تحقق ۱۸درصدی دولت‌ هوشمند

در سند برنامه ششم توسعه نیز به همین مهم پرداخته شده تا دولت‌ها پیوسته با اصول فنی «دولت‌ هوشمند» حرکت کنند. در حال حاضر برخی کشورهای منطقه سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در حوزه هوشمندسازی انجام داده‌اند آنچنان که به «بادیه‌نشین‌های هوشمند» معروف شده‌اند.

اگر دولت‌الکترونیک ارتباط مستقیم شهروندان با دولت برای اموری مانند انواع ثبت‌نام‌ها را تسهیل می‌کرد، دولت‌هوشمند از طریق متصل کردن بانک‌های اطلاعاتی به یکدیگر، شبکه‌سازی بین این بانک‌ها و به روزرسانی اطلاعات شهروندان از طریق داده‌های بارگذاری شده توسط آنها روی نرم افزارهای تلفن همراه، ساز و کارهای خدمانی را متحول می‌کند. شاید یکی از عالی‌ترین شکل‌های دولت‌هوشمند در زمان کرونا متبلور شد. در این زمان، دولت چین داده‌های مربوط به سلامت شهروندان را در لحظه در تمام پایگاه‌های دولتی بارگذاری می‌کرد تا حضور بیماران به محیط‌های عمومی میسر شود.

وضعیت ایران در دولت‌ هوشمند

در ایران، دولت‌هوشمند مقوله‌ای جدید محسوب می‌شود. به همین دلیل، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، مسئول شده تا دستگاه‌ها را با الزامات هوشمندسازی هماهنگ کند. عیسی زارع پور، مقام عالی این وزارتخانه در چند نوبت با استفاده از «باید» دستگاه‌ها را برای انجام این کار ملزم کرده‌است. براساس سخنان وزیر تا ۲۹ تیرماه ۲۰ دستگاه به درگاه ملی دولت‌هوشمند متصل شده‌اند که در پایان هفته اول شهریور ماه تعداد آنها به ۳۵ دستگاه رسیده‌است.

مشارکت ۴۸درصدی وزارتخانه‌ها

با این حال بررسی جام‌جم از دسته‌بندی مشارکت نهادهای دولتی و حاکمیتی در دولت‌هوشمند، نشان می‌دهد بیش از ۳۰ دستگاه و مجموعه‌های تابعه آنها در این سامانه حضور دارند که حاکی از حضور ضعیف و نبود آمادگی در دستگاه‌ها برای عبور از دولت‌الکترونیک به هوشمند است. در حال حاضر فقط ۴۸ درصد وزارتخانه‌ها به دولت‌هوشمند پیوسته‌اند که شامل ۹ وزارتخانه می‌شوند. هنوز ۱۰ وزارتخانه آمادگی‌های لازم را نشان نداده‌اند. در کنار این وزارتخانه‌ها، هشت سازمان، دو شرکت دولتی، یک مرکز، یک پژوهشگاه همراه قوه قضاییه، فرماندهی نیروی انتظامی، کمیته امداد و بنیاد شهید به دولت‌هوشمند پیوسته‌اند. با توجه به این‌که ۱۷۰‌مجموعه دولتی باید هوشمند شوند، این میزان حضور تنها ۱۸درصد هدف دولت‌هوشمند را محقق کرده‌است.

الزام به استقرار دولت‌هوشمند با توجه به اهمیت حرکت کشور به سمت اقتصاد دیجیتال ضروری است. در نتیجه هر میزان دولت برای حضور در این بخش فعال‌تر باشد، بخش خصوصی نیز تمایل بیشتری برای بهره‌گیری از سازوکارهای هوشمند به خرج می‌دهد؛ ضمنا اقتصاد دیجیتال نیاز به تربیت نیروی متخصص را ضروری می‌سازد. در همین حال رئیس جمهوری هم در جلسه ۱۳شهریور هیات دولت خواستار اقدام سریعتر دستگاه ها برای فعالسازی سامانه‌های یکپارچه الکترونیک دولت هوشمند تا پایان شهریور شد. حال باید پرسید که چرا دستگاه‌ها در اجرای این دستور تعلل به خرج می‌دهند؟

الگوی هندی برای حکمرانی

در این زمینه هندی‌ها در حال یکپارچه‌سازی سیستم مدیریتی کشور خود با اقتصاد دیجیتال هستند تا بتوانند رشد اقتصادی خود را از مسیر هوشمندسازی تمام فرآیندهای دیجیتال افزایش دهند. دولت هند حاضر شده زیرساخت‌های اقتصادی خود را در اختیار شرکت‌های تولیدکننده نوآوری‌های دیجیتال مانند «مسترکارت» قرار دهد تا مسیر هموار شود.

«فین تک» واژه تخصصی برای توضیح دیجیتال‌سازی بسترهای مالی است که البته بدون استقرار دولت‌ هوشمند محقق نمی‌شود. به همین منظور، دولت هند «موسسه ملی برای دولت‌ هوشمند» را به راه انداخته‌است.

رسالت این موسسه انتقال ابتکارات حکمرانی الکترونیک برای بهبود خدمات به شهروندان، مشاغل و تمام بخش‌های جامعه است. دولت این کشور می‌تواند توام با هوشمندسازی خود، شیوه‌های مصرف شهروندان را هم به پلتفرم‌های هوشمند منتقل و با دولت‌هوشمند یکپارچه کند.

این وضعیت دولت‌هوشمند را در بهترین موقعیت برای شتاب بخشیدن به توسعه اقتصادی قرار می‌دهد. در ایران هم گام‌های ابتدایی دولت‌هوشمند برداشته شده و برخی امور پرتقاضای سازمان‌ها مانند استعلام وضعیت بیمه تامین‌اجتماعی، بازرسی بهداشت محیط، اظهارنامه مالیاتی و صدور دفترچه بیمه سلامت از این راه‌ها انجام می‌شود. این خدمات گام‌های ابتدایی دولت‌الکترونیک محسوب می‌شوند که حال در بدنه دولت‌هوشمند در حال ادغام و توسعه هستند. به این ترتیب اقتصاد ایران هم می‌تواند در مسیر دولت‌هوشمند قرار گیرد.