راهکارهای امام حسن(ع) در توسعه فرهنگی

کد خبر: ۱۳۶۲۳۸۱

یکی از وجوه شخصیتی امام حسن مجتبی (ع) که کمتر به آن پرداخته شده، بعد فرهنگی شخصیت ایشان است. مهر نبوی و عصمت فاطمی در کنار حسن علوی، ریشه‌های تربیتی امام حسن (ع) بود. امام حسن از پدرش درس‌های بسیاری آموخت. تکریم شخصیت‌های مهم اسلامی مانند ابوذر نمونه‌ای از درس‌های علی (ع) به فرزندش بود. علاوه بر این امام مجتبی (ع) همواره از مطالب منابر پیامبر بهره می‌برد و راوی آموزه‌های آن برای مادر بود. پیشوای دوم شیعیان در چنین فضایی رشد کرد و مورد توجه خانواده خود بود. او را آگاه‌ترین و دانشمندترین افراد زمانه می‌دانستند و افراد را در مسائل حقوقی و علمی به ایشان ارجاع می‌دادند.

شخصیت امام دارای ویژگی‌های فرهنگی است که از دل تاریخ بیرون آمده است. تفسیر قرآن (مانند آیه شاهد و مشهود) و موعظه‌های مستدل در نکوهش افراط و تفریط و تحسین میانه‌روی، ارائه راهکار برای جلوگیری از انحرافات اجتماعی و بدعت‌های مذهبی، تلاش برای پاسخگویی به شبهات، مکاتبه با دوستان و آگاهی‌بخشی به آنان و تعلیم وتعلم مردم در قالب روایت و حدیث از ویژگی‌های شخصیت فرهنگی امام حسن (ع) است.

سبک زندگی، شیوه‌نامه و روش‌های تربیتی امام حسن (ع) بهترین شیوه معرفی فرهنگ دینی است. امام در مورد تربیت فرزند، انتخاب همسر، تأثیر صفات روحی پدر و مادر و مراقبت‌های دوره بارداری، غذای حلال، اصلاح خانواده، ایجاد محیط پر نشاط برای فرزندان، اهمیت ورزش، اهمیت گشاده‌رویی در مراودات و آراستگی ظاهری آموزه‌های بسیاری برای ما دارند که خود بحث مهمی در سبک زندگی به عنوان یک شیوه فرهنگی است.

امام حسن مجتبی دارای شخصیت فرهیخته و فرهنگ‌سازی بود و علاوه بر ابعاد پیدا و پنهان، ابعاد فرهنگی چهره ایشان به تنهایی نقش یک‌مدرسه فرهنگ‌سازی را در قالب روایات ایفا می‌کرد. از همین رو امام بر رشد و توسعه فرهنگی جهان اسلام تاثیرگذار بوده است. خطابه‌ها، گفتارها، مناظره‌ها، تفسیر‌ها و روایت‌هایی که از آن حضرت به جای مانده، همواره در گسترش فرهنگ اسلام تاثیرگذار بوده است. سیره امام (ع) چه در بعد فردی و چه سیاسی حاوی نکات مهم تربیتی و فرهنگی است. درسنامه زندگی امام حسن (ع) برای بشر در همه تاریخ قابل بهره‌برداری است. در بعد سیاسی نیز صلح امام حسن آثار و برکاتی در توسعه فرهنگ و تمدن اسلامی‌داشته است.

صلح امام علاوه بر حفظ جامعه از یک فتنه بزرگ نظامی و قتل‌عام مردم، موجب حفظ ذخیره نخبگانی از حیله معاویه شد. اگر امام حسن (ع) صلح نمی‌کرد هزاران مسلمان به قتل می‌رسیدند و از نسل مسلمان نخبه‌ای به جای نمی‌ماند. امام با صلح و ایجاد وحدت به ما آموخت در سایه وحدت، تمدن ترقی پیدا می‌کند، صلح موجب می‌شود در سایه امنیت علوم و متفکرین رشد کرده و جامعه اسلامی‌توسعه پیدا کند. مخالفان تلاش کردند زحمات فرهنگی امام حسن را به حاشیه ببرند، اما آثار فرهنگی زیادی از امام حسن در جامعه اسلامی به جا مانده که باید برای شناخت بیشتر شخصیت امام مورد تحلیل قرارگیرد و از راهبرد‌ها و راهکار‌های امام در توسعه فرهنگی و تمدنی استفاده شود.