فرار رو به جلو در مواجهه با متان

محمد‌مهدی عزیزی، رئیس سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران در نشست خبری گفت که این سازمان اقدامی که موجب تولید گاز متان شود انجام نداده‎ است. از سوی دیگر، پیام جوهرچی، معاون دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت‌‎و‎گو با ایرنا گفت: «روزانه حدود ۵.۵ تا ۶۰۰۰ تن پسماند در آرادکوه پذیرش می‎شود که روی هم انباشته شدن این حجم زباله آن هم در سال‌های طولانی قطعا انتشار گاز متان را به همراه خواهد داشت، پیش از این‌که ناسا این توده متان را اعلام کند اداره کل محیط‌زیست استان تهران برای تعیین تکلیف این مرکز چند بار به شهرداری تهران اخطار داد، اما تا به امروز نتیجه‌بخش نبود، در‌واقع اگر شهرداری به اخطاریه‎ها جواب ندهد و اقدامی صورت نگیرد تخلف محسوب می‏شود و ما پرونده را به مراجع قضایی معرفی خواهیم کرد.» آنچه در سال‌های اخیر مسلم شده، این است که انتشار بوی بد در جنوب تهران ناشی از دفن و سوزاندن زباله‎هاست و حالا با کمک اطلاعات تازه ناسا می‎دانیم که ایران یکی از کشور‌های تولیدکننده متان در مقدار قابل‌توجه است و این یعنی نه‌تن‌ها عواقب زیست‌محیطی گسترده دارد، بلکه برای سلامت شهروندان و زندگی افرادی که در مناطق نزدیک به آرادکوه زندگی می‎کنند هم مسأله‎ساز است. سؤال اینجاست در میان اظهارنظر‌های غیر‌علمی بهترین راه برای مقابله با این معضل چیست؟ سازمان حفاظت محیط‎زیست و زیرمجموعه‎های آن، چه ایده‎هایی برای حل مسأله دارند و نقش معاونت علمی و شرکت‎های دانش‎‌بنیان چیست؟

در شرح اهداف و مسئولیت‎های دفتر هوا‎ و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌زیست آمده است که مرکز باید در زمینه استفاده از تکنولوژی‎های جدید برای جلوگیری از انتشار آلاینده‎ها تحقیق و بررسی داشته باشد و در این حوزه‎ها استراتژی و خط‌مشی ارائه دهد. برای اطلاع از راهکار‌هایی که دفتر هوا‎ و تغییر اقلیم برای حل مسأله متان تولید شده در منطقه آرادکوه پیشنهاد کرده با سرپرست این مرکز یعنی دکتر داریوش گل‌‎علیزاده گفت‎و‎گو کرده‌ایم.

موانع همکاری‌های خارجی برای حل بحران

با توجه به اقداماتی که در این سال‌ها برای حل بحران متان در منطقه آرادکوه انجام شده، اما چون هیچ‎کدام به مرحله اجرایی نرسیدند همچنان شاهد ابر عظیمی از این گاز گلخانه در جنوب تهران هستیم. علت‎های به ثمر ننشستن قرارداد با شرکت کره‎ای را از دکتر گل‎علیزاده جویا می‎شویم و او در این‎باره می‎گوید: «در سال ۹۸ با معاون اول رئیس‌جمهور وقت هماهنگی شده بود که کمک کند تا شرکت کره‎ای کارش را آغاز نمایداما در نهایت به دو دلیل اجرایی نشد، یکی بحث تحریم‌های جدیدی علیه کشور بود و دیگری مسأله تضمین‎هایی که دولت باید می‎داد.» جالب اینجاست که کشور‌های دیگر از همین مسأله‎ای که برای ما به بحرانی در جنوب تهران تبدیل شده انرژی تولید می‎کنند، مدیرکل دفتر هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط‌زیست در این خصوص می‎گوید: «شهرداری در سال‌های اخیر به اهمیت این موضوع پی برده بود و در تلاش بود که با شرکت کره‌ای KRC برای استحصال گاز متان اقدامات جدی را آغاز کند. بخشی از منافع این پروژه برای شهرداری و بخشی هم برای شرکت کره‌ای در نظر گرفته شده بود، اما در نهایت اجرایی نشد.»

