ابرقهرمان ایرانی با ابعادجهانی

«آرمن» در دو سری ۱۳قسمتی روانه آنتن و تاکنون چندین بار بازپخش شده است و گفته می‌شود ۱۳قسمت پایانی آن هم به‌زودی روی آنتن می‌رود. البته این احتمالا پایان ماموریت‌های آرمن نیست و علاقه‌مندان به این شخصیت کارتونی به‌ویژه کودکان و نوجوانان می‌‎توانند امیدوار باشند که ابرقهرمان ایرانی‌شان با ماجرا‌هایی تازه باز خواهد گشت. هرچند ادامه یافتن پروژه منوط به تصمیم سازمان صداوسیما، سازمان هنری رسانه‌ای اوج و سازندگان مجموعه است که در این مجموعه همکاری داشتند.

ساخت آثار ابرقهرمانی همواره یکی از چالش‌ها در سینما و تلویزیون کشورمان بوده است. فارغ از چالش‌های تکنیکال در ساخت آثار به‌اصطلاح رئال یا برگرفته از فضای حقیقی در عرصه تصویر کشورمان و فقدان بازیگرانی که استایل و باورپذیری برای ایفای چنین نقش‌هایی را داشته باشند، نبود پلاتو‌های تخصصی و درعین‌حال عدم‌استقبال سرمایه‌گذاران از چنین فیلم‌های پرهزینه‌ای را می‌توان از دلایل عدم‌تمایل برای تولید چنین آثاری برشمرد. در کنار این مهم، چالش‌هایی ازجمله چرایی قدرتمندتر بودن یک فرد به نسبت دیگر افراد و نگاه‌های مختلف طیف‌های جامعه در مواجهه با یک ابرقهرمان بومی، تهیه‌کنندگان را از تولید چنین آثاری اغلب دور می‌کند. اما در حوزه انیمیشن شرایط کمی متفاوت است. البته این بدان معنا نیست که در سینما و تلویزیون آثار متعدد انیمیشنی با رویکرد معرفی ابرقهرمان و خلق یک قهرمان فرازمینی در دستورکار بوده است، اما بااین‌حال در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای تولید چنین آثاری رخ داده که یکی از این آثار سریال انیمیشنی آرمن است. سریال انیمیشن آرمن محصول مشترک سازمان هنری رسانه‌ای اوج و صداوسیماست که با خلق یک ابرقهرمان در ایران همراه است. کارگردانی این سریال انیمیشن را محمدرضا حسایی و حسین صفارزادگان بر عهده دارند و محمدمهدی مشکوری، تهیه‌کننده این اثر ایرانی است.

حسین صفارزادگان یکی از کارگردانان، محمدمهدی مشکوری (تهیه‌کننده)، عبدا... ملکی (نویسنده) و شیلا آژیر (سرپرست گویندگان) مجموعه آرمن هستند که ما در گفتگو با آنان درباره فصل تازه و بازخورد‌های مخاطبان و منتقدان پرسیدیم.


یک ابرقهرمان استکبارستیز

محمدمهدی مشکوری، تهیه‌کننده این اثر معتقد است این سریال تقابل خیر و شر و به‌نوعی یک سریال استکبارستیز است. آنچه در ادامه می‌آید گفت‌وگوی این تهیه‌کننده است.

مشکوری درباره ساخت آثار ابرقهرمانی به جام‌جم می‌گوید: در کار‌هایی که در سال‌های اخیر در حوزه آثار رئال و سریال‌های تولید شده در کشور سراغ ابرقهرمان نرفته بودیم و بحث‌های فلسفی و ماهوی دراین‌باره داشتیم. این‌که ابرقهرمان از چه منبعی و چگونه انرژی خود را دریافت کند نکته مهمی برای ما بود و بحث این موضوع که انرژی ابرقهرمانی‌ها از کجا می‌آید و به کجا می‌رسد چالش ما در این زمینه بوده است.
وی یادآور می‌شود: ما برای حل این مشکل به حوزه انیمیشن آمدیم؛ به‌هرحال انیمیشن، دنیای فانتزی دارد و می‌توانیم در این حوزه به ابرقهرمان بپردازیم.

این تهیه‌کننده انیمیشن توضیح می‌دهد: همچون شخصیت‌های ابرقهرمانی انیمیشن ازجمله بن‌تن، آرمن یک دستبند دارد که از آن انرژی می‌گیرد و این‌گونه تلاش کردیم موانع تولید محتوا را برطرف کنیم.
مشکوری تصریح می‌کند: داستان ابرقهرمانی اساسا در صداوسیما به تولید نمی‌رسد. این امر همان‌طور که اشاره کردم دلایل مختلف دارد و علت و معلول در این عرصه همواره برای ما چالش است، اما در عرصه انیمیشن این شرایط وجود ندارد و در دنیای فانتزی درگیر علت و معلول نیستیم.

