هنر نمایش بازار داغ تبادل فرهنگی

اتحادیه‌ای که قرار است به منظور بهره‌گیری از توان تئاتر در توسعه ارتباطات فرهنگی کشورهای اسلامی با حضور ۳۷استاد دانشگاهی، روسای انجمن‌های تئاتر و روسای خانه‌های برخی هنرمندان کشورهای اسلامی از جمله عمان، سوریه، اردن، عراق، کویت، لبنان، قطر، تونس، الجزایر، آذربایجان و... از ۸ بهمن‌ماه به مدت دو روز برگزار شود. در اولین اقدام این اتحادیه قرار است، پایه‌های اولیه یک تفاهم برای تبادل فرهنگی از مسیر تعامل هنرمندان تئاتری، ارتباط هنرمندان، مبادله آثار، تولید آثار مشترک و... مهیا شود.

تبادل فرهنگی با کشورهای اسلامی، اولویت راهبردی

ارتباطات و تعاملات بین فرهنگ‌ها و تمدن‌ها در هماره تاریخ به صور مختلف وجود داشته‌است. از دیرباز دولت‌ها در ارتباطات خود با سایر کشورها از توان و ظرفیت فرهنگ، به عنوان راهکاری برای تقویت روابط سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی نظامی استفاده می‌کردند.

در جهان امروز که به خاطر رشد سریع فناوری ارتباطات و حجم گسترده اطلاعات و انتقال آن، افکار عمومی با بمباران اطلاعات آزاد روبه‌رو شده‌‎اند و جهان حرکت خود به سمت بی‌مرزی را شروع کرده‌است، تبادل فرهنگی میان ملت‌ها از اهمیت و ضرورت دوچندان برخوردار شده‌است.

تبادل فرهنگی در عرصه بین‌الملل در بهبود و ارتقای روابط فیمابین ملت‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. تبادل فرهنگی به‌ویژه با کشورهایی که در آداب و رسوم اشتراک یا انطباق زمینه‌های صلح و دوستی میان ملت‌ها و توسعه همکاری‌های فرهنگی مشترک را تسهیل و فراهم می‌آورد و حتی به نوعی بسترساز توسعه روابط و مناسبات سیاسی و اقتصادی با آن کشورها می‌شود.

در این میان، هنر تئاتر به‌خاطر توانایی‌های منحصر به‌فردی همچون ارتباط تنگاتنگ با فرد، تمرکز بر تخیلات و ضریب نفوذ بسیار در افکار و احساسات، از برجسته‌ترین مجرا‌های انتقال، احیا و تقویت روابط بین کشورها محسوب می‌شود. چرا که تئاتر از یکسو به‌ خاطر نقشی که سایر هنرها در آن ایفا می‌کنند همواره مورد پذیرش و استقبال عام بوده‌است و از دیگر سو از دیرباز محلی برای فراگیری بوده و هنرمندان آن همواره در تلاش هستند تا مسائل و چالش‌ها، نقدها، خواسته‌ها، کمبودها، راهکارها و... را از ناخودآگاه افراد به‌ خودآگاه تبدیل کنند، واقعیت‌های از یاد رفته را یادآوری و در نهایت در جامعه فرهیختگی ایجاد کنند. این توانمندی ویژه باعث شده، ملت‌ها همواره در مسیر الگوپذیری از آن به‌عنوان یک بازوی توانمند بهره بگیرند.

این مهم مسئولان فرهنگی کشورمان را بر آن داشت تا از توان تئاتر برای ارتقای تعامل با کشورهای اسلامی و در نتیجه با همکاری آنها در تقویت هویت دینی در میان مسلمانان جهان تلاش کنند و ایده تاسیس اتحادیه تئاتر جهان اسلام از دل همین تفکر بیرون آمده‌است.

