جنگل‌های زاگرس در مسیر دریاچه ارومیه

با این تفاسیر، قطع درختان و قاچاق چوب و همچنین آتش‌سوزی‌های پیاپی، عوامل مهمی هستند که جنگل‌های زاگرس را تهدید می‌کنند و در کنار آنها کرم جوانه خوار بلوط هم به مهمانی ماندگار تبدیل و روزگار میزبانش را سیاه کرده است. مسیری که این روزها در محور جنگل های زاگرس در پیش گرفته شده است ، همان مسیری است که سال ها پیش در خصوص دریاچه ارومیه شروع شد که در نهایت به خشکی این دریاچه انجامید!
نابودی حدود ۱.۵میلیون هکتار از جنگل‌های زاگرس در شرایطی است که همچنان امکانات حداقلی برای محافظت از این سرمایه کشور وجود ندارد. استان‌های کرمانشاه و کردستان که جنگل‌های کوهستانی بسیار زیاد و صعب‌العبوری دارند تنها یک بالگرد آب‌پاش دارند. بسیاری از کارشناسان محیط‌زیست معتقدند جنگل‌های بلوط زاگرس به عنوان ریه‌های کشور و نقش به‌سزایی در جلوگیری از خطرات بحران‌های زیست‌محیطی همچون سیل، زلزله و طوفان‌های مهیب ایفا می‌کنند.

مهمان ویرانگر
هجوم آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط به جنگل‌های زاگرس به یک بازی تکراری تبدیل شده که هر سال با گرم شدن هوا شروع می‌شود. سال گذشته بود که گفتند، این آفت ناخوانده به ۶ هزار هکتار از جنگل‌های زاگرسی حمله‌ور شده و اکوسیستم این جنگل‌ها و به تبع آن اقتصاد منطقه را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ تحت تاثیر قرار داده است. این آفت برگ درختان را می‌خورد و سرسبزی جنگل را می‌گیرد و شرایط بسیار بدی به وجود می‌آورد.تیرماه سال گذشته معاون امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با تشریح راهکارهای‌ ‌مقابله با آفت جوانه‌خوار بلوط در زاگرس، اعلام کرد: «کارگروه راهبری احیای جنگل‌های زاگرس به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل و طرح احیای جنگل‌های زاگرس با اعتبار ۵۰هزار میلیارد تومان تقدیم دولت شد.» انگار برای دردها و مصائب بلوطستان پایانی نیست. از خسارات زغال‌گیری و آتش‌سوزی و زوال گرفته تا آفت‌های رنگارنگی که هرروز بر پیکر این سرمایه بزرگ زاگرس زخم می‌زند.در میان استان‌های زاگرس‌نشین، جنگل‌های لرستان با قرارگیری در قلب این منطقه اهمیت حیاتی برای این زیست بوم منحصر به فرد دارند چرا که از وسعت ۵.۸میلیون هکتاری جنگل‌های ۱۱استان زاگرسی ۱.۲میلیون هکتار در لرستان قرار دارد تا این استان حائز رتبه دوم وسعت جنگل‌ها باشد، عنوانی که وقوع مخاطرات مختلف طبیعی و انسانی آن را تهدید می‌کند. جنگل‌های لرستان با یک میلیون و ۲۱۷هزار هکتار مساحت، جزو جنگل‌های ارزشمند زاگرس به شمار می‌رود که به لحاظ حفاظت از منابع پایه آب و خاک، تولید محصولات فرعی، ذخایر ژنتیکی، قابلیت اکوتوریستی، مسائل زیست‌محیطی و… دارای اهمیت منحصر به فردی هستند.حالا لرستان به رغم دارا بودن ظرفیت‌های منحصر به فرد در زمینه اراضی جنگلی و مرتعی با مخاطرات جدی مواجه است.

