پرورش نخبگان در بستر نانو

با این‌که پیشرفت علمی و دانشگاهی فناوری نانو اهمیت بسیاری دارد اما تلاش برای توسعه بازارهای تجاری و صادراتی و تحول‌آفرینی در صنعت در جهت کمک به رشد اقتصادی، شاید از مهم‌ترین اولویت‌های کنونی این حوزه فناوری در کشور باشد. برای تحقق این هدف بزرگ، ستاد ویژه توسعه فناوری نانو معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با ایجاد بنیادی برای ترویج و آموزش نانو در سطح دانشگاه‌های کشور و کشف علاقه‌مندان برای حمایت از آنها تا توسعه محصول، چند سالی است که وارد میدان عمل شده است. 

به رسم هرساله یازدهمین دوره از جشنواره دانشجویی بنیاد آموزش فناوری نانو برای تقدیر از برگزیدگان و برترین‌های حوزه آموزش و ترویج فناوری نانو با حضور جمعی از مسئولان، روز شنبه ۵‌آذر ۱۴۰۱، در محل باغ‌کتاب تهران برگزار شد. در گفت‌وگو با سیدمحمد حسینی، دبیر این جشنواره و چندی از برگزیدگان، اهمیت برگزاری چنین رویدادهایی در توسعه هرچه بیشتر فناوری‌های پیشرفته و حمایت از نخبگان کشور را بررسی کرده‌ایم.

جشنواره دانشجویی بنیاد آموزش فناوری نانو از برگزیدگان در سه حوزه «شبکه نهادهای ترویجی»، «مدرسان فناوری نانو» و «مسابقه ملی فناوری نانو» تقدیر به‌عمل آمد. دبیر ستاد نانو، در این رویداد با اشاره به تعداد بیش از ۴۰‌هزار نفر متخصص کارشناسی ارشد، شاخص توسعه علمی این فناوری را کمیت و کیفیت مقالات معتبر ایرانی در عرصه بین‌المللی دانست. این تعداد مقالات باعث شده تا ایران در پنج سال اخیر رتبه چهارم دنیا را به خود اختصاص دهد. به گفته دکتر سعید سرکار کشور ما در ۱۸ حوزه صنعتی از فناوری نانو استفاده می‌کند تا با افزایش کیفیت محصولات آنها را رقابتی کند. وی گفت: «ما امروز ۱۲۶۶ محصول مبتنی بر فناوری نانو در حوزه‌های مختلف صنعتی در بازار داریم و میزان فروش این محصولات در سال ۱۴۰۰ بالغ بر ۲۰ هزار میلیارد تومان بوده است.»

نهاد برتر ترویجی

نامزدهای شبکه‌ نهادهای ترویجی از گروه‌های دانشجویی، شرکت‌های آموزشی، مؤسسات و نهادهایی که به‌دنبال ترویج فناوری نانو در سطح دانشجویان، محققان و عموم مردم در سراسر کشور فعال هستند و همچنین با بنیاد آموزش فناوری نانو همکاری می‌کنند انتخاب می‌شوند. به گفته حسینی، دبیر برگزاری جشنواره بنیاد آموزش فناوری نانو، تعداد نهادهای ترویجی در بنیاد آموزش، حدود ۱۴۰ عضو دارد.

وی در این مورد به جام‌جم می‌گوید: «این انتخاب براساس عمل به مفاد آیین‌نامه‌های تعریف‌شده در ستاد نانو صورت می‌گیرد. در جشنواره امسال نمایندگان ۱۵ گروه، تحت عنوان برگزیدگان شبکه مدرسین انتخاب شدند.» گروه اول نهاد برتر امسال، گروهی از دانشگاه گلستان بودند که زهرا غفاری، دانشجوی مهندسی پلیمر، به‌عنوان نماینده این گروه معرفی شد.

غفاری می‌گوید: «به‌‌رغم این‌که دانشجویان دانشگاه ما فعالیت‌های زیادی در زمینه نانو دارند، از حمایت‌های ستاد نانو مطلع نبودند. علاوه بر این برخی دانشجویان، دانش کافی برای کاربردی کردن فناوری نانو را نداشتند. پس از آشنایی با ستاد نانو و مطالعه مقاله‌های ارائه شده در وبگاه این ستاد متوجه شدم که چقدر منابع‌شان مفید، با ارزش و روان است، ضمن این‌که می‌تواند به دیگر دانشجویان نیز کمک کند.»

وی می‌افزاید: «علم نانو در دنیا در حال گسترش است و اگر ما بتوانیم آن را گسترش دهیم کمک بزرگی به کشورمان می‌کند، به همین دلیل وارد نهاد ترویج شدم.»

