لالایی؛ فرصت بازخوانی مادرانگی در ایران

این برنامه در ۵۲قسمت یک‌ساعته تولید شده است و در هر قسمت آن شاهد حضور اعضایی از سه نسل یک خانواده؛ مادربزرگ، مادر و دختر خواهیم بود تا ضمن شنیدن و گفتن از لالایی‌های محل زندگی‌شان از شیوه تربیت فرزند توسط آن‌ها نیز بشنویم. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی جام‌جم با سیداحسان حسینی، تهیه‌کننده و کارگردان لالایی است که مصاحبه را با این جملات به پایان می‌برد: «این برنامه صاحب دارد و صاحبش هم بانو فاطمه زهرا (س) است. این برنامه پیشکشی به ساحت مقدس ایشان و یک تقدیمی از سمت مای کمترین در شبکه نسیم به ایشان است تا بتوانیم به سهم خود جایگاه مادر را تکریم و تقدیس کنیم.»

در خبری که در مورد برنامه لالایی منتشر شده آمده است: «این برنامه روایت فرهنگ و روابط خانواده با بازنمایی لالایی در اقوام ایرانی است. لالایی با شعار «آرامش در آغوش کشیدن مادر» با اجرای گیتی خامنه و تهیه‌کنندگی و کارگردانی سیداحسان حسینی از مهرماه مصادف با شروع ماه ربیع‌الاول از شبکه نسیم پخش خواهد شد.» از سیداحسان حسینی می‌پرسیم ایده اولیه ساخت لالایی چه بود و چطور از طرف شبکه نسیم با او در میان گذاشته شد. حسینی در پاسخ به این سؤال جام‌جم می‌گوید: «ایده اولیه این برنامه در جلسات و اتاق فکر‌هایی که در شبکه نسیم با دوستان‌مان داشتیم مطرح و قرار شد برنامه‌ای مربوط به حوزه مادرانگی تولید شود که لالایی، مخرج‌مشترک آن یا نقطه‌اتصال مادران حاضر در آن به یکدیگر باشد. ما در لالایی قرار است روایت مادران سرزمین‌مان را از مادرانگی در بازتاب لالایی اقوام گوناگون بشنویم.»

لالایی؛ وجه مشترک ۳ نسل

او در جواب این‌که لالایی از چه بخش‌هایی تشکیل شده است، می‌افزاید: «محور اصلی برنامه روایت‌گری و قصه‌گویی زنان ایرانی است. ما در هر قسمت از لالایی سه نسل از یک خانواده را می‌بینیم که شامل مادربزرگ، مادر و نوه می‌شود که همراه یکدیگر در برنامه حاضر می‌شوند. ازجمله نکاتی که باید به آن اشاره کنم این که مهمانان ما مردم کاملا عادی هستند و بارزترین ویژگی‌شان مادربودن است. درواقع آنچه موجب می‌شود ما به آدم‌ها ضریب دهیم و شنونده قصه‌هایشان باشیم مادربودن‌شان است و آن‌ها از مخرج‌مشترک‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های خود برای ما می‌گویند. این‌که مادربزرگی ۹۰ - ۸۰ ساله، دخترش و دختر او هرکدام چطور بچه‌های خود را بزرگ کرده‌اند و به‌عنوان مخرج‌مشترک چه لالایی‌هایی برای او خوانده‌اند و خرده‌فرهنگ‌هایشان و مراسمات تولد و پرورش فرزند در شهر‌های گوناگون و در بین اقوام مختلف به چه صورت بوده است. ذیل بحث مادرانگی که محور اصلی برنامه است، برخی از این مهمانان قصه‌هایی زیبا برای تعریف‌کردن دارند که آن‌ها را نیز خواهیم شنید.»

ازجمله نکاتی که حسینی به آن اشاره می‌کند، این است که مهمانان لالایی مردم کاملا عادی هستند در جواب این‌که انتخاب مهمانان به چه صورت انجام شده است این‌طور می‌گوید: «ما پژوهشی پنج‌ماهه انجام دادیم و طی فراخوان‌هایی داخلی از بین تقریبا ۸۰۰ خانواده از شهر‌های گوناگون به انتخاب مهمانان لالایی دست زدیم. درحال‌حاضر می‌توانم بگویم با هرکدام از مهمانانی که تاکنون جلوی دوربین این برنامه رفته‌اند یا در ادامه قرار است بروند بالغ بر چندین ساعت مصاحبه تلفنی، تصویری و مکتوب انجام شده است تا به جمع‌بندی نهایی برسیم.»