یک چهارم جنگل‌ها از بین رفته
به گفته یکی از اعضای فراکسیون محیط‌زیست مجلس تا امروز حدود ۱.۵میلیون هکتار یعنی یک چهارم جنگل‌های زاگرس از بین رفته است.شیوا قاسمی‌پور با اشاره به تاثیر تحریم‌ها بر محیط‌زیست به «جام‌جم» می‌گوید: «تحریم‌ها تأثیرهای مختلفی گذاشته است که محیط‌زیست هم از این تأثیرات در امان نمانده است. استان‌های کرمانشاه و کردستان با جنگل‌های کوهستانی بسیار زیاد و صعب‌العبور فقط یک بالگرد آب‌پاش دارند. در موضوع آتش‌سوزی‌های زاگرس متأسفانه دسترسی به برخی از مناطق در زمان حادثه بسیار سخت است. یکی از معضلات ما در این مناطق کمبود امکاناتی مانند بالگردهای اطفای حریق است که هم موجب جانباختن افراد و هم موجب از بین رفتن منابع ملی شده است.
معاون اداره کل منابع طبیعی لرستان با اشاره به وجود آفت کرم جوانه‌خوار بلوط در برخی از نقاط جنگلی لرستان، می‌گوید: «با توجه به یک دهه خشکسالی متأسفانه شاهد طغیان کرم جوانه‌خوار و برگ‌خوار هستیم، البته در استان بیشتر با آفت کرم جوانه‌خوار مواجهیم.»بهروز دریکوند ادامه می‌دهد: «کرم جوانه خوار بلوط از قبل هم وجود داشته اما نرمال بوده است، با خشکسالی، ریزگردها و استفاده از سموم آفت کش بیشتر دشمنان طبیعی این کرم از بین رفته و همین باعث طغیان کرم جوانه خوار شده است.»
این مسئول با ابراز تأسف و نگرانی بابت این‌که، ظرف سه سال گذشته کرم جوانه‌خوار در چند نقطه ازجمله جنوب خرم‌آباد، چگنی، پارک جنگلی شوراب، بخش سپیددشت کوهدشت، شول‌آباد و کاکا‌رضا طغیان کرده است، تصریح می‌کند: «در خصوص طغیان کرم جوانه‌خوار بلوط، حدود ۶۰۰۰ هکتار نقطه را شناسایی کرده‌ایم که از این میزان ۲۰۰۰ هکتار بحرانی بوده است.»

زاگرس در حال ورشکستگی
امین ساجدی، کارسناس منابع طبیعی با بیان این‌که اکوسیستم زاگرس در حال نزدیک شدن به نقطه ورشکستگی و فروپاشی است، به «جام‌جم» می‌گوید: «مرگ و میر دسته‌جمعی درختان، طغیان آفات و بیماری‌ها، فرسایش خاک، کمبود آب و گرد و خاک از بحران‌های درجه یک محسوب می‌شوند. با این اوصاف باید گفت که نجات زاگرس در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.» او تدوین استراتژی و برنامه‌ریزی بلندمدت و اصولی را به عنوان راه‌حل اصولی عنوان می‌کند.این استاد دانشگاه با بیان این‌که امکان سم‌پاشی در جنگل‌های زاگرس وجود ندارد، ادامه می‌دهد: «یکی از دلایل اصلی شکست مدیریت در طبیعت این است که ما همیشه بعد از به وجود آمدن مشکل اقدام می‌کنیم.»در اهمیت جنگل‌های زاگرس همین بس که بگوییم این منابع در مساحت ۶میلیون هکتار از آذربایجان غربی در شمال غرب کشور گرفته تا کهگیلویه و بویراحمد، فارس و خوزستان در جنوب ادامه دارد؛ آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط با خوردن برگ این درختان آنها را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ نیمه جان کرده و توری در اطراف خود تنیده که هر از گاهی از برگ درختان سرسبز این جنگل‌ها استفاده می‌کند اما در آن سو این جنگل با درختان به هم تنیده را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ روز به روز ضعیف‌تر می‌سازد. در ۶ میلیون هکتار مساحت جنگل‌های زاگرس ۲۳۷۲گونه گیاهی شناسایی‌شده، ۶۱ گونه پستاندار، ۲۷ گونه ماهی، ۱۶۷گونه پرنده و ۳۷ گونه خزنده در جنگل‌های زاگرس زیست می‌کنند.