عصرجدید قاره‌کهن

اندونزی کشور رنگ‌هاست با زبان، نژاد
و خرده‌فرهنگ‌های مختلف از دایاک، سوندانی، پراناکان، بتاوی گرفته تا مدوری و باتاک. همسایگان اندونزیایی‌ها، مالزی، سنگاپور، پاپوا گینه‌نو، تیمور شرقی، استرالیا، فیلیپین و ویتنام هستند. بر اساس آخرین برآوردهای انجام‌ شده، جمعیت کشور اندونزی ۲۶۱ میلیون نفر و چهارمین کشور پرجمعیت جهان بعد از چین، هند و آمریکا محسوب می‌شود که اتفاقا پرجمعیت‌ترین کشور از لحاظ ترکیب جمعیتی مسلمان در جهان هم است. حالا سیدابراهیم رئیسی در دومین سفر خارجی خود در سال ۱۴۰۲، به دعوت رسمی «جوکو ویدودو» همتای اندونزیایی خود به جاکارتا پایتخت اندونزی رفته تا در این سفر به تعمیق و گسترش روابط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی بپردازد و فصل جدیدی از آسیاگرایی را رقم بزند.

۱۰مقصد آسیایی
رئیس‌جمهور در دو سالی که سکاندار دولت سیزدهم بوده به ۱۰کشور آسیایی سفر کرده که این سمت و سوی دیپلماسی دولت را نشان می‌دهد که چطور هندسه ارتباط با همسایگان را به سمت آسیا هدفگذاری کرده است؛ رئیسی با سفر به تاجیکستان، ترکمنستان، روسیه، قطر، عمان، ازبکستان، قزاقستان، چین، سوریه و حالا اندونزی کشوری جزیره‌محور در آسیای شرقی قدم به قدم ایده آسیاگرایی را در نظم جدید اجرایی کرده است. البته تعامل با همه کشورهای جهان چشم‌انداز دولت سیزدهم است اما در چارچوب سیاست خارجی متوازن، قاعدتا اولویت ارتباط با همسایگان و نگاه ویژه به آسیا با در نظرگرفتن دیپلماسی فعال اقتصادی منظومه اصلی سیاست خارجی در دولت سیزدهم بوده است. در واقع سیاست خارجی دولت در توسعه همکاری با کشورهای آسیایی به صورت ویژه دنبال شده و این موضوع به دلیل تأکیدات اخیر رهبر انقلاب هم حتما تقویت خواهد شد.

چرا سفر اندونزی؟
اندونزی به عنوان چهارمین کشور پرجمعیت جهان و در عین حال بزرگ‌ترین کشور اسلامی توانسته با استفاده از عناصر ژئوپلیتیک منحصر به فرد قدرت نوظهور در منطقه آسیا باشد، این کشور بزرگ در شرق آسیا عضو گروه۲۰ و یکی از اقتصادهای نوظهور در دنیا هم هست به طوری که سازمان همکاری اقتصادی و توسعه در کشورهای توسعه‌یافته(OECD) این طور تخمین زده که تا سال۲۰۴۵، اقتصاد اندونزی به ۸.۸۹تریلیون دلار خواهد رسید و این کشور در آن زمان چهارمین اقتصاد بزرگ جهان خواهد بود. البته در حال حاضر هم اندونزی یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی جهان محسوب می‌شود که قرارگرفتن این کشور در مسیر تنگه مالاکا به عنوان معبر نیمی از نفت و تجارت جهانی جایگاه این کشور را در زمینه ژئوپلیتیک بسیار پرنفوذ و بااهمیت کرده است. در این پارادایم اگر پیشرفت پرسرعت کشورهای آسیایی و عمدتا شرقی را به رنسانس و تغییر نوین تعبیر کنیم، اندونزی قطعا از پیشتازان این حرکت است که هم قهرمان جنبش غیرمتعهدهاست و هم از شرکای تجاری غرب و آمریکا به شمار می‌آید و در عین حال روی خط قرمز مهم اشغالگردانستن رژیم صهیونیستی پافشاری دارد.

