این موارد تا زمانی که نتوان ظرفیت بالقوه بندرهای جنوبی را به بالفعل تبدیل کرد، نمی‌تواند امتیازی برای کشورمان باشد. در سال‌های اخیر اهمیت تجارت دریایی رو به فزونی گذاشته است، به گونه‌ای که طبق آخرین داده‌ها تقریبا ۸۰ درصد از تجارت غلات و به نوعی حفظ امنیت غذایی جهان از مسیر دریا انجام می‌شود. به همین دلیل توسعه بنادر جزو سیاست‌های راهبردی کشورهای مختلف ازجمله همسایگان ایران مانند عربستان، امارات، جمهوری آذربایجان، کویت، عراق، قطر، پاکستان.... قرار دارد و به نوعی این کشورها به دنبال جذب محموله‌های دریایی هستند تا قدرت و نفوذ خود را تقویت کنند.
ایران در غرب آسیا و در محل تلاقی راه‌های تجاری اصلی دریای خزر و خلیج‌فارس قرار دارد. گرچه کشورمان با توسعه بیوتکنولوژی، خودروسازی، صنایع دارویی و پتروشیمی، اقتصاد خود را متنوع کرده اما اقتصاد همچنان تا حد زیادی به صادرات نفت متکی است. بیشتر تجارت بین‌المللی ایران از بنادر دریایی انجام می‌شود و مسئولان به اهمیت راهبردی بنادر پی برده‌اند و در حال اجرای برنامه‌های توسعه و نوسازی در پایانه‌ها و بنادر اصلی به دلیل محرک رشد اقتصادی هستند. توسعه بنادر کشور به‌ویژه جنوبی، همیشه مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی و سایر مقام‌های عالی‌رتبه کشور بوده است. البته موقعیت کشورمان به گونه‌ای است که توسعه بنادر در شمال و جنوب به نوعی مکمل یکدیگر است، برای نمونه برای اجرای کریدور شمال-جنوب نیاز به توسعه بنادر شمالی و جنوبی است.
اهمیت بندر چابهار
شاید در میان بنادر جنوبی ایران، چابهار به لحاظ مسائل ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک از اهمیت بالایی برخوردار باشد؛ به همین دلیل در کانون توجهات کشورهای مختلف از هند گرفته تا کشورهای آسیای مرکزی قرار دارد. سوبراهمانیام جایشنکار، وزیر خارجه هند چندی پیش در مصاحبه‌ای بر اهمیت بندر چابهار برای دهلی‌نو تأکید کرد. همچنین عمان به ایران، پیشنهاد سرمایه‌گذاری در چابهار را داده است. از سوی دیگر ارمنستان در فشار سخت اقتصادی قرار دارد و برای نخستین بار جمعیت آن به زیر سه میلیون نفر کاهش یافت. ایروان به دنبال نقش‌آفرینی در تجارت جهانی از میان همسایگانش و کشورهایی است که به دلیل اختلافات اراضی، امکان تجارت با آنها وجود نداشته است.
تلاش هند و ارمنستان
هند و ارمنستان اعضای کریدور حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب هستند که ظرفیت ایجاد پل ارتباطی میان دو طرف را دارند و امنیت ارمنستان را نیز افزایش می‌دهند. با وجود این، ارمنستان تا اجرای پروژه در کوتاه‌مدت فاصله زیادی دارد، زیرا جمهوری آذربایجان به عنوان رقیب در این پروژه ظاهر شده است. ایروان به دنبال کریدور خلیج‌فارس-دریای سیاه است که البته آن نیز به مانع گرجستان برخورده که با جمهوری آذربایجان و ترکیه رابطه دوستانه دارد. به همین دلیل کریدور با مشکل جدی مواجه است و ارمنستان در کوتاه‌مدت به اتصال به ایران و هند از بندر چابهار نیاز دارد.کشورهای آسیای مرکزی بارها و در نشست‌های متعدد علاقه خود را به توسعه و سرمایه گذاری در چابهار اعلام کرده‌اند. پنج کشور آسیای مرکزی (قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و تاجیکستان) اکنون پس از مناقشه اوکراین به دنبال استقلال سیاسی هستند.بنابراین اتصالات و کریدورها نقش مهمی برای این کشورها دارد که یکی از آنها اتصال به منطقه خلیج‌فارس، شبه‌قاره و آسیای جنوبی است که در این زمینه نیز چابهار و بندرعباس نقش مهمی دارد؛ هرچند بنادر پاکستان نیز می‌تواند به عنوان رقیب چابهار مطرح شود. تنوع اقتصادی به جذب سرمایه و کالاهای خارجی نیاز دارد و اقتصاد پسانفتی که عربستان سعودی با طرح تحول ملی و راهبرد «چشم‌انداز ۲۰۳۰» پیش‌بینی کرده در همین راستاست.
