موشک هایپرسونیک فتاح چگونه تاد آمریکایی و پیکان اسرائیلی را جا می‌گذارد؟

پس از رونمایی سپاه از موشک بالستیک مانورپذیر فتاح، مهمترین ویژگی که برای این موشک عنوان شد توانایی عبور از سد سامانه‌های پدافندی بود.

فتاح که در حقیقت آخرین محصول ارائه شده در خانواده موشک‌های بالستیک تاکتیکی فاتح ایران و نسل «خیبرشکن» است،‌ مجهز به سرجنگی با موتور کروی سوخت جامد با نازل متحرک و قابلیت مانورپذیری و تغییر مسیر و رسیدن به سرعت سرسام آور 13 تا 15 ماخ است که همین ویژگی‌های سبب شده تا بتواند از سد سامانه‌های دفاع موشکی عبور کند.

اما از زمان رونمایی از این موشک گمانه‌زنی‌هایی پیرامون توانایی عبور این موشک از سد سامانه‌های پدافندی موشکی بویژه سامانه‌های آمریکایی و اسرائیلی مطرح شد و برخی با دیده تردید به قابلیت ضد پدافندی این موشک می‌نگرند.

اما برای پاسخ به این سوال باید در ابتدا نگاهی به سامانه‌های پدافند موشکی آمریکا و اسرائیل که در منطقه مستقر هستند بیاندازیم و در گام بعدی با مقایسه قابلیت‌های موشک فتاح با این سامانه‌ها به سوال فوق پاسخ دهیم.

معروفترین سامانه ضد موشکی آمریکا در منطقه سامانه تاد(THAAD) است و آرو 2و3 (ARROW) نیز سامانه‌های دفاع ضد موشکی رژیم صهیونیستی برای مقابله با موشک‌‌های بالستیک تاکتیکی هستند.

سامانه تاد یک سامانه دفاع ضد موشکی ساخت کارخانه لاکهیدمارتین است که در سال 2008 رسما واراد خدمت در ارتش آمریکا شد. این سامانه از چهار جز اصلی شامل رادار TPY-2، مرکز فرماندهی و کنترل،‌ پرتابگرها و موشک رهگیر تشکیل شده است. این رادار قادر است از فاصله 1000 کیلومتری اهداف را کشف کرده و برد موشک این سامانه نیز 200 کیلومتر است و از یک موتور راکتی سوخت جامد با نازل متحرک بهره می‌برد که سرعت این موشک را به حدود 8 ماخ می‌رساند.

آرو یا پیکان نام سامانه‌ای است که سازمان صنایع هوافضای رژیم صهیونیستی با مشارکت آمریکایی‌ها برای مقابله با موشک‌‌های بالستیک طراحی و تولید کرده است. سامانه آرو -1 به عنوان اثباتگر فناوری ساخته شد وپس از آن موشک آرو-2 به عنوان سامانه عملیاتی طراحی و در سال 2000 اولین آتشبار آن در سرزمین‌های اشغالی عملیاتی شد. از آن زمان تا 2017 این سامانه در چهار پروژه ارتقا یافت و پس از آن هم موشک آرو -3 طراحی و تولید شد.

این سامانه از 4 سیستم اصلی تشکیل شده است. موشک‌های رهگیر پیکان، رادار گرین پاین، مرکز فرماندهی کنترل و مرکز هدایت موشک که تمامی این سیستم‌ها مانند سامانه‌های پاتریوت و تاد آمریکایی قابل تحرک و جابجایی هستند. سامانه آرو از رادارهای گرین پاین و سوپر گرین پاین بهره می‌برد که برد کشف هرکدام به ترتیب 500 و 900 کیلومتر است.

همچنین سامانه پیکان از دو موشک به نام‌های آرو-2 با برد 100 کیلومتر و آرو-3 بهره می‌برد. اما ارتفاع درگیری موشک آرو-2 10 تا 50 کیلومتر و موشک آرو-3، 100 کیلومتر عنوان شده است.

هردو سامانه عملکردی مشابه یکدیگر دارند و پس از آنکه رادار، هدف را کشف و محل مناسب برای برخورد با آن را بر اساس سرعت،‌ ارتفاع و مسیر حرکت آن محاسبه کرد، اطلاعات را به مرکز فرماندهی و کنترل سامانه می‌دهد و این مرکز هم بهترین پرتابگر را برای درگیری با موشک مهاجم انتخاب کرده و دستور شلیک را صادر می‌کند و همچنین اطلاعات لازم برای هدایت موشک را تا لحظه برخورد به آن منتقل می‌کند.

اما نکته‌ای که در این بین وجود دارد آن است که این سامانه‌ها زمانی قادر به رهگیری هدف هستند که موشک فاز میانی حرکت خود راطی می‌کند و چنانچه تغییری در مولفه‌های حرکتی موشک رخ دهد سامانه دچار خطا خواهد شد.