تلاش تئاتر ایران برای تعامل با کشورهای منطقه

انقلاب اسلامی ایران از بدو تاسیس، توجه ویژه‌ای به مقوله فرهنگ و تعاملات فرهنگی به‌ویژه با کشورهای اسلامی داشته‌است. این مهم پس از سخنرانی رهبر انقلاب در جمع کارگزاران فرهنگی در سال ۱۳۷۱ از اهمیت ویژه‌تری در میان مسئولان برخوردار شد. رهبری در این جمع با تاکید بر اهمیت تبادل فرهنگی گفت: «‌تبادل فرهنگی لازم است. هیچ ملتی بی‌نیاز نیست از این‌که در همه زمینه‌ها، از جمله در زمینه مسائل فرهنگی ــ آن مجموعه مسائلی که به آنها نام فرهنگ داده می‌شود ــ از ملت‌های دیگر بیاموزد. همیشه تاریخ نیز همین بوده‌است. ملت‌ها در رفت و آمدهای‌شان، آداب زندگی، خلقیات، علم، لباس پوشیدن، آداب معاشرت، زبان، معارف و دین را از یکدیگر فراگرفته‌اند. این، مهم‌ترین تبادل‌های ملت‌ها با هم بوده‌است؛ حتی مهم‌تر از تبادل اقتصادی و کالا... .»

با این نقشه راه، توسعه ارتباط فرهنگی با کشورهای دیگر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. موضوعی که در نگاه جست‌وجوگر هنرمندان تئاتر نیز مورد توجه بود تا آنجا که ایده پیشنهاد ایجاد اتحادیه تئاترهای دینی کشورهای جهان اسلام همزمان با پنجمین جشنواره سراسری تئاتر رضوی مطرح شد. پس از آن محمد خزایی در هفتمین جشنواره‌بین‌المللی تئاتر رضوی با اشاره به این‌که هم اکنون تیم محققی به سرپرستی آقای محمدحسین ناصربخت در حال جمع‌آوری و تدوین طرح پژوهشکده تئاتر دینی هستند، از شکل‌گیری اساسنامه و مقدمات تأسیس اتحادیه تئاتر دینی جهان اسلام خبر داد و گفت: در حال حاضر اساسنامه و مقدمات تأسیس این اتحادیه شکل گرفته و کشورهایی که می‌توانند در این اتحادیه عضو باشند، مشخص شده‌است.

پس از این رویداد اقدامات مستمری برای تعامل با کشورهای اسلامی صورت نگرفت تا این‌که نشست مدیران هنرهای نمایشی کشورهای غرب آسیا در آبان ماه ۱۳۹۵ با حضور مهدی شفیعی (مدیرکل وقت هنرهای نمایشی ایران)، علی‌قسمت لالایف (رئیس تئاتر جمهوری آذربایجان)، احسن ثلیلانی (پژوهشگر هنری تئاتر و نماینده وزیر فرهنگ الجزایر)، سید‌منصور رحمانی (رئیس تئاتر ملی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان)، احمد‌حسن‌ موسی ساعدی (مشاور هنری بخش سینما و تئاتر وزارت فرهنگ و گردشگری عراق)، علی فرحات (مؤسس و مدیر دو جشنواره دانشگاهی و مدرسه‌ای در وزارت فرهنگ لبنان)، خالدبن عمربن احمدالشنفری (رئیس گروه صلاله)، محمد‌ایوب جمالی (معاون مدیر‌کل هنرهای نمایشی و عضو شورای ملی هنرهای دولت پاکستان)، سعد بورشید (رئیس اداره تئاتر وزارت فرهنگ و ورزش قطر)، زهیر رمضان (رئیس اتحادیه هنرمندان سوریه و نماینده مجلس ملی سوریه‌)، سامی نصری (نماینده وزارت فرهنگ تونس و نماینده فرهنگی ناحیه‌ای در شهر الکاف‌) برگزار و در پایان تفاهم‌نامه همکاری بین آنها منعقد شد. حالا پس از شش سال قرار است این ایده شکل اجرایی‌تری به خود بگیرد و همزمان با چهل و یکمین جشنواره تئاتر فجر در سطحی گسترده‌تر، شاهد تشکیل اتحادیه تئاتر کشورهای اسلامی باشیم.

اهمیت تشکیل اتحادیه تئاتر کشورهای اسلامی

بی‌شک کشورهای حاضر در این نشست با توسعه‌ تبادلات صحنه‌ای و بهره‌گیری از این زبان هم می‌توانند حساسیت‌های خاص سرزمین خویش در هر یک از این حوزه‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارند و هم از برآیند هم‌فکری و هم‌اندیشی دیگران در این زمینه‌ها که در تجربه‌های صحنه‌ای نمود می‌یابند، بهره ببرند. با تماشای آفرینش‌هایی از این دست بر صحنه تئاتر، ساکنان هر یک از مناطق خواهند دانست که در مواجهه با این چالش‌ها تنها نیستند و همین آنها را به قلمرویی انسانی وارد می‌کند که از مرزهای جغرافیایی بسیار فراتر خواهد رفت.

