صدای بلند آژیر فروپاشی نظم جهانی

البته روس‌ها بعد از فروپاشی شوروی تجربه تلخ انتقام جغرافیا از ایدئولوژی را خوب به‌یاد دارند و به نظر می‌رسد پوتین درس تاریخ را خوب خوانده است.

آنها اندیشه راهبردی امروزشان را از ایدئولوژی متمایز دانسته و خوب می‌دانند اندیشه‌ها همیشه مرز جنگ‌ها را تعیین می‌کنند و سپس توپ‌ها به سخن درمی‌آیند؛ ولی در آینده شاید آمریکا خود را نبخشد که این حقیقت را فراموش کرده بود که ژئوپلتیک در قرن بیست و یکم هنوز زنده است و پیوند ژئوپلتیک با اندیشه می‌تواند نظم‌ها را جابه‌جا کند.

بایدن در تلاش است با رویکرد سنتی دموکرات‌ها با ایده‌های نئولیبرال نهادگرا، مبنی بر قرار دادن جهان در برابر کشورها، از سازوکارهای بین‌المللی برای محدود کردن پوتین استفاده کند ولی دریافته است که سازوکارهای بین‌المللی و حقوقی تضمین‌کننده نظم بین‌المللی‌شان دچار فرسایش جدی شده است و باز شاید غرب فکر نمی‌کرد استفاده از این ابزار به صورت افراطی و با استانداردهای دوگانه علیه مخالفان و دشمنان‌شان نظم موجود را در آستانه بی‌اعتباری و فروپاشی قرار دهد.

اوج این بی‌اعتباری سازوکارها، راحت نفس کشیدن اتحادیه اروپاست که اکنون با خود می‌گوید چه خوب شد که امروز اوکراین عضو ناتو نیست وگرنه مجبور می‌شدیم کار کنیم! ولی اکنون اوکراین ویران در یک طرف و سازوکارهای بی‌اعتبار غربی در طرف دیگر پیش روی چشمان جهانیان قرار دارد.

یکی از مشخصه‌های نظم فعلی مرز رسمی کشورها و اعمال حاکمیت به‌واسطه حکومت‌های داخل در آن است.

مولفه‌ای که امروز فضای مجازی و سایبری آن را نقض کرده است. بدون این‌که مرزی جابه‌جا شده باشد، شهروندان و ملیت‌های جدید در جهان شکل گرفته است و شهروندان به ناچار تابع قوانین آنها هستند و این یعنی اعمال حاکمیت و درنتیجه وجود حاکمیت دوگانه در کشورها که برخی اوقات برهم می‌شورند.

این تجاوزی است که روس‌ها از آن به عنوان حالت جنگ دائمی غرب به شکل و شیوه نوین یاد می‌کنند و معتقدند جنگ مدت‌ها پیش شروع شده است.

نظم موجود مبتنی بر سیستم توازن قوا و معادلات پیچیده بازدارندگی است و همه نگران هستند که جنگ اثبات و دیکته اراده‌ها شکل بگیرد. چراکه پاشنه آشیل معادلات بازدارندگی محاسبات ادراکی استراتژیست‌ها و رهبران است.

همان‌گونه که خیلی‌ها تصور نمی‌کردند جنگی درخواهد گرفت. شوک استفاده از تسلیحات هسته‌ای پس از نزدیک به هشت دهه، ترس گسترده‌ای را در اروپا برانگیخته و آژیرهای حمله اتمی در شهرها نصب شده است.

گویی دنیا به محاسبات غلط عادت کرده، غافل از این‌که صفحات امنیتی در جایی دیگر و توسط کسان دیگر دستکاری شده و صدای آژیر در جای دیگر بلند شده است.

آژیر فروپاشی نظم موجود با صدای بلند درآمده است ولی برخی گوش‌ها هنوز صدای آن را نمی‌شنوند. البته دانشمندان قبلا گفته بودند گوش انسان‌ها توان شنیدن صداهای بسیار بلند را ندارد.

دکتر اصغر زبرجدی - نویسنده و تحلیلگر / روزنامه جام جم