برای جبران این خطا سامانه باید مجدداً موفق به کشف و ردگیری موشک مهاجم شود و در صورت موفقیت اگر بازهم موشک مهاجم تغییر مسیر شدید دهد قفل راداری احتمالی شکسته شده و فرایند باید مجددا تکرار شود. حال سامانه پدافندی بر اساس کدام موقعیت لحظه ای، موشکهای خود را روانه کند؟

موشک فتاح از فاصله 1400 کیلومتری به سمت هدف شلیک می‌شود و زمانی توسط رادار سامانه‌های تاد و آرو شناسایی می‌شود که درست در فاز میانی حرکت خود قرار دارد و چنانچه سامانه آرو از رادار گرین پاین استفاده کند -با توجه به برد 500 کیلومتری آن- زمانی موشک فتاح شناسایی می‌شود که در یک سوم پایانی مسیر خود قرار دارد. بنابراین رادار هم محاسبات اولیه خود را بر اساس پروفایل حرکتی موشک در این فازها محاسبه می‌کند.

البته در پوشش بدنه موشک فتاح از مواد جاذب امواج رادار هم استفاده شده که هم سبب کاهش برد مؤثر و هم سبب ایجاد خطا در محاسبات می شود اما به عنوان یک فرض کمک کننده به تعادل مسئله، فرض می شود که فتاح در بیشترین برد سامانه دشمن کشف شود.

هرچند این رادارها هدف را به صورت لحظه‌ای رصد کرده و تغییرات مسیر پروازی موشک مهاجم را به موشک پدافندی ارسال می‌کنند،‌ اما اگر این تغییرات چیزی فراتر از بازه سرعتی قابل تشخیص رادار و یا سرعت موشک پدافندی باشد، این سامانه‌ها دیگر قادر به رهگیری و انهدام موشک نیستند.

در صورت شلیک موشک پدافندی، امکان تغییر مسیر برای این موشک به سبب اینکه در حال صرف انرژی پیشران برای غلبه بر جاذبه زمین و کسب سرعت به صورت توأمان است به میزان کمی وجود دارد و با اجرای دو یا سه مانور سنگین توسط موشک هایپرسونیک مانور دهنده عملاً موشک پدافندی انرژی کافی برای ادامه تعقیب و رفتن به سمت مختصات جدیدی که معلوم نیست چند لحظه دیگر اعتبار دارد، نخواهد داشت. موضوعی که دقیقا در طراحی موشک مانورپذیر فتاح رعایت شده است.

موشک فتاح از زمان شلیک تا فاصله 500 کیلومتری هدف (دو سوم مسیر حرکت موشک) در یک مسیر مشخص و با سرعت معینی حرکت می‌کند، اما درست در یک‌سوم پایانی مسیر خود، با روشن شدن موتور سوخت جامد مجهز به نازل متحرک به ناگاه هم سرعت خود را به حدود سه برابر سرعت اولیه افزایش می‌دهد و هم شروع به مانور و تغییر مسیر می‌کند و همین امر موجب خطا در محاسبات سامانه‌های پدافندی می‌شود. موضوعی که در دسامبر سال 2014 نیز رخ داد و به نظر می‌رسد رادار سامانه آرو به همین دلیل قادر به به رهگیری موشک هدف نشده باشد.

حال اگر دشمن از رادار گرین پاین استفاده کند با توجه به همزمانی فعالیت موتور سرجنگی موشک فتاح و برد کشف این رادار (فاصله 500 کیلومتری) قادر به رهگیری موشک به دلیل مانورهای تغییر مسیر آن نخواهد بود و در صورتی که از رادارهای TPY-2 و سوپرگرین پاین هم که برد بیشتری دارند استفاده کند به دلیل سرعت بالای موشک در عین مانورهای متعدد، قادر به شکار آن نخواهد بود. سرعت موشک‌های سامانه تاد و آرو-2 و 3 نهایتا 8 تا 10 ماخ است در صورتیکه سرعت موشک فتاح در فاز نهایی به 13 تا 15 ماخ می‌رسد؛ به این ترتیب پیش از آنکه موشک سامانه‌های پدافندی به محل برخورد به موشک فتاح برسد، این موشک از آن محل عبور کرده است و آنها قادر به انهدام این موشک نخواهند بود.

به این ترتیب به نظر می‌رسد طراحی موشک فتاح با بررسی دقیق توانایی بهترین سامانه‌های پدافندی آمریکایی و اسرائیلی مستقر در منطقه صورت گرفته است و قادر خواهد بود با گذر از این سامانه‌‌ها، آنها را منهدم کرده و راه برای موج‌های بعدی حملات موشکی باز کند.

موشک فتاح در کنار سایر روش‌های مقابله با سامانه‌های پدافندی ضدموشکی دشمن،‌ قابلیت جدیدی به شبکه پکپارچه موشکی و پهپادی جبهه مقاومت اضافه کرده است که به نظر می‌رسد تا به نتیجه نرسیدن طرح‌های توسعه سامانه‌های پدافندی دشمن،‌ فعلا راه مقابله مطمئنی با آن وجود ندارد./تسنیم