در انتظار فراخوان معاونت علمی

روش باز کردن این گره کوری که هیچ‎یک از بدنه هیأت دولت و شهرداری نمی‎توانند وجودش را انکار کنند، قطعا در پذیرش و کمک گرفتن از نظرات متخصصان است. با توجه به راهکار‌هایی که دفتر هوا و تغییر اقلیم در این زمینه داشته از دکتر گل‌‎علیزاده روش‎ها و راهکار‌هایی را که بتوان با تکیه بر ظرفیت‎های داخلی اجرایی کرد را پرسیدیم. او راهکار‌های خود را این‌طور توصیف می‎کند: «بخش‎های مختلفی از تفکیک زباله در کشور مشکل دارد، مثلا در حال حاضر بسیاری از مراحل تفکیک زباله به‌صورت غیر‌رسمی انجام می‎شود و برخی افراد از این راه درآمدزایی می‎کنند درحالی‏که پول حاصل از تفکیک و بازیافت باید به چرخه رسمی بازیافت کشور وارد شود تا شهرداری بتواند با کمک آن پروژه‎های هزینه‎بر مدیریت پسماند را به سرانجام برساند.» او کمک گرفتن از شرکت‏های دانش‎بنیان داخلی را هم روشی مهم می‎داند و با تاکید بر این که کار تولید برق از گاز متان اصلا پیچیده و سخت نیست می‎گوید: «شرکت‎های زیادی در داخل کشور می‎توانند این کار را انجام دهند؛ باید ابتدا با اندازه‎گیری مشخص کنند که چه میزان گاز در این منطقه متصاعد می‎شود، ظرفیت‎های تبدیل آن به انرژی چقدر است و چه هزینه‎ای در پی دارد؟ شرکت کره‎ای هم این مراحل را انجام داده بود. برآورد اولیه داشت که تا پای قرارداد آمد و همین می‌تواند کمک کند تا برآورد‌های جدید هم سریع‌تر انجام شود. معاونت علمی ریاست‌جمهوری می‎تواند با اعلام فراخوانی از شرکت‎های دانش‎بنیان داخلی درخواست کند تا برای حل این مسأله به میدان بیایند.» او با اشاره به درآمدزایی این پروژه‎ها می‎گوید: «باید توجه داشته باشیم پروژه تبدیل گاز متان به انرژی، فقط پروژه محیط‌زیستی نیست بلکه فرصت اقتصادی هم به دنبال دارد. تمام حوزه‎های محیط‌زیست همین‎طور است، مثلا بازیافت، تصفیه فاضلاب و مدیریت پسماند‌های صنعتی همه و همه می‎توانند گردش اقتصادی ایجاد کنند. ما منابعی داریم که به‌راحتی دارند از دست می‎روند و هیچ استفاده‎ای از آن نمی‎کنیم مثل همین متان که می‎تواند در تولید برق به کار بیاید.»

مهر تایید سازمان فضایی و سازمان محیط‎زیست بر معضل متان

علیرضا زاکانی، شهردار تهران در حاشیه آیین بهره‎برداری از پنج پروژه جمع‌آوری و هدایت آب‌های سطحی در تهران در پاسخ به این سؤال که آیا گزارشی از دولت یا سازمان‎های متولی مبنی بر گزارش ناسا درخصوص وجود ابر ۵ کیلومتری گاز متان بر فراز آسمان جنوب تهران به شهرداری ارائه شده است، یا خیر، گفته بود: «تاکنون از سمت ادارات مرتبط یا خود ناسا نامه‎نگاری با ما انجام نشده است.» او همچنین تاکید کرده بود که احتمال دارد ناسا دروغ منتشر کرده باشد. دکتر‌گل‌‎علیزاده صحبت خود در این‎باره را با پیشینه ماجرای متان در منطقه آرادکوه آغاز می‎کند و می‎گوید انتشار متان در این ناحیه اتفاقی تازه نیست، او توضیح می‌دهد: «دفتر مدیریت پسماند سازمان حفاظت محیط‌زیست و اداره کل حفاظت محیط‎زیست استان از چند سال پیش مسأله ساماندهی دفع مرکز پسماند آرادکوه را در دستور کار قرار دادند، در این زمینه مکاتبات زیادی صورت گرفته و پیگیری‎های لازم از طریق مراجع قضایی انجام شده است، بنابراین مسأله جدید نیست. در این ماجرا، یکی از مشکلاتی که وجود دارد دفن غیراصولی و بیش از حد زباله‏هاست که حاصل انباشت بیش از ۶۰ سال در همین منطقه است و طبیعی است با فعل‎و‎انفعال شیمیایی که در زباله‏ها انجام می‎شود گاز متان تولید شود.» او در این باره تاکید می‏‎کند: «شهرداری مدت‌هاست می‎داند اینجا مرکز انتشار گاز متان است و به همین دلیل از سال۹۵ به‌دنبال عقد قرارداد با شرکت کره‎ای بوده تا از متان تولید شده برق تولید کند. شرکت‎هایی که در داخل مجموعه شهرداری هستند و دانشگاه تهران این همکاری را تایید کرده‎اند و از آن باخبرند. سازمان فضایی ایران هم مسأله متان در این منطقه را تایید کرده است.»

نگاهی به راهکار‌های جهانی در مدیریت انرژی

واقعیت این است که در دنیای امروز بسیاری از کشور‌ها با کمبود منابع دست و پنجه نرم می‏کنند، اما مهم‎ترین راهکارشان در مواجهه با محدود شدن منابع انرژی مدیریت اصولی است. دکتر گل‎علیزاده معتقد است اگر کشور ما هم به سمت استفاده بهینه از منابع حرکت نکند و برای بازیابی منابع موجودش هم تلاش نداشته باشد به‌زودی با بحران‎های زیادی مواجه می‎شود. او می‎گوید: «مثلا بازیابی آب در کشور ما هنوز در مقایسه با کشور‌های پیشرفته بسیار کم است مثلا در ژاپن آب بین ۱۵تا۲۵ بار بازیافت می‎شود.» حفظ محیط‌زیست برخلاف تصور بسیاری از مسئولان کشور، به معنای کاهش صرفه اقتصادی و کم‎شدن درآمد‌های صنعتی نیست بلکه اگر روش‎های جهانی کارآمد در این زمینه را شناسایی کنیم و فناوری و علم مورد نیاز در توسعه روش‎های بازیافت و استفاده بهینه را به کار بگیریم کشور روز‌های بهتری را در پیش‌روی خود خواهد دید.

روزنامه جام جم