وی با بیان این‌که با حمایت دکتر سرشار، مدیر وقت شبکه کودک آرمن در سال۹۷ به تولید رسید، ادامه می‌دهد: این یک مجموعه ۳۹قسمتی و هر فصل ۱۳قسمت است و داستان این انیمیشن استکبارستیزی است. این انیمیشن جامعه‌ای را روایت می‌کند که تحت سیطره ربات‌ها و فساد است و استعمار این جامعه مردم را آزار می‌دهد.

این تهیه‌کننده درباره تولید آرمن عنوان می‌کند: تاکنون ۲۶قسمت پخش شده و ۱۳قسمت فصل جدید از ابتدای آبان روی آنتن می‌رود. ایده اصلی شامل پنج فصل بود. انتهای قسمت ۳۹ نبرد اساسی شکل می‌گیرد و در دو فصل آتی در جهان اصلاح‌شده، اتفاق دیگری را می‌بینیم. در سه فصل اول، آرمن و دوستانش در قالب تقابل خیر و شر با اتفاقات جامعه مبارزه می‌کنند. اما مشکوری درباره نام شخصیت اصلی این انیمیشن نیز یادآوری می‌کند: آرمن از اساطیر ایرانی بوده و این نام از اسامی کهن ایرانی است.

وی درباره تکنیک تولید این کار نیز می‌گوید: این کار تلفیق دو تکنیک است؛ یک دوبعدی و برخی جا‌ها سه‌بعدی. با مدل دوبعدی کاتو بخشی را تولید کردیم و در جا‌هایی که لوکیشن داریم کار سه‌بعدی تولید شده است. این کار ترکیبی از دوبعدی و سه‌بعدی است. گروه سنی ما نوجوان بود؛ از کودک به سمت نوجوان رفتیم و ۲۶قسمت اول خیلی دیده و نقد شد و دوست و منتقد زیاد داشت و کاری که چالش‌برانگیز است یعنی دیده شده و سامانه ۱۶۲ بازخورد‌های مثبت و منفی مختلفی به ما دادند.

مشکوری درباره بهبود شرایط برای بهتر دیده شدن انیمیشن آرمن بیان می‌کند: انتقاد اصلی کار این بود که این سریال از شبکه کودک پخش می‌شد، اما مخاطبش نوجوان بود. کاراکتر‌های منفی اثر برای کودکان ترسناک بودند و این نکته و بازخورد مخاطبان سریال از شبکه پویا حرف درستی بود. اگر این سریال از شبکه دیگری همچون امید پخش می‌شد شرایط کمی متفاوت بود، اما به‌هر حال شبکه پویا مخاطب بیشتری دارد و اکنون نیز در شبکه پویا این کار تولید می‌شود. اما یکی از دغدغه‌های همیشگی در تولید انیمیشن فارغ از یافتن مخاطب داخلی، درگیر کردن مخاطبان خارجی است و این مهم با توجه به ساختار سریال آرمن خیلی جدی به‌نظر می‌رسد.

مشکوری در این‌باره یادآوری می‌کند: سریال آرمن فضایی دارد که می‌توان حق رایت خارجی آن را واگذار کرد و مذاکراتی نیز در این بخش انجام شده است. کار درگیر خرده‌فرهنگ‌های مرسوم داخلی نیست و لامکان و لازمان است و می‌توان رایت خارجی آ‌ن را واگذار کرد. وی درباره حضور دو کارگردان در این اثر نیز توضیح می‌دهد: این کار تلفیق دو تکنیک بود و دو تیم کنار کار بودند و تولید این اثر زمان زیادی را می‌طلبید. هر فصل چهار ماه حداقل زمان برای تولید برد و با پیش‌تولید ۸ تا ۹ ماه در مجموع تولید این اثر زمان برد. به‌دلیل تلفیق دو تکنیک از دو کارگردان استفاده کردیم و یک کارگردان نمی‌توانست کار را به سرانجام برساند فارغ از تکنیک.

مشکوری درباره تیم دوبله نیز تصریح می‌کند: براساس کستینگ تیم دوبله را انتخاب کردیم. با تیم‌های دوبله مختلفی مشورت کردیم و، اما تیم خانم آژیر همه کاراکتر‌های مورد نظر سریال آرمن را شامل می‌شد و مرد خشن منفی، قهرمان با صدای دلنشین و... در ترکیب تیم حضور داشتند و با این گروه به جمع‌بندی رسیدیم.