خریدار خوب و عبور از دلاریسم
ایران به عنوان کشور همیشه در حصر تحریم در حوزه فناوری‌های پزشکی و دارویی به توانایی‌های بومی خیلی خوبی رسیده که بازار بزرگ اندونزی می‌تواند خریدار خوب این کالاها باشد. قدمت طولانی روابط اقتصــادی ایران و اندونزی و اســتقبال بخش خصــوصــی از گســترش تجارت با اندونزی در کنار توســعه مناســبات تهران-جاکارتا به هدف تقویت روابط با قدرت‌های نوظهور و کاهش وابستگی به دلار هم کمک خواهد کرد و این منظومه مهمی است که اگر ۱۰سفر رئیس‌جمهور به کشورهای آسیایی را در این پارادایم تحلیل کنیم، به چنین نتیجه‌ای خواهیم رسید. اما در حال حاضر توجه به چنین شرایطی که اندونزی در بین کشورهای آسیایی دارد، سبب شده رئیس‌جمهور کشورمان پس از ۱۷ سال عازم جاکارتا شود، سفری که علاوه بر اهمیت اقتصادی به لحاظ سیاسی هم بسیار مهم است، اولا به این دلیل که می‌دانیم تصویرسازی اصلی که کشورهای غربی درباره ایران کرده‌اند منزوی و تنها‌شدن جمهوری اسلامی است که این موضوع در رسانه‌های مختلف از بی‌بی‌سی و اینترنشنال تا صدای آمریکا با ضریب بسیار بالایی برای مخاطبان‌شان بازنمایی شده و به همین دلیل سفرهای متعدد از جمله تعامل با کشورهایی که در حوزه اقتصاد مهم هستند، این انگاره را تغییر می‌دهد و تا حد زیادی تصحیح می‌کند.

شرق فقط چین و روسیه نیست
نکته دیگر این که تقویت روابط با شرق آسیا به عنوان یکی از کانون‌های مهم قدرت در نظم جدید بین‌الملل قطعا بر روی نقش‌آفرینی کشورمان در آینده جهان و شکل‌گیری نظم نوین موثر است و مشخصا سفر به اندونزی نشان می‌دهد که تعامل ایران با شرق به معنای محدود ارتباط با چین و روسیه نیست و اتفاقا روایتگر رویکرد متوازن و چندجانبه‌گرا در دیپلماسی فعلی است. نکته سوم این که ذهنیت مثبت افکار عمومی اندونزی نسبت به کشورمان بر اساس نظرسنجی‌های صورت‌گرفته زمینه را برای توسعه روابط دو کشور به ویژه در حوزه اقتصادی بسیار فراهم کرده هرچند بخشی از اطلاعات رسانه‌های اندونزی درباره ایران غالبا برگرفته از رسانه‌های غربی است و این سفر می‌تواند به تصحیح تصویر کشورمان کمک کند. همچنین سفر رئیسی به جاکارتا در دوره جدید نظم فعلی ظرفیت‌های اقتصادی ایران و اندونزی را به عنوان مکمل یکدیگر برای خلق فرصت‌های جدید فعال می‌کند، فقط به طور مثال درنظر بگیرید نیازهای متعدد اندونزی به انرژی و سوخت به دلیل جمعیت فراوان‌ یک عرصه بسیار مناسب در بخش‌های تجاری، فنی و اقتصادی برای کشورمان باز خواهد کرد.

اقتصاد اندونزی در حال گسترش
شاید برای‌تان جالب باشد کمی درباره جنس تعاملات ایران و اندونزی تا قبل از تفاهمات این سفر هم بدانید؛ مبادلات تجاری ایران و اندونزی در سه ماهه اول سال قبل بیشتر از ۵۴.۱میلیون دلار بوده که در طول سال گذشته ارزش تجارت دوجانبه ۲۳ درصد رشد کرده و به عدد ۲۵۷.۲میلیون دلار رسیده و این اقتصاد اندونزی در حال گسترش است. عمده کالاهای صادراتی اندونزی به ایران هم موتورسیکلت، قطعات خودرو، مونوکربوکسیلات‌های صنعتی اسیدهای چرب و الیاف چوب بوده و صادرات عمده ایران به اندونزی هم شامل خرما و انگور، کربنات‌ها و آلکالوئیدهای گیاهی و طیف وسیعی از محصولات دیگر است. بنابراین به وضوح مشخص است دولت‌ سیزدهم به دنبال تنوع‌بخشی شرکا در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی اقتصادی است و اندونزی به دلیل عضویت در اتحاد منطقه‌ای «آسه‌آن» حالا و در سال ۲۰۲۳ به یک اقتصاد کاملا بارور تبدیل شده که می‌تواند برای گسترش روابط اقتصادی دو طرف بسیار مطلوب باشد. به‌هرحال راهبرد منطقه‌گرایی، همسایه‌محوری و توازن‌گرایی توانسته به صورت ملموس و عینی به ارتقای جایگاه ایران در منطقه و جهان کمک کند و این امر مهم از طریق تغییر در ریل سیاست خارجی به دست آمده است.