کاری که هنر می‌‌کند دیپلمات نمی‌تواند انجام دهد

علی‌قسمت لالایف، رئیس مرکز تئاتر موزیکال جمهوری آذربایجان که همواره مراودات تئاتری با ایران دارد، درباره شکل‌گیری مراودات فرهنگی بین ایران و آذربایجان می‌گوید: «کاری که هنر می‌کند، دیپلمات و سیاستمدار نمی‌تواند انجام دهد. بزرگ‌ترین سیاست و دیپلماسی گفت‌وگو، هنر است.» لازمه استفاده بهینه از هنر برای تعامل و گفت‌وگو، تبادل فرهنگی و استفاده از تجربیات یکدیگر برای رسیدن به یک مفهوم مشترک است. موضوعی که بی‌شک برای هنرمند ایرانی می‌تواند منشأ خیر باشد.

میراث سرشار و گرانقدر نمایش‌های آیینی و سنتی برای کشورمان سرمایه‌ای غیرقابل‌انکار فراهم کرده که به یاری یک برنامه‌ریزی دقیق، منسجم و دورنگر و از خلال همین اتحادیه، می‌تواند امکانات بسیاری در خارج از مرزهای ایران از مبادله‌ استاد و دانشجو گرفته تا اعزام متخصص در زمینه‌های گوناگون اجرا برای همکاری در پروژه‌های مختلف؛ از ارائه‌ اجراهای مداوم بر صحنه‌های عمومی این کشورها تا حضور در جشنواره‌های معتبر، از فراهم آوردن امکان ترجمه آثار نمایشنامه‌نویسان، مؤلفان و پژوهشگران تئاتر در ایران تا ایجاد امکانی برای آشنایی علاقه‌مندان و فعالان تئاتر در ایران با آثار هنرمندان و پژوهشگران هنر صحنه در این کشورها برای آن جست‌وجو کرد.

ایران در حوزه نمایش پیشرو است

احمدحسن‌موسی ساعدی از مشاوران هنری بخش سینما و تئاتر وزارت فرهنگ و گردشگری عراق در این خصوص معتقد است: « فکر نمی‌کردم ایران تا این حد در حوزه هنرهای نمایشی پیشرو و متمدن باشد. ایران واقعا سالن‌های بسیار بزرگ، مجهز و زیبایی دارد که از آن ‌جمله می‌توانم به مجموعه تئاتر‌شهر و تماشاخانه ایرانشهر اشاره کنم که از هر دو تئاتر در این مدت بازدید کردم. تئاتر ایران بسیار پیشرفته است. در این سه روزی که در ایران بودم، دو نمایش بسیار خوب را در این سالن‌های زیبا و مجهز دیدم و میزان استقبال مخاطبان نیز از تئاتر در ایران بسیار خوب است. فکر می‌کنم با ارتباط برقرار کردن با تئاتر و بخش نمایش ایران می‌توانیم نوعی خیزش در تئاتر عراق را داشته‌باشیم. از جمهوری اسلامی ایران و اداره کل هنرهای نمایشی این کشور تشکر می‌کنم که چنین امکانی را به‌وجود آورد و برای این منظور پیش‌قدم شد.

ایران بزرگ‌ترین سرمایه‌دار تئاتر منطقه

این نگاه‌ها نشان از آن دارد که هنر تئاتر در ایران زنده است و این کشور با تکیه بر قدمت صد و چند ساله تئاتر در آن، سال‌هاست سرمایه‌گذاری عظیمی در زمینه‌ هنر صحنه انجام داده که در هیچ از یک از این کشورهای منطقه معادلی برای آن نمی‌توان یافت. تعداد قابل توجهی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی فعال در زمینه تئاتر و هنرهای نمایشی، تربیت تعداد بسیاری از دست‌اندرکاران و هنرمندان در رشته‌های مختلف تئاتر را ممکن ساخته‌اند؛ انواع و اقسام سالن‌ها و فضاهای صحنه‌ای تنوعی غیرقابل انکار به چگونگی ارائه‌ اجراهای تئاتر در ایران بخشیده‌اند؛ رشد و توسعه ژانر‌ها و گونه‌های مختلف تئاتر از نمایش عروسکی گرفته تا اجراهای خیابانی طیف‌های مختلف و متفاوت تماشاگران را در کشورمان هدف قرار داده ‌است. برگزاری جشنواره‌های متعدد در قالب‌های بین‌المللی و داخلی با بودجه‌های غالبا محدود از یک سو تجربه مدیران را وسعت بخشیده و از سوی دیگر تماشاگران تئاتر در ایران را پذیرای تجارب گوناگون کرده‌است. در زمینه‌ تولید، ایران چند سال است می‌کوشد شکل خاصی از تئاتر خصوصی را تجربه کند که گرچه هنوز به‌طور کامل به بار ننشسته، اما در کنار چند دهه تجربه‌ مدیریت دولتی تئاتر، توشه‌ قابل توجهی در اختیار مسئولان هنر صحنه قرار داده‌است.

تاسیس سالن‌های مختلف تئاتر خصوصی در تهران و برخی شهر‌های کشور موید این موضوع است که رشد تئاتر خصوصی در یک‌دهه گذشته بسیار امیدبخش بوده‌است. به اینها البته باید فعالیت تعداد قابل توجهی از ناشران تخصصی در حیطه چاپ کتاب تئاتر را اضافه کرد که ‌‌به‌رغم وضعیت بحرانی نشر در کشور، هم‌چنان در این حیطه به فعالیت مشغول ‌هستند؛ حتی در وضعیت فضای رسانه‌ای تئاتر هم می‌توان نمونه‌های نادری از سرمایه‌گذاری دولت برای اشاعه فرهنگ تئاتر در کشور به دست ‌دهد. با این همه تلاش، متاسفانه به دلیل بحران‌آفرینی‌های سیاسی با رویکردهای ایران‌ستیزی، وضع تبلیغات تئاتر ایران در منطقه و سایر کشورها ضعیف و معضلی است که نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و هوشمندانه دارد.

هنر ایران برای هنرمندان منطقه حکم مدرسه دارد

احسن ثلیلانی، نماینده وزیر فرهنگ الجزایر در این خصوص می‌گوید: «با وجود تصویر نامطلوبی که رسانه‌ها از ایران در ذهن جهانیان ایجاد می‌کنند، معتقدم سینما، تئاتر و موسیقی ایران برای همه ما حکم مدرسه‌ دارد که باید از آن بیاموزیم. از وقتی به ایران سفر کرده‌ام، تلاش داشته‌ام که واقعیت ایران و واقعیت فرهنگی تئاتر ایران را به دیگران نشان دهم.»

اهدافی که باید برای اتحادیه تئاتر جهان اسلام در نظر گرفت

حال اداره کل هنرهای نمایشی ایران باید با تاسیس اتحادیه تئاتر جهان اسلام از همین ابتدا ضمن بررسی و پژوهش در ارتباط با کیفیت و کمیت فعالیت‌های تئاتری در منطقه و کشورهای اسلامی، راهکارهای ویژه‌ای برای مبادله‌ فیلم‌های تئاتری بین کشورهای عضو سازمان ارتباطات تئاتری، مبادله‌ گروه‌های تئاتری بین کشورهای عضو، مبادله‌ نمایشنامه بین کشورها و ترجمه و انتشار نمایشنامه‌ها و پژوهشنامه‌های تئاتری و... برنامه‌ریزی کند. همچنین جلب علاقه‌ مردم کشورهای عضو سازمان ارتباطات تئاتری به فرهنگ نمایشی یکدیگر، تلاش برای پذیرفتن تئاتر به عنوان هنری که می‌تواند منادی اتحاد و آشتی بین اقوام و ملل باشد، سرمایه‌گذاری در جهت تأسیس تماشاخانه‌های بین‌المللی در کشورهای اسلامی و حتی تأسیس دفاتر فعالیت‌های تئاتری و... از موضوعاتی است که نباید به راحتی از کنار آنها گذشت.باید بپذیریم تئاتر ایران در چند دهه‌ اخیر خوشبختانه چنان پیشرفت کرده‌است که بی‌تردید برای رسیدن به این برنامه‌ها و هدف‌ها می‌تواند گام‌هایی موثر بردارد. نباید فراموش کنیم دستیابی به این هدف‌ها، ضرورتا از مجرای حمایت‌های دولتی نباید تحقق پذیرد. این مسیر را با تأسیس و پشتیبانی سازمان‌های مردم‌نهاد فرهنگی، بهتر می‌توان هموار کرد.

نقشه راه گفتمان فرهنگی

حفظ منافع و امنیت کشورهای اسلامی به ویژه در حوزه فرهنگی، بی‌شک در پناه یکپارچگی ملت‌های آنهاست. آنها دارای فرهنگ مادی و معنوی مشترکی هستند و هویت اجتماعی و فرهنگی‌شان ایجاب می‌کند دوشادوش یکدیگر در حفظ کیان اسلام بکوشند.تئاتر یکی از این ابزارهاست که صاحب‌نظران عموما نقش آن را در این مسیر، مهم تقلی می‌کنند. هرچند تا امروز سهم آن به‌هیچ وجه در خور اعتنا و چشمگیر نبوده‌است. این درحالی است که مثلا جمهوری آذربایجان با تاریخ تئاتر ایران و هنرمندان آن ارتباطی ناگسستنی دارد و نه تنها آثار عزیر‌حاجی‌بیگف، رد خود را بر بسیاری از اجراهای دوره‌ای خاص تئاتر در ممکلت ما بر جای گذاشته‌اند، بلکه جمع قابل‌توجهی از هنرمندان صحنه از جمله یکی از چهره‌های بنیانگذار هنر تئاتر در ایران یعنی میرسیف‌الدین کرمانشاهی، آموزش هنری خود را در این سرزمین فراگرفته‌ یا قسمت عمده‌ای از فعالیت‌های حرفه‌ای خویش را در باکو گذرانده‌اند.

تکیه بر تاثیرگذاری ارتباطات تئاتر

علاوه بر اشتراک فرهنگی، ما با کشورهای اسلامی انطباق فرهنگی نیز داریم که می‌تواند در پیوند سریع‌تر مفید و سودمند باشد. اما نکته‌ای که نباید به راحتی از کنار آن بگذریم، بحران‌هایی از قبیل افراطی‌گری، کشمکش‌های مذهبی‌-‌ قومیتی، رادیکالیزه شدن و... است که شاید در مسیر فعالیت این اتحادیه محدودیت ایجاد کند و باید از همان ابتدا برای آن راهکار ایجاد کرد. به هرحال باید بپذیریم مسئولان نمی‌توانند این معضل را که سد راه هرگونه تلاش برای توسعه و بهبود وضعیت ساکنان این مناطق است، نادیده بگیرند و نیاز است امکانات هنر تئاتر که توانایی برقراری تاثیرگذارترین ارتباطات را در حیطه‌ پرسش‌های مربوط به هویت، تاریخ و معنویت را دارد، برنامه‌ریزی دقیق داشته‌باشند.

از سوی دیگر رشد سریع فناوری و ارتباطات، این کشورها را با هجمه‌ای به نام جهانی‌شدن فرهنگ روبه‌رو کرده که فعالانه در کار فرسایش و نابودی فرهنگ‌های منفرد و محلی است و جمعیت جوانی درگیرند که در این رویارویی نابرابر فرهنگی، آماج بیشترین لطمه‌هاست. در کنار آنها نباید از مسائل مربوط به زنان، آموزش، محیط‌زیست و توسعه، بحران آب، آلودگی هوا، فقر و نابرابری‌های اجتماعی و... که در سطحی گسترده در همه‌ سطوح مردم و مسئولان این کشورها را به خود مشغول کرده‌است، به راحتی بگذریم. به بیان بهتر، حیات و بقای تمدن‌های موجود در این مناطق اصلا در گرو پرداختن همه‌جانبه به این مسائل و طرح و بسط آنها به شکلی قابل فهم برای تمامی اقشار مختلف جامعه است. پس باید از همین ابتدا نقشه راهی را که قرار است تئاتر در ایجاد همبستگی بین کشورها داشته‌باشد، ترسیم کنیم و یک راهبرد پایدار برای آن در نظر بگیریم که با تغییر مدیریت‌‌ها، که در تمامی کشورهای منطقه اجتناب‌ناپذیر است، به‌آن خدشه وارد نشود.