آرمن با ظرفیت‌های داخلی و خارجی

عبدا... ملکی این قصه را بر‌اساس طرحی از میلاد حاجی‌پروانه نوشته است. ملکی در گفتگو با خبرنگار جام‌جم درباره شکل‌گیری این فیلمنامه بیان می‌کند: به‌دلیل کمبود آثار مناسب برای نوجوانان قصد ساخت برنامه‌های ابرقهرمانی داشتیم که گاهی به نتیجه نمی‌رسید، اما انیمیشن آرمن تفاوتی با سایر پروژه‌های تعریف شده داشت که آن هم معرفی فرهنگ ایرانی و همچنین رعایت استاندارد‌های بین‌المللی بود. وی تاکید می‌کند: اکنون مخاطبان نوجوان به همه انیمیشن‌ها دسترسی دارند و نمی‌توان با کار‌های رایج، مخاطبان را نگه داشت. به همین دلیل سراغ ژانری رفتیم که تاکنون کسی ورود نکرده بود و آن را به مرحله اجرا رساندیم. ملکی با اشاره به این‌که ساخت این انیمیشن کار پر‌ریسکی بود، تصریح می‌کند: با این‌که این اقدام بسیار پرریسک بود، اما گروه تولید آن را پذیرفت.

نویسنده انیمیشن آرمن به اسامی انتخاب شده در این مجموعه اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: اسامی‌ای که برای شخصیت‌های این پویانمایی انتخاب شده علاوه بر این‌که ایرانی است ادا کردن آن برای مخاطبان بین‌المللی هم آسان است. انتخاب اسامی هم بر این مبنا بود که معانی فارسی داشته باشد. به‌عنوان مثال آرمن شبیه اسم آرمان به معنای آریا‌منش است. مهتار به معنای ماه تاریک، تاران به معنای تاریک و تارا به معنی ستاره است. مثلا، چون تاران به سمت نیرو‌های پلیدی رفته است و در آنجا فعالیت می‌کند اسمش را این‌چنین گذاشتیم.

وی به توضیح شخصیت کاراکان می‌پردازد و می‌گوید: کاراکان یک کلمه ترکی است. کارا و کان به معنای خان سیاهی‌ها و ارباب سیاهی که ابر‌شرور ماجرا است. در این ژانر، وقتی یک ابرقهرمان خلق می‌کنیم باید یک ابرشرور هم وجود داشته باشد.

این نویسنده در پاسخ به پرسش ما مبنی بر این‌که آیا در زمان طراحی شخصیت‌ها حضور داشتید و این‌که تصاویر خلق شده چقدر به فکرتان در زمان نگارش، نزدیک است؟ جواب می‌دهد: بخش‌هایی مانند رنگ کاراکتر به خلاقیت گروه تولید بر‌می‌گردد. کارگردان و گروه تصمیم می‌گیرند و البته نظر ما را هم می‌پرسند، اما خیلی در این زمینه ورود نکردیم، ولی واضح است که ایجاد پیچیدگی‌های داستانی بر‌عهده من بود. ملکی درباره بازخورد این مجموعه در فضای مجازی هم می‌افزاید: در شبکه‌های مجازی داخلی ایرانی برخی مخاطبان نوجوان یک صفحه طرفداری ایجاد کردند و علاوه بر تحلیل قسمت‌ها، بخش‌های پیش‌رو را پیش‌بینی می‌کنند. این موضوع را در مجموعه‌های دیگر ایرانی مشاهده نکرده‌ام. خوشحال هستم بخشی از جامعه هدف درگیر این داستان شده‌اند. این پروژه تازه شروع کار است که با محدودیت‌های زیاد ساخته شد. این ظرفیت و بستری است که انتخاب کردیم تا نوجوانان بتوانند برای مجموعه‌های داخلی ایده‌پردازی کنند. نویسنده انیمیشن آرمن ادامه می‌دهد: زمانی که در گونه ابرقهرمانی، داستانی نوشته می‌شود، ظلم‌ستیزی و شجاعت حرف اول را می‌زند. در این شرایط داستان‌ها محدود به یک منطقه نمی‌شود. برای این مجموعه هم در جزئیات به فرهنگ خودمان نگاه کردیم و از آن‌ها ایده گرفتیم، اما مضمون اصلی کار انسانی و بین‌المللی بوده است. نگاه ما هم از ابتدا این بوده که مخاطب‌مان ایرانی باشد و بعد بتوانیم بخش بین‌الملل را پوشش دهیم. به گفته وی، کسانی که مخاطب انیمیشن آرمن باشند متوجه خواهند شد که این مجموعه برگرفته از داستان‌های ساخته شده دیگر نیست. در گونه ابرقهرمانی، مرد عنکبوتی، سوپرمن و بتمن مشابهت‌هایی به همدیگر دارند و این به‌دلیل ذات این‌گونه آثار است. در واقع هر ابرقهرمانی باید توانایی بالایی داشته باشد و این موضوع جزو قواعد کار است.
ملکی به تفاوت ابرقهرمان ایرانی با نمونه‌های خارجی مثل کارآگاه گجت، بنتن و... اشاره و اضافه می‌کند: اصالت داستان آرمن با بقیه ابرقهرمان‌ها اینجاست که مچ‌بند، نیروی اصلی آرمن نیست بلکه این آرمن است که به مچ‌بند نیرو می‌دهد. آرمن شخصیتی است که سعی می‌کند مشکلات را با کمک دوستان و فکر خود حل کند. تشابه ابرقهرمان ایرانی با نمونه‌های خارجی توانایی بالای آنهاست و این جزئی از قواعد نویسندگی است و اگر نبود، از ضعف کار نشان داشت.