آمریکا به دنبال کریدور جدید
بنادر کشورهای عربی در بخشی از تجارت جهانی بنادر جنوبی ایران بود که متأسفانه از نظر زیرساخت شرایط یکسانی ندارد. این موضوع می‌تواند تهدیدی جدی برای توسعه بندر چابهار و البته همکاری با هند باشد. به‌تازگی نیز آمریکا در تلاش برای ایجاد شکاف در این رابطه است و با طرح اتصال دریای مدیترانه به خلیج‌فارس(کریدور عرب-مدیترانه) یعنی اتصال رژیم صهیونیستی به هند به وسیله کشورهای عربی به‌ویژه امارات، سعی در به حاشیه بردن بندر چابهار برای هند و تضعیف روسیه و ایران با شکست کریدور شمال- جنوب دارد. به نظر می‌آید اقیانوس هند غربی(کانال سوئز، دریای سرخ، باب‌المندب، خلیج عدن، دریای عرب، خلیج عمان، خلیج‌فارس) میدان نبرد جدید قدرت‌های خلیج‌فارس است. عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی، قطر، عمان و همچنین ترکیه برای به دست آوردن اهرم‌های ژئوپلیتیکی در اقیانوس هند غربی تلاش می‌کنند و در نظام چندقطبی آتی، ارتباط ژئواستراتژیک را در تقاطع میان آفریقای‌شرقی، خلیج‌فارس و جنوب آسیا به حداکثر می‌رساند. در این آبراه‌ها، بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی منافع امنیتی و انرژی مشترک دارند و در این میان چین و هند در حال طراحی گره‌های نفوذ خود هستند؛ ابتکار چینی «یک کمربند، یک جاده» نیز در همین راستاست.
تلاش کشورها برای سرمایه گذاری در بنادر ایران
رابطه ایران با کشورهای آسیای میانه در دولت سیزدهم به دلیل رویکرد نزدیکی به همسایگان بهیود یافته است. به همین دلیل ازبکستان در سودای پیوستن به توافقنامه چابهار، قزاقستان پیشنهاد سرمایه‌گذاری در این بندر را مطرح کرده و قرقیزستان دفاتر گمرکی خود را در بندرعباس افتتاح کرده است. همه این عوامل نشان از اهمیت فوق‌العاده بنادر جنوبی ایران برای پنج کشور آسیای مرکزی دارد.نکته قابل تأمل این‌که اندونزی از تمایلش برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی با ایران به وسیله بندر چابهار خبر داده است. در همین راستا سفیر اندونزی در ایران گفت: حل موضوعات قانونی تحریم‌ها، توسعه تهاتر و افزایش همکاری‌ها در بندر چابهار، سه زمینه همکاری ایران و اندونزی برای افزایش سطح روابط تجاری خواهد بود. افزایش اهمیت بنادر جنوبی ایران به معنای بی‌رقیب بودن آنها نیست. در همسایگی ایران، امارات روند توسعه و مدرن کردن بنادر خود را از سال‌های پیش آغاز کرده و عربستان، قطر، کویت، عمان و به تازگی عراق تلاش‌های خود را در این راستا افزایش دادهاند. کشورهای حاشیه جنوبی خلیج‌فارس به‌شدت در زیرساخت‌های دریایی و بنادر سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ عربستان سعودی بر زیرساخت‌های لجستیکی برای صادرات کانتینری تمرکز می‌کند که «طرح لجستیک عمان۲۰۲۰» و «راهبرد لجستیک عمان» نمونه‌ای از این روند است.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
بهتاش فریبا در گفتوگو با جام‌جم:
رضا کوچک زاده تهمتن، مدیر رادیو مقاومت در گفت گو با "جام جم"
اسماعیل حلالی در گفتوگو با جام‌جم:
