بازار ۷۰۰ میلیون نفری

جمعیت کشورهای این منطقه بالغ بر ۷۰۰میلیون نفر است و بنابر آمارهای اعلامی تولید ناخالص داخلی این منطقه بین ۶۰۰۰ ــ ۵۰۰۰ میلیارد دلار، ارزش صادرات آن بیش از ۱۰۰۰میلیارد دلار و واردات اندکی کمتر از این رقم است. این ظرفیت بالا باعث شده دولت سیزدهم توجه ویژه‌ای به کشورهای این منطقه داشته باشد.

تنوع فعالیت‌های اقتصادی و تجاری در آمریکای جنوبی بسیار بالاست. یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های این منطقه در بخش کشاورزی است. طبق گزارش فائو، این منطقه دارای بیش از ۴۰درصد از مواد غذایی در جهان است و قرار است در آینده، کشورهایی مانند برزیل و آرژانتین تامین‌کنندگان اصلی مواد غذایی باشند. سهم بالای این منطقه در سایه خاک حاصلخیز و ذخایر آب‌شیرین حاصل ‌شده و با توجه به درگیری‌های اوکراین و روسیه و کاهش تولیدات موادغذایی این دو کشور اهمیت آن افزایش یافته است.

آمریکای جنوبی روی نفت
براساس کشفیات صورت‌گرفته میزان ذخایر اثبات‌شده نفت و گاز این منطقه بیش از ۳۵۵میلیارد بشکه است که می‌تواند نقش مهمی در آینده انرژی جهان در سال‌های آتی بازی کند. عمده این ذخایر تحت مالکیت ونزوئلاست.

معادن غنی
آمریکای لاتین با تکیه بر تقاضای بالای خرده‌فروشی معادن استراتژیک، مس، لیتیوم، نفت، تولیدات موادغذایی و دسترسی بالا به آمریکای شمالی، اروپا، آفریقا و آسیای‌شرقی به یکی از مسیرهای اصلی زنجیره تامین جهانی تبدیل شده که قدرت چانه‌زنی فراوانی را به کشورهای این منطقه داده تا جایی که ارزش مالی جذب سرمایه‌گذاری خارجی به بیش از ۲۰۰میلیارد دلار رسیده است.

شباهت ایران و کشورهای آمریکای جنوبی
ایران با کشورهای منطقه آمریکای جنوبی شباهت‌های فراوانی دارد. طی دهه‌های اخیر آمریکا همواره سعی کرده استقلال کشورهای این منطقه را مخدوش کند و با گماردن دست‌نشانده‌‌های خود، کشورهای این منطقه را به‌صورت مستعمره خود دربیاورد. نمونه این دخالت‌ها را می‌توان در تحریم‌های اعمالی بر ونزوئلا و کوبا به‌راحتی مشاهده کرد. این کشورها را می‌توان محور مقاومت در مقابل سیاست‌های زیاده‌خواهانه واشنگتن در آمریکای جنوبی نامید. تحریم‌های سنگین علیه کاراکاس و کوبا نیز در راستای این سیاست خبیثانه بوده است.

حضور پرفراز و نشیب ایران در آمریکای جنوبی
روابط ایران با ونزوئلا در دولت‌های گذشته متفاوت بوده است. براساس آمارهای گمرک ایران، تجارت خارجی کشورمان با ونزوئلا از سال ۱۳۸۴ به بعد و با تغییر رویکرد دولت احمدی‌نژاد به سمت گسترش تعاملات با کشورهای آمریکای لاتین از حدود ۵۰۰هزار دلار در سال ۱۳۸۳ به ۱۲۵میلیون دلار تا سال ۱۳۹۲ رسید که اکثر آن مربوط به صادرات ایران است و سهم واردات از ونزوئلا کمتر از ۸ درصد تجارت دوجانبه را تشکیل می‌دهد. هرچند افت تجارت میان دو کشور از زمان روی‌کارآمدن دولت روحانی و تغییر رویکرد دولت به این منطقه کاملا مشهود است.

توسعه روابط با ونزوئلا در دولت سیزدهم
وجه متمایز دولت سیزدهم با دولت‌ گذشته توجه به سایر بازیگران عرصه بین‌المللی است و مانند دولت دوازدهم تمام تخم‌مرغ‌های خود را در سبد آمریکا و کشورهای اروپایی نگذاشته است. تشکیل کمیته‌های مشترک ایران و ونزوئلا در بهار سال ۱۴۰۱، ایجاد پرواز مستقیم میان تهران و کاراکاس در مرداد ۱۴۰۱، برقراری خط مستقیم کشتیرانی ایران و ونزوئلا در آذر ۱۴۰۱، امضای سند جامع همکاری‌های راهبردی ۲۰ساله میان ایران و ونزوئلا در خرداد سال ۱۴۰۱، انعقاد قرارداد صادرات محصولات دانش‌بنیان ایران به ونزوئلا در مهر ۱۴۰۱، انعقاد قرارداد احیای شرکت تولید خودرو در ونزوئلا و صادرات خودروی کامل به این کشور در خرداد ۱۴۰۱ بخشی از توافق‌های میان ونزوئلا و ایران است که می‌تواند جریان فعالیت‌های تجاری میان دو کشور را تقویت کند.

