نمودار | آمار رشد جمعیت در ایران و سایر کشورها

بر اساس داده‌های موجود، رشد جمعیت جهان در اوایل دهه ‌۱۳۴۰ شمسی به اوج خود رسیده بود. نرخ رشد جمعیت، معیاری برای تغییر در جمعیت است که بر اساس میزان تولد، مرگ‌ومیر و جریان مهاجرت تعیین می‌شود.

نرخ رشد جمعیت در بیشتر کشورها از دهه‌۱۳۴۰ کاهش یافته است. با این حال، تفاوت‌های اساسی در بین کشورها و مناطق وجود دارد.

برای مثال در مورد کشور ما اوج رشد جمعیت در دهه‌۶۰ با نرخ رشد ۳.۱۵درصد در سال‌۶۰ به اوج خود رسیده بود و پس از روندی نزولی در سال‌۱۳۹۹ به ۱.۳۱درصد کاهش یافته است.

داده‌های حاصل از پیش‌بینی‌های نرخ جمعیت سازمان ملل متحد در مورد کشور ما حاکی از آن است در صورتی که این روند با تغییری روبه‌رو نشود تا سال ۱۴۷۸/ ۲۰۹۹ نرخ رشد جمعیت کشور به منفی ۰.۱۹درصد خواهد رسید (نمودار سمت راست).

جهت مشاهده تصویر اصلی بر روی عکس زیر کلیک کنید:

روند رشد جمعیت طبیعی (بدون در نظر گرفتن مهاجرت) در بسیاری از کشورها در حال حاضر منفی شده است.

این یعنی تعداد مرگ‌ومیر در این کشورها بالاتر از نرخ تولد در آنهاست. اما باز هم این روند در سراسر دنیا یکسان نیست در حالی که نرخ رشد جمعیت در کشورهای اروپای غربی در حال حاضر نزدیک به صفر است، نرخ رشد کشورهای جنوب صحرای آفریقا بالاتر از ۳درصد باقی مانده است (یعنی حتی از نرخ رشد جمعیت دنیا در که در دهه ۱۳۴۰ به ثبت رسیده بود نیز بالاتر است.

علاوه بر این در بسیاری موارد، واگرایی در نرخ رشد وجود داشته است. برای مثال، در حالی که هند و نیجریه در سال‌۱۳۴۰ نرخ رشد مشابهی داشتند (حدود ۲درصد)، مسیرهای بسیار متفاوتی را در سال‌های بعد در پیش گرفتند و به همین علت جمعیت آنها با نرخ‌های کاملا متفاوت از هم در حال رشد است (نرخ رشد در هند تقریبا به ۰.۹۸درصد کاهش یافته در حالی که نرخ رشد نیجریه به 2.53 درصد افزایش داشته است.

پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد طی سال‌های آتی رشد چین کماکان به روند صعودی رشد جمعیت خود ادامه خواهد داد.

با این حال کشوری که در این میان رشد انفجارگونه‌ای را در جمعیتش شاهد خواهد بود نیجریه است؛ کشوری که اکنون جمعیت جوان و مستعد باروری بالایی دارد و پیش بینی می‌شود تا سال ۱۴۸۰ از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان باشد.

کاهش رشد جمعیت در ژاپن و کشورهای غربی در حالی به پیش می‌رود که فعلا کشورهای آفریقایی روند رو به رشد جمعیت را نشان می‌دهند. آنچه از این نقشه برمی‌آید این است که لزوما افزایش درآمد ناخالص داخلی کشورها ، محرک رشد جمعیت در آنها نیست.

آنچه در نمودار سمت راست می‌بینیم حاکی از این است که اگر سیاست‌های تشویق به فرزندآوری در کشور با قدرت و جدیت به پیش نرود و جمعیت ساکن کشور تمایلی به فرزندآوری نداشته باشند، علاوه بر روند پرشتاب کاهش جمعیت در سال‌های پیش رو، از حوالی سال ۱۴۴۰ شمسی باید خود را مهیای رشد جمعیت منفی در کشور کنیم؛ به این معنی که کم‌کم میزان مرگ‌ومیر از تولدها پیشی می‌گیرد و به این ترتیب جمعیت کشور با شتاب بیشتری کاهش خواهد یافت.

در نظر گرفتن مشوق‌های فرزندآوری و سیاست‌های حمایت از خانواده در کنار فراهم آوردن شرایط باثبات اجتماعی و روانی برای شهروندان از مهم‌ترین ابزارهای مهم حاکمیت برای عبور از بحران کاهش جمعیت در سال‌های آتی خواهد بود.

برگرفته از: سازمان ملل ، بخش جمعیت
عسل اخویان طهرانی - گروه دانش روزنامه جام جم