بودجه کشور زیر ذره‌بین «پلی به ناکجا»

به گزارش جام جم، مستند سه قسمتی «پلی به ناکجا» به تهیه‌کنندگی علیرضا کارگزار از اول‌‌تا سوم اسفند هر روز ساعت‌۲۰ در مدت زمان ۴۵دقیقه از شبکه‌افق پخش می‌شود و تکرار آن ۷‌صبح و ۱۲و۳۰دقیقه روز بعد روی آنتن شبکه‌افق می‌رود. در گفت‌وگویی با علیرضا کارگزار، تهیه‌کننده این مجموعه مستند به اهداف تولید این اثر و موضوعاتی که به آنها اشاره می‌شود، پرداخته‌ایم.

علیرضا کارگزار، تهیه‌کننده مجموعه مستند پلی به ناکجا درباره هدف تولید این مستند به جام‌جم می‌گوید: سوژه اصلی مجموعه مستند پلی به ناکجا اصلاح ساختاری بودجه در کشور است. گفتنی است که ذیل پرداخت به سوژه اصلاح ساختاری بودجه به مواردی که درخصوص این سوژه وجود دارد قطعا اشاره خواهد شد. دو بخش اصلی مجموعه مستند پلی به ناکجا، اصلاحات در بخش منابع و مصارف بودجه در کشور است. در بخش منابعی به وابستگی بودجه دولت به درآمدهای نفتی و تاثیرات منفی اقتصادی و سیاسی آن اشاره‌شده و همچنین به اصلاحاتی در‌خصوص نظام مالیاتی و اصلاحات در‌خصوص نحوه واگذاری و مولدسازی دارایی‌های دولت‌ برای قطع وابستگی بودجه به نفت پرداخته شده است.

بودجه شرکت‌های دولتی

وی درباره جزییات دیگر بخش‌های این مستند ادامه می‌دهد: در بخش دیگری از مجموعه مستند پلی به ناکجا، اصلاحات در سمت مصارف بودجه در کشور بررسی شده است. باتوجه به آن‌که با فرض بهبود وضعیت منابع بودجه و قطع وابستگی بودجه کشور به نفت اما هزینه کرد ناکارآمد، بازهم وضعیت بودجه را بحرانی خواهد کرد و در این مجموعه مستند به مواردی نظیر اصلاحات درخصوص هزینه‌های جاری دولت مانند حقوق و دستمزد، صندوق‌های بازنشستگی، یارانه‌ها و بودجه‌های عمرانی دولت اشاره شده است.

این تهیه‌کننده می‌گوید: در قسمت‌سوم و آخر مجموعه این مستند به‌صورت ویژه به بودجه شرکت‌های دولتی اشاره شده است؛ بودجه‌ای که به لحاظ حسابداری حدود سه‌برابر بودجه عمومی کشور است اما حساسیت و نظارت کمتری روی آن وجود دارد ورقم این بودجه‌ها فقط به اطلاع نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌رسد. در انتهای این مجموعه مستند راه‌حل‌هایی نظیر حذف سازوکار تخصیص و واقعی‌کردن بودجه و همچنین بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد را برای اصلاح ساختاری بودجه مورد بررسی قرار گرفته است.

نقش اصلی بودجه

وی عنوان می‌کند: تصمیم‌گیری در‌خصوص بستن بودجه هر کشوری از سوی دولت و مجلس از‌جمله کشور خودمان ایران فقط تابع مسائل اقتصادی یا اجتماعی نیست و مسائل اقتصادی سیاسی نیز نقش اصلی را در‌این‌خصوص ایفا می‌کنند. تبعا با وجود این‌که هدف اصلی تیم مستند پلی به ناکجا اقتصادی بوده اما به دلیل مقتضیات اقتصادی سیاسی این موضوع به مسائل سیاسی نیز پرداخته‌ایم. در این مستند با اشاره به سیر تاریخی تلاش‌ها برای اصلاح ساختاری بودجه در حدود ۷۰سال گذشته این هشدار به مسوولان داده شده که اگر اصلاح ساختاری بودجه انجام نشود بحران‌های اقتصادی در آینده به‌مراتب بزرگتر، سخت‌تر و حل آنها پیچیده‌تر خواهد شد.