حسینی در جواب این‌که از میان آن ۸۰۰ خانواده که برای حضور در برنامه ثبت‌نام کرده‌اند، چند خانواده انتخاب شدند می‌گوید: «برنامه ما در ۵۲ قسمت یک‌ساعته روی آنتن خواهد رفت و در طول آن میزبان ۵۲خانواده از شهر‌های گوناگون، قومیت‌های متفاوت و خرده‌فرهنگ‌های مختلف بوده‌ایم. آنچه با حضور این افراد خواهید دید بخش استودیویی برنامه را تشکیل می‌دهد و، چون قالب برنامه ترکیبی است آیتم‌هایی مرتبط با موضوع اصلی برنامه نیز پخش خواهد شد که ازجمله شامل گفتگو با خردسالان، کودکان و واکنش و نظر آن‌ها نسبت به لالایی‌های گوناگون است. همچنین آیتم‌هایی که مختص مادران شهداست و در آن در مورد این عزیزان صحبت می‌شود و آیتم‌هایی که در آن، افرادی برجسته در مورد مادرهایشان صحبت می‌کنند و خاطرات‌شان را می‌گویند. جمع این آیتم‌ها به عدد۱۵ می‌رسد و به فراخور و به‌صورت چرخشی در قسمت‌های گوناگون برنامه پخش خواهد شد.»

او در پاسخ به این سؤال که آیا در آن ما پژوهش پنج‌ماهه تیم تحقیقاتی لالایی به لالایی‌های مناطق گوناگون ایران و اقوام مختلف هم پرداخته‌ایم یا خیر می‌گوید: «تیم پژوهشی ما حدودا ۱۵نفره و متشکل از اساتید برجسته حوزه ادبیات، موسیقی و فرهنگ عامه بود که ازجمله آن‌ها می‌توان به هوشنگ جاوید، احمد صدری، محسن رفیعی، زهره کریمی، ابوالفضل اقبالی و ... اشاره کرد، اما نکته مهم این‌که صرفا بعد موسیقایی لالایی نبود که برای ما اهمیت داشت و ما از منظر‌های گوناگون و ازجمله منظر خانواده، منظر جمعیت، منظر احکام و اخلاق و... به این موضوع نگاه کرده‌ایم و لالایی موتیف برنامه ما بوده است و به این صورت نیست که از دقیقه یک تا دقیقه ۶۰ درباره لالایی صحبت کنیم. محور اصلی برنامه روایت مادرانه و تکریم مادر ایرانی است و در کنار آن آیتمی کارشناسی با حضور عزیزانی که نام بردم در برنامه وجود دارد که در آن از بعدی تخصصی‌تر هم به موضوع نگاه می‌کنیم.»

دکوری پیونددهنده سنت و مدرنیته

او در پاسخ به این سؤال که دکوراسیون برنامه به چه صورت است، می‌گوید: «دکور برنامه ما ترکیبی از فضای سنتی و مدرن است. همان‌طور که مادربزرگ را به‌عنوان نماد سنت، مادر را به‌عنوان نمادر گذر از سنت به مدرنیته و دختر را به‌عنوان نماد مدرنیته در نظر گرفته‌ایم و دکوراسیون‌مان نیز ترکیبی از هر سه این موارد است. ضمن این‌که به سمت استفاده از المان‌های دکوراتیو ایرانی نیز رفته‌ایم و به‌عنوان‌مثال از ترمه، نمد، بافت‌های عشایری و... استفاده کرده‌ایم و از آن‌سو به سمت فضای مینیمال مدرن رفته‌ایم و این ترکیبی است که در لالایی شاهد خواهید بود.»