دبیر چهل و یکمین دوره جشنواره فجر:

اتحادیه تئاتر منطقه به سمت تمدن نوین اسلامی حرکت می‌کند

کوروش زارعی، دبیر چهل و یکیمن دوره جشنواره فجر در خصوص تشکیل اتحادیه تئاتر جهان اسلام گفت: در تلاشیم اتحادیه تئاتر جهان اسلام را در خاورمیانه ایجاد کنیم و کشورهای اسلامی از همسایه‌های ایران تا شمال و جنوب آفریقا را گرد هم آوریم تا یک اتحاد، همدلی و وفاق بین گروه‌های تئاتر این کشورها ایجاد شود.
وی با اشاره به این‌که در این اتحادیه می‌خواهیم با همکاری این کشورها به سمت تمدن نوین اسلامی که مدنظر مقام معظم رهبری است، گام برداریم، تصریح کرد: تبادل اطلاعات، برگزاری جشنواره‌ها، حضور در جشنواره‌های این کشورها، حضور گروه‌های نمایشی در این کشورها و تبادل اندیشه از مهم‌ترین اهداف ما در این اتحادیه است.

وی افزود: بر پایه همین تفکر، سمیناری را در کنار بخش بین‌الملل جشنواره طراحی و در آن موضوعاتی را در پنج فصل مطرح کردیم. از میان مقالات ارسالی از سوی پژوهشگران حوزه تئاتر کشورهای اسلامی، ۲۰مقاله برای چاپ انتخاب شد که از هشت مقاله تقدیر می‌شود.

زارعی اضافه کرد: این هشت مقاله در سمیناری که باعنوان اتحادیه تئاتر جهان اسلام در ۸ و ۹ بهمن برگزار می‌شود به بحث و گفت‌وگو گذاشته خواهد شد.

زارعی با اشاره به حضور بیش از ۳۰نفر از صاحب نظران کشورهای اسلامی در این همایش گفت: مسئولان هنری، صاحب نظران و اساتید دانشگاهی کشورهایی مثل عراق، عمان، بحرین، اردن، سوریه، لبنان، الجزایر، تونس و ... در این برنامه حضور دارند.

دبیر چهل و یکیمن دوره جشنواره فجر در خصوص اقدامات اولیه برای راه‌اندازی اتحادیه تئاتر جهان اسلامی گفت: ما در حاشیه این سمینار در تلاشیم اساسنامه‌ای بنویسم، فعالیت‌هایی تعریف کنیم و بتوانیم روز به روز به یکدیگر نزدیک شویم و حتی جشنواره‌های تئاتری برگزار کنیم.

وی با تاکید بر این‌که نگاه ما این بود که سمینار اتحادیه در خوزستان برگزار شود، گفت: امسال امکان تحقق این هدف مهیا نشد اما چون اکثر کشورهای مسلمان عرب زبان هستند، مطمئنا پایگاه، دبیرخانه و پایتخت اتحادیه تئاتر جهان اسلام در خوزستان خواهد بود.

رونق اقتصاد تئاتر با احیای بازار منطقه‌ای

هنر ایران همواره یکی از شاخصه‌هایی است که جهانیان بر بلندای آن صحه می‌گذارد. این مهم به‌دلیل زاویه نگاه ایرانی به مسائل مختلف و تجزیه و تحلیل رویکرد‌هایی است که در رسانه‌های هنری بازنمایی می‌شود. اما قطعا تداوم حیات جریان هنری نیازمند نگاه اقتصادی به حوزه‌های فرهنگی و هنری است تا در یک بستر جریان‌ساز بتواند به حیات و دستاوردهای خود دست یابد. متاسفانه سال‌هاست در ایران موضوع اقتصاد هنر به صورت جدی پیگیری نشده و همین رویکرد باعث شده در زمینه معاش، هنرمندان با مشکلاتی روبه‌رو باشند. گرچه هنر تئاتر به شکل امروزی آن تاریخ زیادی در ایران ندارد اما نمی‌توان نادیده گرفت که طی دهه‌های گذشته رشدی قابل‌توجه داشته و تجربیاتی که در سال‌های اخیر در بخش تئاتر خصوصی داشته، آن را همگام با کشورهای صاحب تئاتر کرده‌است. از این رو نیاز است در بخش اقتصادی تئاتر به فکر راهکارهای موثری باشیم که قطعا سرمایه‌گذاری بر بازارهای منطقه‌ای تئاتر می‌تواند بهترین راهکار باشد و این مهم با تشکیل اتحادیه تئاتر جهان اسلام می‌توان بازار تئاتر کشور را فعال کند.

روزنامه جام جم