مؤلفه‌های مؤثر در موضوع جمعیت شمرده می‌شود به هر حال حاکمیت هم باید برای آن طراحی داشته باشد که قانون جمعیت در این زمینه وارد شده و سیاست‌های کلی جمعیت هم در این رابطه نکاتی را مطرح می‌کند. قاسمی در این رابطه نیز حرف‌هایی دارد از‌جمله این‌که معتقد است سهم ازدواج در بحث جمعیت به‌قدری که برخی تصور می‌کنند، نیست؛ چون برخی فکر می‌کنند با حل مسأله ازدواج می‌توان عموم مشکلات جمعیتی را حل کرد درحالی‌که این‌گونه نیست. ازدواج یکی از متغیرهای مهم در این زمینه است اما کل مسأله جمعیت، موضوع ازدواج یا تسهیل ازدواج نیست؛ بلکه مهم‌تر از تسهیلگری یا تسهیلات مالی که حاکمیت برای مسأله ازدواج در‌نظر می‌گیرد، فرهنگ ازدواج، باورها و نگرش‌های حول‌ و حوش آن است. با این شرایط اگر ما به همین شکل پیش برویم و وام‌های ازدواج حتی به بیش از نیم میلیارد هم برسد باز اتفاق خاصی در حوزه ازدواج نخواهیم داشت و این کار تنها بدهکار کردن زوج‌های جوان برای مسابقه تجمل در مراسم‌ها و‌... است.

این پژوهشگر حوزه جمعیت، راهکاری که در این زمینه پیشنهاد می‌کند ایجاد یک جنبش فرهنگی برای روشنگری در مسأله ازدواج است؛ برای این‌که آداب و سنن دست و پاگیر و بسیار پرهزینه و در اغلب موارد بی‌فایده اصلاح شده و ازدواج به ساده‌ترین شکل انجام شود. در عین حال آداب و سنن مفید هم حفظ شود. بنابراین پیوست فرهنگی - رسانه‌ای برای اصلاح نگرشی در حوزه ازدواج می‌تواند بسیار مقدم‌تر از تسهیلات ازدواج باشد.