تایم‌لاین سفر به جاکارتا
استقبال رسمی از رئیس‌جمهور ایران در قلب جاکارتا کاملا متفاوت برگزار شد. در مراسم استقبال رسمی، پس از گرفتن عکس یادگاری رؤسای جمهور، ۲۱گلوله توپ به افتخار ورود رئیس‌جمهوری اسلامی ایران شلیک شد و رئیس‌جمهور و ویدودو در محوطه کاخ مِرداکا به نشانه صلح و دوستی دو اصله نهال غرس کردند. در این سفر که وزرای اقتصادی و وزیر خارجه رئیس‌جمهور را همراهی می‌کنند، امضای اسناد همکاری در بخش‌های مختلف، دیدار با مقامات و روسای مجلس نمایندگان و مشورتی، نشست با تجار و فعالان اقتصادی دو کشور، گفت‌وگو با علما و اندیشمندان اندونزیایی و دیدار با ایرانیان مقیم اندونزی از برنامه‌های سفر دو روزه رئیسی به اندونزی بود.همچنین در این سفر ۱۱سند همکاری میان ایران و اندونزی امضا شد و تفاهم‌نامه تجارت ترجیحی، لغو روادید، مبادلات فرهنگی، همکاری نظارتی بر تولید فرآورده‌ای دارویی، همکاری در زمینه‌های علمی، فناوری و نوآوری و همکاری دوجانبه در زمینه نفت و گاز از جمله اسناد همکاری امضاشده میان وزرای خارجه، ارتباطات و فناوری اطلاعات، نفت، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور و معاون وزیر صمت با همتایان اندونزیایی بود. در این مراسم اسناد همکاری امضا‌شده در حضور روسای جمهور دو کشور هم رونمایی شد و نکته مهم دیگر در این سفر این بود که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه کشورمان و خانم رتنو مرسودی، وزیر خارجه اندونزی تفاهم‌نامه مربوط به لغو روادید تهران و جاکارتا را به امضا رساندند.

هدفگذاری برای تعامل ۲۰میلیارد دلاری
سیدابراهیم رئیسی در نشست مطبوعاتی مشترک با «جوکو ویدودو» رئیس جمهور اندونزی، اظهار امیدواری کرد که این سفر بتواند در جهت گسترش تعاملات فیمابین دو کشور قدرتمند اسلامی در منطقه و جهان تاثیرات سازنده‌ای داشته باشد و آثار آن با سفر متقابل رئیس‌جمهور اندونزی به تهران کامل شود. وی با ابراز امیدواری نسبت به این که در این سفر گام‌های بلندی در راستای توسعه روابط با اندونزی برداشته شود، گفت: دو کشور در ۷۰سال سپری‌شده از برقراری روابط دیپلماتیک، همواره تعاملات خوبی در حوزه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، تجاری و منطقه‌ای و بین‌المللی داشته‌اند. وی با اشاره به هدفگذاری انجام‌شده برای رساندن حجم مبادلات تجاری دو کشور به رقم ۲۰میلیارد دلار افزود: البته دو کشور تصمیم گرفته‌اند که مبادلات خود را با ارزهای ملی انجام دهند.
رئیسی همکاری و ارتباط با کشورهای مسلمان همسایه و همسو را اولویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عنوان و خاطرنشان کرد: گسترش روابط با اندونزی به عنوان یکی از کشورهای مهم و موثر در آسیا و جهان که در سازمان‌های مهم منطقه‌ای و بین‌المللی عضویت دارد، برای ایران اهمیت زیادی دارد. همچنین سیدابراهیم رئیسی دیروز به دیدار گروهی از مردم اندونزی در مرکز اسلامی جاکارتا رفت. در این نشست رئیس جمهور گفت: افرادی که امروز دل در گرو دین دارند باید بدانند امروز وحدت و انسجام امت اسلامی بسیار ضروری است. رئیس‌جمهور افزود: اسلامی که امروز جمهوری اسلامی خود را مقید به آن می‌داند، اسلام اهل بیت عصمت و طهارت(س)، اسلامی است که امیرالمؤمنین(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) آن را مطرح کردند. رئیسی، نجات انسانیت را در پیروی از مکتب علوی و فاطمی عنوان و تاکید کرد: آنچه برای سعادت بشریت و اخلاق انسان تاثیرگذار است، از زبان اهل بیت شنیده می‌شود و اختلاف‌افکنی کار دشمن است.