چراغی از ماه بر فراز شلمچه

اربعین امسال، نام شلمچه را در مجموعه «ماهچراغ» زیاد خواهید شنید؛ برنامه‌ای ترکیبی-نمایشی که شرح دلدادگی آدم‌های مختلفی از این خیل بی‌شمار، به امام‌حسین (ع) را روایت می‌کند؛ داستان‌هایی که در موکبی در ایستگاه راه‌آهن شلمچه می‌گذرد و به گفته کارگردان آن، سعی دارد تا با نگاهی نو و در یک لوکیشن واحد، قصه‌هایی پرشور از زائران اربعین نقل کند. گفت‌وگویی با آرش داودی، کارگردان این مجموعه و همچنین آزیتا ترکاشوند، یکی از بازیگرانش داشتیم.

آرش داودی، کارگردان و تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی ماهچراغ در گفتگو با جام‌جم، توضیحاتی درباره ساخت این مجموعه تلویزیونی می‌دهد و می‌گوید: ماهچراغ، یک مجموعه ترکیبی-نمایشی بر مبنای اتفاقات پس از واقعه عاشورا و پیاده‌روی اربعین است.

این کارگردان می‌افزاید: قصه در زمان حال می‌گذرد و در موکبی در مرز شلمچه روایت می‌شود. هر قسمت یک مهمان دارد که قصه‌اش در دل ماجرای اصلی تعریف می‌شود. در همین راستا، برای نقب به گذشته شخصیت‌ها، فلش‌بک‌هایی می‌بینیم و در ادامه، مهمان به پیاده‌روی اربعین برمی‌گردد. کارگردان و تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی ماهچراغ با بیان این‌که در این مجموعه که ساختار گفت‌وگومحور و نمایشی را توأمان دارد، گفتگو‌هایی با مهمانان هر قسمت داریم که به نوعی بخش مستند کار است، می‌گوید: گفتگو‌ها متناسب با سوژه همان قسمت برنامه طراحی و انجام می‌شود و احمد نجفی، بازیگر شناخته شده سینما و تلویزیون با مهمان هر قسمت گفتگو می‌کند که البته قالبی نمایشی می‌یابد و این‌طور نیست که به صورت مستند روایت شده و از قالب اصلی نمایش جدا شود. داودی در پاسخ به این‌که آیا روایت و قصه آدم‌ها در این مجموعه ترکیبی-نمایشی، برگرفته از واقعیت است، اضافه می‌کند: بخشی از داستان‌ها واقعی است. در واقع یک بستر نمایشی کلی برای مجموعه تدارک دیده‌ایم، ولی قصه بیشتر آدم‌هایی که در قالب بازیگر مهمان وارد ماجرا می‌شوند، واقعی است.

وی درباره چگونگی شکل‌گیری ایده ساخت این مجموعه نمایشی ادامه می‌دهد: در طول تاریخ، آنچه در واقعه عاشورا تا حد زیادی مغفول مانده، اتفاقات پس از آن است که اتفاقا همان‌ها باعث شده عاشورا زنده بماند. بزرگ‌ترین آن هم اربعین و نقشی است که حضرت زینب (س) ایفا کرده‌اند. ما از همین ایده اقتباس کردیم و با توجه به نقش پیام‌رسانی حضرت زینب (س)، روایت را بیشتر به سمت بانوان برده‌ایم، زیرا پراکندن، تبیین و زنده نگه‌داشتن روایت عاشورا عمدتا به دوش بانوان بود و در این مجموعه نیز بار عمده روایات و اتفاقات بر دوش خانم‌هاست. کارگردان و تهیه‌کننده این مجموعه تلویزیونی می‌افزاید: در صحبت‌هایی که با گروه معارف شبکه پنج سیما داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که قصه را تاریخی نبینیم و داستان‌های ما در زمان حال و متناسب با پیاده‌روی اربعین که هرساله انجام می‌شود، روایت شود. در نتیجه به متن و قالب فعلی رسیدیم. همچنین به قالب کار و فضای تله‌تئاتری آن رسیدیم که در تک‌لوکیشن و در استودیو تصویربرداری می‌شود.

از داودی درباره علت انتخاب ماهچراغ به‌عنوان نام این مجموعه نمایشی که می‌پرسیم، اظهار می‌کند: حدیثی از پیامبر اکرم (ص) داریم که فرمودند «اِنَّ الْحُسین مِصباحُ الْهُدی وَ سَفینَهُ الْنِّجاة». اباعبدا... الحسین (ع) چراغ هدایت و کشتی نجات هستند. اربعین نیز در ماه صفر است، وجه تسمیه انتخاب عنوان ماهچراغ همین بود. او تأکید می‌کند: البته آنچه اکنون در حال آماده‌سازی برای پخش آن هستیم، فصل دوم ماهچراغ است. فصل اول ماهچراغ سال گذشته و هم‌زمان با هفته دفاع مقدس، با هدف آشنایی مخاطبان با ایثار و جانفشانی نیرو‌های پشتیبان جنگ در دوران دفاع‌مقدس ساخته و پخش شد و مهمانان این برنامه از ایثارگران و جانبازان شرکت راه‌آهن بودند که در زمان جنگ تحمیلی نقش بسزایی در پشتیبانی جنگ داشتند. کارگردان و تهیه‌کننده مجموعه تلویزیونی ماهچراغ درباره وقایع پشت‌صحنه و داستان‌هایی که می‌توان احتمال داد عوامل را متأثر کرده باشد، نیز می‌گوید: اتفاقا در قسمت اول دو مهمان تعزیه‌خوان داشتیم که وقتی اشعار مربوط به شهادت حضرت علی‌اصغر (ع) را می‌خواندند، همه عوامل و بازیگران ما متأثر شده بودند.