نقطه تاریک روابط ایران و کوبا
دلیل اصلی خلأ اطلاعاتی تجار ایرانی و کوبایی از ظرفیت‌های بالقوه اقتصادی دو کشور، نبود اتاق بازرگانی مشترک و عدم اولویت دیپلماسی اقتصادی در وزارت خارجه ایران است. عدم توجه دولت‌ها به ظرفیت کشور کوبا و نداشتن رایزن‌های اقتصادی در این بخش باعث شده فرصت‌های سرمایه‌گذاری مشترک بسیاری در حوزه‌های صنایع غذایی، دارو، معدن، خدمات‌مهندسی، انرژی، پالایشگاه، ماشین‌سازی، بیوتکنولوژی، مخابرات، ساخت‌وساز و توریسم مغفول بماند.

درد مشترک با نیکاراگوئه
عدم بررسی و ارزیابی از ظرفیت‌ها درخصوص کشور نیکاراگوئه نیز وجود دارد. عمده تعاملات ایران با این کشور معطوف به موضوعات سیاست خارجی و امنیتی است. به‌رغم ارتباطات مستمر دیپلماتیک در دولت‌های گذشته سطح تجارت خارجی میان دو کشور نزدیک به صفر باقی مانده است. براساس گزارش گمرک، صادرات ایران به این کشور در سال ۱۴۰۰ کمتر از ۸۰۰۰ دلار بود.

بولیوی، مخالف تک‌روی آمریکا
مخالفت کشور بولیوی در آمریکای لاتین با سیاست‌های یکجانبه فرصت مناسبی را برای ایران به‌وجود آورده است. نزدیکی سیاست تهران با لاپاز فرصت مناسبی برای همگرایی میان دو کشور ایجاد کرده و می‌تواند در دور زدن تحریم‌ها نقش موثری داشته باشد.

کشاورزی، حلقه اتصال ایران با آمریکای لاتین
به‌دلیل کمبود منابع آبی در ایران، استفاده از کشت فراسرزمینی ‌می‌تواند امنیت غذایی کشور را تامین کند. کشورهای آمریکا لاتین با منابع آبی مناسب و نیروی کار ارزان بهترین انتخاب برای ایران هستند. در همین خصوص مجلس، دولت را مکلف کرده در واردات محصولات کشاورزی و دامی در شرایط مساوی اولویت خرید خود را از شرکت‌های ایرانی فعال در حوزه کشاورزی فراسرزمینی قرار دهد.

موانع پیش‌روی تجارت با آمریکای جنوبی
خام‌فروشی مواد اولیه، کمبود جذب سرمایه‌گذاری خارجی، فاصله مکانی زیاد، تحریم‌های یکجانبه آمریکا، سطح پایین تکنولوژی ایران، افزایش هزینه‌های جابه‌جایی، عدم تشکیل اتاق‌های بازرگانی مشترک و رایزن اقتصادی میان ایران و سه کشور ونزوئلا، کوبا و نیکاراگوئه و ناترازی تجاری کشورهای این منطقه باعث شده دامنه تجارت با این کشورها چندان رشد پیدا نکند.

راهکار چیست؟
امضای پیمان‌های دوجانبه پولی، راه‌اندازی مسیرهای تجاری پایدار و توجیه‌پذیر دریایی و هوایی، افزایش ظرفیت رایزن‌های اقتصادی و بازرگانی در کشورهای هدف، معافیت‌های مالیاتی برای مبادله کالا و خدمات با کشورهای هدف تجاری، امضای موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی، ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، ایجاد و تقویت خطوط اعتباری برای تجارت با کشورهای هدف، تشکیل اتاق‌های بازرگانی میان ایران و کشورهای هدف آمریکای لاتین و ظرفیت‌سازی برای فعالیت آنها سرمایه‌گذاری در یکی از بنادر کشورهای منطقه آمریکای لاتین با هدف ایجاد یک هاب تجاری برای مبادلات ایران و آمریکای لاتین، ظرفیت‌سازی در بنادر و زیرساخت‌های ایران در راستای سیاست ری‌اکسپورت تجارت منطقه آمریکای لاتین با منطقه غرب‌آسیا، آسیای مرکزی و اروپای شرقی، تدوین استانداردهای مشترک برای کالاها و خدمات قابل تجارت میان ایران با کشورهای هدف آمریکای لاتین بخشی از راهکار افزایش تبادلات تجاری ایران با کشورهای این حوزه است.

دستاورد سفر به آمریکای لاتین
ونزوئلا: امضای ۲۵ توافق‌نامه همکاری، امضای سند همکاری برای ایجاد خانه نوآوری کاراکاس، تعریف خط اعتباری برای صادرات محصولات دانش‌بنیان.
نیکاراگوئه: امضای سه سند همکاری در حوزه‌های قضایی، اقتصادی، بازرگانی و تجهیزات و ملزومات پزشکی.
‏کوبا: امضای شش سند همکاری در حوزه سیاست خارجی، ارتباطات و فناوری اطلاعات و قضایی، دو تفاهم‌نامه در زمینه همکاری گمرک و وزارت دادگستری دو کشور.