این زندگی‌های ساندویچی

به گزارش جام جم آنلاین، در واقع فناوری و ابزار‌ها و گجت‌هایی مانند تلفن همراه و تبلت، به همان اندازه که می‌تواند برایمان سود داشته باشد، زیان‌هایش زندگی‌مان را دستخوش تغییر کرده است؛ آنقدر که در اولین قدم، توجه خانواده‌ها را از داشته‌های آگاهی‌بخشی مانند کتاب پرت کرده است. آنچنان که امروز بر کسی پوشیده نیست سرانه مطالعه بین کودکان و نوجوانان بسیار پایین است. ما نگران نوجوان‌ها و جوان‌هایی هستیم که دانسته‌هایشان سریع و کوتاه، اما بی‌کیفیت است؛ درست مثل یک ساندویچ فست‌فودی!

دیگر خیلی وقت است که دل به دل حرف‌های بچه‌ها نمی‌دهیم؛ همه‌مان تبدیل به آدم‌های بله و خیر گو شده‌ایم که سرمان در تلفن‌همراه است و تنها به جواب‌های یک‌کلمه‌ای برای پاسخ به سوالات و حرف‌های فرزندمان اکتفا می‌کنیم. همین روش کافی است تا آن‌ها هم دور حرف زدن، کتاب خواندن و پرس و جو کردن را خط بکشند و خودشان را به دل تبلت‌ها، موبایل‌ها و بازی‌های کامپیوتری بیندازند که نه سوالی در ذهن‌شان ایجاد می‌کند و نه مدام با پدر و مادری روبه‌رو هستند که رغبتی برای معاشرت با آن‌ها ندارند. این همان واقعیتی است که امروز با آن روبه‌رو شده‌ایم؛ پدر و مادر‌هایی که خودشان غرق در فضای مجازی هستند و تبدیل به الگویی نامناسب برای کودکان و نوجوانان خانه‌شان شده‌اند. اغراق نیست که بگوییم تعامل میان والدین و کودکان به‌طرز عجیبی کم‌کیفیت و مصنوعی شده‌است. انگار که والدین در زندگی کودکانشان حضور فیزیکی دارند، اما از نظر عاطفی نزدیکی کمی به آن‌ها دارند. این همان چیزی است که اعتیاد والدین به تلفن‌های همراه و عادت چک کردن مداوم فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برایمان به همراه داشته است. آنقدر که لازم است هرچه سریع‌تر، خودمان را از این چاله عمیق بیرون بکشیم و نجات بدهیم؛ هم خودمان و هم فرزندانمان.

قریب به اتفاق کارشناسان حوزه رسانه و فناوری، از ساندویچی و اصطلاحا فست‌فودی شدن اطلاعات و آگاهی نوجوان‌های این دوره می‌گویند؛ نوجوان‌هایی که حوصله و رمقی برای خواندن کتاب‌های حتی ۵۰ صفحه‌ای ندارند و تنها به خواندن عکس‌نوشته‌ها و دانستن کمترین اطلاعات در هر حوزه‌ای اکتفا می‌کنند. در این میان، سهیل تقوی، کارشناس فضای مجازی معتقد است که این ساندویچی شدن اطلاعات در عصر امروز، می‌تواند بزرگ‌ترین ضربه را به آگاهی نسل آینده بزند؛ او به جام‌جم می‌گوید: «اطلاعاتی که جوان‌ها و نوجوان‌های امروز با آن مواجه هستند، چیزی شبیه به ساندویچی است که در مدت کوتاهی آماده می‌شوند و کیفیت غذا‌های سنتی و خانگی را ندارد. همین اتفاقات وارد زندگی روزمره‌مان شده است و علم و آگاهی‌مان به اندازه همین ساندویچ‌ها و گرفته‌شده از صفحات فضای مجازی است که نویسنده‌های‌شان منبع معتبری برای دریافت اطلاعات نیستند.»

ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که سبک‌زندگی‌مان با ابزار‌های فناوری گره خورده است؛ فناوری‌هایی که با ورود به زندگی‌مان، به مرور توانست نحوه مدیریت دنیا، روابط و حتی خود انسان را تغییر دهد. حالا این ما هستیم که باید بتوانیم خودمان را با شرایط پیش‌آمده تطبیق بدهیم، اما چقدر این کار را انجام داده‌ایم؟ موضوعی که کارشناسان فرهنگی و مشاوران خانواده بر آن تاکید دارند و معتقدند هرچه زودتر باید به اصلاح مدیریت استفاده‌مان از فضای مجازی توجه کنیم: «ابزار‌های فناوری، غرق شدن در فضای مجازی و توجه به افرادی که به اندازه آدم‌های واقعی زندگی‌مان آن‌ها را نمی‌شناسیم، آفتی است که سبک زندگی ایرانی و اسلامی‌مان را نشانه گرفته است و تبعات جبران‌ناپذیری با خود به همراه خواهد داشت.» این را مهری موسوی، مشاور خانواده می‌گوید و معتقد است آموزش استفاده از فضای مجازی را باید به طور جدی در مدارس و خانواده‌مان بگنجانیم تا از بیراهه‌ای که در آن افتاده‌ایم، تغییر مسیر بدهیم.

قرار نیست به مقابله با فناوری و ابزار‌هایی مانند موبایل و تبلت بپردازیم؛ قرار است از فایده‌های هرکدام به اندازه لازم بهره ببریم. یعنی این‌طور نباشد که به بهانه دسترسی به سطحی‌ترین محتوای فضای مجازی، از ابزار‌های محتوایی که کتاب در اختیارمان قرار می‌دهد غافل شویم. پس چه بهتر که به عنوان والدین، بتوانیم نسبت معقول و‌ متعادلی میان استفاده از این دو ابزاری که در اختیار داریم، برقرار کنیم.

کودکان ونوجوانان، مهم‌ترین گروه‌های سنی جامعه هستند؛ نوجوان‌هایی که قرار است در آینده‌ای نزدیک نیروی کار و فعالان این جامعه باشند؛ فعالانی که لازم است به قدر کافی آگاهی، توانایی و دانش برای پیشبرد اهداف زندگی‌شان داشته باشند، اما واقعا چنین ویژگی‌هایی دارند؟ بی‌تردید، شیوه آموزش، سبک زندگی و رفتار آن‌ها می‌تواند به طور جدی بر جامعه‌ای که در آینده با آن روبه‌رو هستیم، تاثیرگذار باشد؛ برای همین است که آمار پایین کتاب‌خوانی این قشر از جامعه، می‌تواند تلنگری اساسی به متولیان فرهنگی جامعه باشد که فکری به حالش کنند. باید بتوانیم جذابیت‌هایی که در ابزار‌های فناوری وجود دارد را در کتاب‌های‌مان هم به وجود بیاوریم. کتابخوانی یکی از مفید‌ترین فعالیت‌هایی است که هرکس می‌تواند در زندگی‌اش داشته باشد. برای شروع کتابخوانی نوجوان‌ها، بهتر است مانند ورزش کردن، نوجوان‌ها را برای آغاز کتابخوانی گرم کنیم. یعنی شروع کردن از کتاب‌های ساده و روان، می‌تواند سرآغازی برای همزمانی استفاده از کتاب و تبلت باشد.

نرگس خانعلی‌زاده - گروه جامعه / روزنامه جام جم