اولویت وجهه مادری

حسینی در مورد انتخاب گیتی خامنه به‌عنوان مجری برای برنامه لالایی هم این‌طور می‌گوید: «بعد از طرح مسأله با خانم خامنه ایشان خودشان از این موضوع استقبال بسیار کردند و هم خود برنامه و هم فضای آن را بسیار دوست داشتند. در انتخاب خانم خامنه، بعد نوستالژیک قضیه نه برای ما مطرح و نه ملاک‌مان بود. درحالی‌که تصوری که ممکن است در لحظه اول با شنیدن نام خانم خامنه به‌عنوان مجری لالایی در ذهن مخاطب شکل بگیرد این است که احتمالا با برنامه‌ای نوستالژیک مواجه است. آنچه برای ما اولویت داشت وجه مادری خانم خامنه بود. ما شخصی را می‌خواستیم که ابعاد مادری‌اش برای مخاطب باورپذیر باشد.
نکته دیگر این‌که ما برای این برنامه مشخصا و موکدا می‌خواستیم سراغ مجریان تلویزیون برویم و به‌هیچ‌وجه نمی‌خواستیم از بازیگران یا اصطلاحا سلبریتی‌ها استفاده کنیم، چون به نظرمان در قد و قواره و قامت این برنامه نبودند. ما روی مجری‌بودن مجری برنامه تاکید بسیار داشتیم و این‌که سابقه اجرا داشته باشد برای‌مان اهمیت بسیار داشت و مجموع این نکات به این نتیجه رساندمان که خانم خامنه گزینه بسیار مناسبی هستند و خدا را شکر می‌کنیم که خروجی کار هم رضایتبخش بود.»

چالش‌های پیش‌روی تولید لالایی

او در جواب این‌که در مسیر تولید لالایی با حضور مادرانی که برای اولین‌بار است که جلوی دوربین می‌روند با چالشی مواجه شده‌اند یا خیر، می‌گوید: «همان‌طور که مستحضرید کار کردن با آدم‌هایی که برای اولین بار است به تلویزیون می‌آیند نسبت به برنامه‌هایی که فضای کنترل‌شده‌تری دارند سخت‌تر است.
ایجاد این دغدغه برای آدم‌هایی که نخستین بار است به تلویزیون می‌آیند که یک تیم صدنفره در در استودیو منتظر آمدن‌تان هستند تا بخش مربوط به شما ضبط شود کار آسانی نیست. به‌عنوان‌مثال ما مهمانی داشتیم که یک ساعت قبل از شروع ضبط با ما تماس گرفت و گفت کاری برایش پیش آمده است و یک ساعت دیگر می‌آید. به بیان دیگر جاانداختن این‌که کسانی منتظر آمدن شما هستند تا آیتم‌تان ضبط شود برای کسی که نخستین‌بار است به تلویزیون می‌آیند کار آسانی نیست و نیازمند پیش‌بینی‌هایی است که بتوان برنامه را به ضبط و پخش رساند.»

حسینی ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر خانواده‌هایی هستند که به استودیوی برنامه می‌آیند و تا پیش از رفتن جلوی دوربین هیچ مشکلی نداشته‌اند، اما ضبط که شروع می‌شود ناگهان دست‌وپای‌شان را گم می‌کنند و آن قسمت طوری پیش می‌رود که جزو دورریزمان به حساب می‌آید.»

صاحب این برنامه، بانو فاطمه زهرا (س) است

سیداحسان حسینی، تهیه‌کننده و کارگردان لالایی، برنامه‌ای که لالایی را به‌عنوان مخرج‌مشترک مادربزرگ، مادر و دختر در نظر گرفته است و با حضور آدم‌هایی عادی جلوی دوربین می‌رود تا روایت مادران سرزمین‌مان را از مادرانگی در بازتاب لالایی اقوام گوناگون بشنویم در گفتگو با «جام‌جم» می‌گوید: «این برنامه صاحب دارد و صاحبش هم بانو فاطمه زهرا (س) است. این برنامه پیشکشی به ساحت مقدس ایشان و یک تقدیمی از سمت مای کمترین در شبکه نسیم به ایشان است تا بتوانیم به سهم خود جایگاه مادر را تکریم و تقدیس کنیم.»

روزنامه جام جم