آرمن، ابرقهرمان زمینی است

آرمن اولین انیمیشن ابرقهرمانی در ایران است که توانسته مورد توجه بچه‌ها قرار بگیرد و به یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های کودک تبدیل شود. همچنین این دو کارگردان جوان به‌دلیل ساخت این پویانمایی در فهرست ۱۴نامزد انتخاب چهره سال هفته هنر انقلاب سال ۱۳۹۹ قرار گرفته‌اند. در گفتگو با حسین صفارزادگان یکی از کارگردان‌های این مجموعه که پیش از این ساخت انیمیشن‌های «ببعی» و «دینگ دانگ» را به‌عهده داشته است، درباره ایده اصلی این مجموعه پرسیدیم. او در این‌باره و این‌که به خاطر حضور دو کارگردان که هرکدام نقطه‌نظرات و ایده‌های خودشان را دارند، چطور کار به یکدستی رسید؟ به‌جام‌جم می‌گوید: ایده اولیه که برای سفارش دهنده بود. همچنین موضوعاتی که به آن‌ها در این پویانمایی پرداخته شده متعلق به سفارش‌دهنده است، اما وقتی محتوا وارد تیم ما می‌شود و فیلمنامه شکل می‌گیرد و ایده‌های جذاب‌تر به آن اضافه می‌شود، موضوع دیگری است. ما تلاش می‌کنیم در تیم کارگردانی با نویسنده‌ها همیشه در ارتباط باشیم تا بتوانیم آنچه را که مدنظر تیم کارگردانی است و تصویر بهتری داشته باشیم، آن را به‌دست بیاوریم. درباره این‌که چطور این اثر با دو کارگردان شکل گرفت هم باید بگویم این پروژه به نسبت پروژه‌های قبلی که کار می‌کردیم، از حجم بالای کاراکتر و تصویرسازی برخوردار بود که نمی‌شد کار با یک نفر پیش برود؛ بنابراین تصمیم گرفتیم یک تیم کارگردانی تشکیل بدهیم و تقسیم کار کردیم. چون بخش زیادی مربوط به انیمیت و شکل کاراکتر‌ها بود و بخش دیگر هم مربوط به پیش‌تولید کار بود که به همین دلیل تقسیم کار کردیم. قطعا تفاهم در عقیده و نظر هر دو نفرمان باعث شد کار در اجرا به یکدستی برسد و با توجه به ایده‌ها و نقطه‌نظراتی که هرکدام از ما داشتیم، این تفاوت‌ها به کار لطمه‌ای وارد نکند.