داودی درباره عوامل، بازیگران ثابت و بازیگران مهمان برنامه اربعینی سیما نیز توضیح می‌دهد: احمد نجفی، انوش معظمی، آزیتا ترکاشوند، پریسا گلدوست و صفا آقاجانی که بازیگران ثابت ما هستند. رابعه اسکویی، حسن اسدی، اتابک نادری، مجید شهریاری، شهناز شهبازی، فریبا طالبی، مهدی خزبانی، گلشید بحرایی، امید ماهر و عباس صفا نیز از‌جمله بازیگران مهمان ما هستند که به تناسب هریک در قسمت مربوط به خودشان می‌آیند، قصه‌شان را روایت می‌کنند و می‌روند. او با یادآوری این‌که این مجموعه در ۱۰قسمت ۴۵ دقیقه‌ای آماده می‌شود، اعلام می‌کند: پخش «ماهچراغ» از پانزدهم شهریورماه از شبکه پنج سیما آغاز می‌شود و ساعت۹ هرشب به روی آنتن می‌رود. اکنون در مراحل پایانی تولید قرار داریم و فرآیند تولید، یک هفته دیگر به اتمام می‌رسد.

آزیتا ترکاشوند هم از بازیگران مجموعه نمایشی ماهچراغ است. او بیان می‌کند: جذابیتی که ماهچراغ دارد به‌دلیل آن است که حالت تله‌تئاتر دارد، در استودیو ضبط می‌شود و کار جدیدی است. این نوع کار کردن جذابیت‌های خاص خودش دارد؛ گویی تئاتر اجرا می‌کنی، اما تئاتری که در تلویزیون پخش می‌شود؛ ضمن این‌که با ویدئووال کارکردن هم برایم جدید بود. جذابیت دیگر کار از نظر ترکاشوند در آن است که در حین این‌که بازیگر بازی می‌کند، مهمانانی به برنامه دعوت می‌شوند که هرکدام قصه‌ای دارند و زندگی و خاطره خود را تعریف می‌کنند و احمد نجفی هم بازی می‌کند و هم با مهمان‌ها گفتگو می‌کند. «مهرانه» نام شخصیتی است که آزیتا ترکاشوند بازی می‌کند. او درباره مهرانه عنوان می‌کند: مهرانه شخصیت مثبت قصه و نقش اصلی زن قصه است که همسرش بنا بر اتفاقی که برایشان می‌افتد، دچار لغزش‌های ایمانی می‌شود. این زن همراه همسرش است و اتفاقاتی که در این ۱۰ قسمت رخ می‌دهد، در نهایت منجر به برگشت همسرش به باور‌های قوی و قبلی می‌شود که داشت. درباره این سؤال که آیا این نقش را دوست داشتید و به چه عللی آن را پذیرفتید؟ این بازیگر توضیح می‌دهد: باید بگویم از وقتی چشم باز کردم خانه ما سقاخانه و تکیه بوده و پدرم ۷۰ سال است که هر‌۱۰ شب محرم عزاداران حسینی را اطعام می‌کند. ما در شهرستان تکیه داریم و این قضیه برایم خیلی غریب و دور نیست؛ ضمن این‌که امام حسین (ع) و امام رضا (ع) را به‌طور عجیبی دوست دارم و قبول دارم و با عشق‌شان عجینم. باز هم می‌گویم فکر می‌کنم هر بازیگری که در این کار آمد، قطعا دعوت شده و من هم یکی از دعوت‌شدگان بودم و افتخار می‌کنم اگر توانسته باشم کاری برای آقا امام‌حسین (ع) انجام بدهم.

«فکر می‌کنید توانسته‌اید دین خودتان را به این راه و مرام ادا کنید؟» این پرسشی است که ترکاشوند این‌طور پاسخش را می‌دهد: ادای دین که نه. فکر نمی‌کنم با چنین کار‌هایی بتوانیم دین خود را به عزیزان و بزرگان دین ادا کنیم، چون به هرحال آن‌ها جان‌شان را کف دست‌شان گذاشتند برای آن‌که حرف حق را به گوش، چون منی برسانند که در این عصر زندگی می‌کنم. با یک تله‌تئاتر و عزاداری که نمی‌توانیم دین خود را به این بزرگواران ادا کنیم، مگر این‌که حال خودمان را خوب کنیم. مقام‌شان و کاری که برای بشر و بشریت کردند، خیلی بزرگ‌تر از این حرف‌هاست.

ترکاشوند: متاسفانه تجربه پیاده‌روی اربعین را نداشته‌ام، اما فکر می‌کنم امسال با این نقشی که بازی کردم، این اتفاق به‌طور مجازی افتاد؛ چون قصه در سفر کربلا رخ می‌دهد. این قصه از آن نظر برایم جذابیت داشت که با یک نگاه متفاوت به فلسفه عاشورا و این عزیزان و بزرگان نگاه شد و این نگاه متفاوت شاید چیزی بود که لازم باشد بیشتر به آن پرداخته شود؛ زیرا ما گاهی اوقات باید بدانیم که چه چیزی را از چه کسی و چطور بخواهیم و چطور آن را عنوان کنیم. چندان نباید نگاه مادی و دنیایی داشت و از این عزیزان تقاضای مادیات دنیا کرد. این‌ها آمدند برای روشن‌کردن جان، روح و آگاهی ما و حامل پیام الهی بودند و پیام‌هایشان برای جهان پس از این جهان است و خوب است یاد بگیریم خواسته‌هایمان را الهی‌تر، فراتر و بزرگ‌تر بخواهیم و از این بزرگواران برای درست زندگی کردن، آگاهی و رشد معنویات‌مان کمک بخواهیم.

روزنامه جام جم