چرا فیل‌ها کمتر به سرطان مبتلا می‌شوند؟

به گزارش جام جم آنلاین، نتایج تازه‌ترین مطالعات تیمی بین‌المللی که در نشریه علمی زیست‌شناسی مولکولی و تکامل (Molecular Biology and Evolution) منتشر شده، تا حدودی توانسته است به این پرسش بی‌پاسخ که چرا فیل‌ها با این‌که به‌دلیل جثه بزرگ و عمر طولانی می‌توانند به‌شدت مستعد ابتلا به سرطان باشند، در برابر این بیماری تا حد زیادی مقاوم هستند، پاسخ دهد. این تحقیقات نشان داد این پستانداران دارای ویژگی‌های ژنتیک منحصر به‌فردی هستند که خطر ابتلا به تومور‌های سرطانی را در آن‌ها کاهش می‌دهد. یافته‌های این تحقیق می‌تواند به توسعه درمان‌های جدید سرطان در انسان کمک کند.

هرچه سن یک موجود زنده بیشتر می‌شود همچنان سلول‌های بدنش نیز به تکثیر ادامه می‌دهد و به مرور احتمال جهش‌های سرطانی هم افزایش می‌یابد. هرچه موجود زنده از نظر جثه بزرگ‌تر باشد، تعداد سلول‌های بدنش هم بیشتر است بنا‌بر‌این شانس جهش سلولی، در آن افزایش یافته و با بالا رفتن سن، خطر ابتلا به سرطان زیادتر می‌شود. در هر گونه‌ای از موجودات، این مشاهدات صدق می‌کند. از انسان‌های با قد بلندتر گرفته تا سگ‌های بزرگ‌تر و مشخص شده است که خطر ابتلا به سرطان با اندازه بدن موجود ارتباط مستقیم دارد.

به همین دلیل گفته می‌شود حیوانات بزرگی که نسبت به حیوانات کوچک عمر طولانی‌تری دارند، شانس بالاتری برای ابتلا به سرطان دارند. اما هنوز برای اثبات کامل این فرضیه یافته‌ای ارائه نشده است. در واقع به نظر می‌رسد در برخی از گونه‌های بزرگ‌تر جانوری، مانند نهنگ‌ها و فیل‌ها، با این‌که جثه بزرگ و عمر طولانی دارند، شواهد بسیار کمی از ابتلای این گونه‌ها به سرطان وجود داشته باشد. نتایج حاصل از این پژوهش جدید که در آن عمدتا فیل‌ها مورد توجه محققان بوده‌اند، نشان داد که هر گونه‌ای، توانایی‌های منحصر به فرد خود را برای مقابله با سرطان تکامل داده است. این حیوانات به‌رغم داشتن جثه بزرگ و همچنین طول عمری مشابه انسان، حتی در سنین بالا، علائم ابتلا به سرطان را کمتر نشان می‌دهند. تخمین زده‌اند که در نهایت تنها ۵درصد از فیل‌ها بر اثر ابتلا به سرطان عمرشان به پایان می‌رسد در حالی‌که این نرخ در میان انسان‌ها ۲۵درصد است.

چند سال پیش، مطالعه مهمی در مورد چگونگی مقاومت پستانداران بزرگ در برابر سرطان انجام شد؛ به‌نظر می‌رسد فیل‌ها ۲۰ نسخه مختلف از یک ژن سرکوب‌کننده تومور به نام پی۵۳ (p ۵۳) دارند. این ژن، پروتئینی به نام پی۵۳ را رمز‌گذاری می‌کند که برای محافظت از سلول حیاتی است. این پروتئین تا حدودی مانند یک نگهبان عمل می‌کند که وظیفه‌اش متوقف کردن تقسیم سلولی هنگام تشخیص آسیب یا جهش دی‌اِن‌اِی است. وقتی ژن پی۵۳ به‌درستی کار نمی‌کند، سلول‌های آسیب‌دیده می‌توانند تکثیر شوند و بافت سرطانی تجمع پیدا کند. گمان می‌رود اختلال در عملکرد این ژن در بیش از نیمی از سرطان‌های انسان نقش دارد، اما برخلاف فیل‌ها، ما انسان‌ها تنها یک نسخه از این ژن را داریم.

فعالیت پی۵۳ در یک سلول با ژن دیگری به نام اِم‌دی‌اِم۲ (MDM ۲) تنظیم می‌شود. این ژن پروتئینی را رمز‌گذاری می‌کند که اساسا پروتئین پی۵۳ را غیر فعال می‌کند. این خط سیر «پی۵۳ -اِم‌دی اِم۲» برای عملکرد سلول‌های سالم ضروری است به این معنا که، پی۵۳ برای بررسی سلامت یک سلول وارد می‌شود و اِم‌دی‌اِم۲ با ارسال پیامی مبنی بر این‌که همه چیز خوب کار می‌کند، مانع از آغاز مرگ سلولی با پی۵۳ می‌شود. نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهد فیل‌ها دارای مجموعه‌ای باورنکردنی از پروتئین‌های مختلف پی۵۳ هستند که می‌توانند راه‌های غیر‌فعال‌سازی اِم‌دی‌اِم۲ را افزایش دهند. در انسان، از آنجایی که ما فقط یک نسخه از ژن پی۵۳ را داریم، برای غیرفعال شدنش با اِم‌دی‌اِم۲ کار زیادی لازم نیست. به این ترتیب با غیرفعال شدن پی۵۳ سلول‌های سرطانی اجازه تکثیر پیدا می‌کنند. اما در فیل‌ها، پروتئین پی۵۳، ده‌ها شکل مولکولی مختلف به خود می‌گیرد و از غیر فعال شدن توسط اِم‌دی‌اِم۲ جلوگیری می‌کند و به همین ترتیب بیشتر هم می‌تواند مانع از تکثیر سلول‌های سرطانی شود. این مطالعه جدید، بینش تازه‌ای در مورد
ساز و کار‌های تکامل یافته در فیل‌ها برای جلوگیری از سرطان را ارائه می‌کند. همچنین فرا‌تر از این بینش‌های علمی، احتمالا در ادامه نتایج بالینی انسانی نیز از این تحقیق استخراج خواهد شد.