شبکه مدرسین

برنامه دیگری که با شبکه نهادهای این ستاد هم‌افزایی دارد، شبکه مدرسین است. افراد منتخب در این زمینه از دانش‌آموختگان تحصیلات تکمیلی هستند که سطح توانمندی و دانش آنها بالاست و توانایی تدریس را دارند. دبیر جشنواره در این خصوص توضیح می‌دهد: «انتخاب این برگزیدگان براساس عملکرد در یک‌سال تدریس حضوری و آنلاین رویدادهای سطوح مختلف دانشگاهی انجام می‌شود.» 

حسینی می‌افزاید: «امسال نیز از پنج نفر تقدیر شد. ستاد نانو در حال حاضر حدود ۱۰۰ عضو در شبکه مدرسان خود دارد.»

نفر اول برگزیده شبکه مدرسین، علیرضا فغانی با بیان این‌که اصلی‌ترین هدف خود را ترویج هرچه بیشتر این علم می‌داند در رابطه با نحوه فعالیت و آشنایی با این جشنواره به جام‌جم می‌گوید: «من در دوره قبل در مسابقه ملی نانو شرکت کردم و موفق به کسب رتبه پنجم و مدال نقره شدم. بنابراین با این روش با بخش مدرسان آشنا شدم و به‌عنوان مدرس به کسانی که قصد شرکت در این دوره از جشنواره را داشتند آموزش دادم و خوشبختانه چند دانشجوی من جزو نفرات اول این دوره از مسابقه ملی نانو بودند.»

مسابقه ملی فناوری نانو 

سومین برنامه در نظر گرفته شده برای این جشنواره، مسابقه ملی فناوری نانو است که حسینی آن را به‌عنوان قلب تپنده این برنامه معرفی می‌کند. از بین حدود ۱۰۰‌هزار نفری که امسال در این مسابقه شرکت کردند به دو بخش ۱۵ نفر اول کارشناسی و ۱۵ نفر اول تحصیلات تکمیلی تقسیم می‌شوند تا از مجموع این ۳۰ نفر تقدیر صورت بگیرد. این مسابقه در تابستان امسال به صورت سه مرحله‌ای انجام شد که مرحله اول آن آنلاین، مرحله دوم حضوری و مرحله سوم به صورت کمپ متمرکز در دانشگاه شریف برگزار شد. نفر اول مسابقه ملی در مقطع کارشناسی امیرحسین مشتاقی در رشته مهندسی شیمی دانشگاه تهران است. مشتاقی هدف خود از شرکت در این مسابقه را تجربه عملی و آزمایشگاهی در سطح بالای کشوری می‌داند که می‌تواند به عنوان کاری با ارزش در رزومه حرفه‌ای تاثیر‌گذار باشد.

سایر فعالیت‌های بنیاد

بنیاد آموزش فناوری نانو فعالیت‌های دیگری نیز دارد که شامل، سایت آموزش فناوری نانو و نانواستارت‌آپ می‌شود. استارت‌آپ‌ها در دنیای امروز نقش ویژه‌ای در پیشرفت اقتصاد دانش‌بنیان دارند؛ در همین راستا برنامه نانواستارت‌آپ به پرورش تیم‌های کارآفرین و توسعه فناوری کمک خواهد کرد. این برنامه در واقع آخرین حلقه از مجموعه بنیاد آموزش فناوری نانو است و دانشجویان پس از طی مراحل آموزشی در سایت آموزش فناوری نانو و شرکت در مسابقه ملی در نهایت مجوز ورود به نانواستارت‌آپ را کسب می‌کنند. هدف اصلی نانواستارت‌آپ توسعه نمونه اولیه مبتنی بر نیاز بازار و ارائه آموزش‌ها و مشاور‌ه‌های لازم در این مسیر به تیم‌های شرکت‌کننده است.

خروجی مسابقه 

این مسابقه با نگاه ایجاد توسعه محصول و کارآفرینی در حوزه فناوری نانو شکل گرفته است. افرادی که در این مسابقه برنده می‌شوند و شرایط کارآفرینی دارند، به مدت یک‌سال از حمایت مالی و معنوی (از‌جمله مشاوره حرفه‌ای) بلاعوض ستاد نانو برخوردار می‌شوند تا بتوانند ایده‌های خود در این حوزه را به محصول اولیه برسانند. حسینی می‌گوید: «توجه اصلی ما این است که کسب و کاری پایدار از این ایده‌ها شکل بگیرد و علاوه بر این‌که اشتغال برای خود این اشخاص ایجاد می‌شود، یک هسته فناوری شکل بگیرد تا به اشتغال چند نفر دیگر هم منجر شود.»