وی درباره فصل سوم آرمن توضیح می‌دهد: در حال حاضر در مرحله پساتولید هستیم و به‌زودی فصل سوم هم آماده پخش می‌شود. این کارگردان درباره این‌که فکر می‌کنید ابرقهرمان‌ها در انیمیشن‌های ایرانی چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا بچه‌هایی را که امروز به انیمیشن‌های موفق روز دنیا دسترسی دارند، پای این مجموعه بنشینند و با کاراکترهایش در طول ماجرا‌هایی که برای‌شان پیش می‌آید، همراه شوند؟ بیان می‌کند: یکی از بزرگ‌ترین معضلات و مشکلات ما در تولید برنامه برای گروه سنی کودک و نوجوان همین مسأله است. یعنی محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد که به همین دلیل تیم‌های تولید چندان رغبتی برای کار در چنین محدودیت‌هایی ندارند. از طرفی هم همان‌طور که شما هم بیان کردید دسترسی بچه‌ها به شبکه‌های اجتماعی و کار‌های به روز خارجی به قدری آسان است که کار را برای ما سخت‌تر کرده و ما با رقبای سرسختی مواجه هستیم که باید با این رقبای سرسخت و ناجوانمردانه مقابله کنیم. از این جهت که هزینه و زمان و تجربه تولید کار‌های روز دنیا را نداریم، اما با همه این کمبو‌ها تلاش خودمان را کردیم که حداقل دیده شویم. واقعا قدم اول‌مان این نبود که موفق شویم. این بود که کار، اول دیده شود و بعد به اندازه خودش تاثیرگذار باشد. به هر حال در بحث فیلمنامه و روایت نقاط ضعفی هم داریم و در تکنیک هم با خیلی محدودیت‌ها روبه‌رویم که خودمان به همه این موارد واقف هستیم. صفارزادگان درباره دیده‌شدن این کار و نامزد چهره سال۱۳۹۹ شدن تاکید می‌کند: اگر چنین مجموعه‌ای باز هم به ما پیشنهاد شود، شرایط خیلی فرق می‌کند. چون تجربه‌مان بیشتر شده و حجم زیادی فیدبک از طرف مخاطبان‌مان داشتیم که با آن‌ها می‌توانیم برای پروژه جدیدتر پایه‌های درست‌تری داشته باشیم، اما برای آن کار، چون قبلا مشابهش را نداشتیم با سختی‌های بسیاری مواجه شدیم. قطعا یک‌سری ایراداتی هم در آن داشتیم که به آن واقفیم و سعی در رفع آن‌ها داریم. وی درباره این‌که فیدبکی که گفتید را از بچه‌ها گرفتید یا دوستان و همکارانی که مخاطب حرفه‌ای آرمن بودند آن‌ها را به شما منتقل کردند؟ به هر حال یک‌سری نکات حرفه‌ای است و ممکن است بچه‌ها متوجه آن نشوند. می‌افزاید: به هر حال به صورت جسته گریخته جا‌هایی که ارتباط داشتیم یا کامنت‌هایی که در فضای مجازی داشتیم را سعی کردیم از آن‌ها یک جمع‌بندی داشته باشیم. به‌اضافه این‌که به صورت میدانی هم این نقطه‌نظرات را دنبال کردیم که در این میان نکات قابل‌توجهی را به ما منتقل کردند. نکاتی که در زمان تولید نتوانسته بودیم متوجه آن‌ها شویم و شنیدن آن‌ها از زبان بچه‌ها به‌شدت برای ما با ارزش است. این سازنده انیمیشن درباره این‌که اصلی‌ترین ویژگی آرمن چیست که باعث شد مورد توجه مخاطبانش قرار بگیرد و تولید آن را به فصل‌های بعدی برساند؟ تصریح می‌کند: اصلی‌ترین و مهم‌ترین ویژگی آرمن شاید این است که اولین مجموعه «سوپر قهرمانی» است که در ایران تولید می‌شود و تاکنون نمونه‌ای از این دست نداشتیم. البته این کار تنها یک کار سوپر قهرمانی معمولی نیست چرا که ما در این کار سعی کرده ایم قهرمان‌ها را طوری طراحی کنیم که هرچه بیشتر و بهتر به بدنه جامعه نزدیک باشند و به زبان ساده، قهرمانانی زمینی باشند. قهرمان‌های این مجموعه، قدرت مافوق طبیعی ندارند و به همین دلیل، ببیننده مجموعه انیمیشن آرمن، با آن راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کند.

وی در پایان در پاسخ به این سؤال که در فصل جدید تغییراتی به لحاظ تکنیکی هم دارید یا به همان شیوه کار کرده‌اید؟ عنوان می‌کند: مسلما فصل جدید از نظر اتفاقات بصری یک مقدار پرکارتر از فصل‌های قبلی است. اما این‌که بخواهیم بگوییم گرافیک تغییری می‌کند نه. سعی کردیم به لحاظ گرافیکی کار یکدست باقی بماند، اما از لحاظ کیفیت سعی کردیم یک قدم بالاتر و بهتر از فصل‌های قبلی باشد.

روزنامه جام جم