این تهیه‌کننده درباره این‌که آیا در این مستند به نقش دولت هم پردخت شده، می‌افزاید: در بیان سیر تاریخی این موضوع مجموعه مستند پلی به ناکجا به تلاش‌های دولت‌های قبل و بعد از انقلاب حتی دولت دکتر مصدق اشاره داشته و به‌صورت ویژه به نقش دولت‌های محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی در دهه‌های ۸۰و۹۰ پرداخته است.

کارگزار تاکید می‌کند: سعی تیم تولید مجموعه مستند پلی به ناکجا بر این بوده تا به موضوعاتی که در این مجموعه مستند به آنها اشاره می‌شود فقط با عینک اقتصادی نگاه شود اما با توجه به این‌که در این مجموعه مستند به انتقادها درخصوص‌ نبود موفقیت در اصلاح ساختاری بودجه به عملکرد همه دولت‌ها نگاه شده به دوران ریاست‌جمهوری مرحوم هاشمی‌رفسنجانی، سید‌محمد خاتمی، محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی نیز پرداخته شده است.

فضای سیاسی‌-اجتماعی کشور

وی ادامه می‌دهد: مدیران و دست‌اندرکاران در شبکه‌افق کاملا با تیم تولید مجموعه مستند پلی به ناکجا همراه بودند و از آنجایی که پیش از تولید در جریان روند آماده‌سازی این اثر قرار داشتند، همکاری و هماهنگی با بهترین نحو بین گروه تولید و شبکه افق برقرار بود. طی هماهنگی با مدیر شبکه و مدیر گروه مستند شبکه افق مقرر شده تا این مجموعه مستند بعد از پخش در شبکه افق در اختیار شبکه‌های دیگر سازمان قرار گیرد و رایزنی پیرامون پخش این مجموعه مستند در شبکه مستند و دیگر شبکه‌های رسانه‌ملی انجام شده است. همچنین قصد داریم در پایان پخش تلویزیونی مجموعه مستند پلی به ناکجا این اثر را روی بستر یکی از وی‌او‌دی‌ها (VOD)‌منتشر کنیم.

این تهیه کننده عنوان می‌کند: باید به این نکته اشاره داشت که نمی‌توان انتظار داشت چنین اصلاح اقتصادی بزرگی که حداقل ۷۰سال است درباره آن در فضای سیاسی-اجتماعی کشور سخن گفته شده با ساخت یک مجموعه مستند سه‌قسمتی به نتیجه برسد. قطعا باتوجه به این‌که این اصلاح اقتصادی، دارای موانع اقتصادی‌-سیاسی بسیاری بوده باید بازیگران سیاسی از رسانه‌ها گرفته تا تشکل‌های دانشجویی و... در کشور روی این موضوع اجماع‌کرده و آن‌را مطالبه کنند تا شرایط اقتصاد سیاسی کشور برای این اصلاح اقتصادی مهیا شود. از طرفی باید توجه داشت که اصلاح ساختاری بودجه بزرگترین اصلاح اقتصادی در کشور است‌ زیرا اصلاح ساختاری بودجه خود شامل اصلاحاتی نظیر اصلاح نظام مالیاتی، اصلاح نظام بازنشستگی، واقعی‌کردن بودجه، شفافیت عملکرد آن و موارد بسیار زیادی است که هر‌کدام در جای خود مسائل بسیار پیچیده و مهمی هستند.

کارگزار درباره نام این مستند می‌گوید: نکته دیگر آن‌که مجموعه مستند پلی به ناکجا قرار بود با عنوان «بشکه‌های خوک» نامگذاری شود اما به دلیل آن‌که احتمال می‌رفت این اسم کژتابی و سوءتفاهم‌هایی ایجاد کند به همین دلیل این مجموعه مستند درنهایت پلی به ناکجا نامگذاری شد. منظور از بشکه‌های خوک همان‌طور که در مستند نیز به آن اشاره شده ریشه تاریخی در ادبیات بودجه‌نویسی درکشور آمریکا دارد. این اسم در مثال به سناتورهایی گفته می‌شود که در حین بودجه‌ریزی باعث فساد و حیف‌و‌میل بودجه عمومی می‌شوند. در تعریف بشکه‌های خوک می‌توان به آن دسته از افرادی که با فرار مالیاتی خود به بودجه کشور آسیب می‌رسانند‌ یا آن دسته از مسوولانی که یک پروژه عمرانی را از محل منابع عمومی به نفع شخصی، محلی یا جناحی استفاده می‌کنند، اشاره کرد. در پایان باید گفت که راه‌حل مقابله با این افراد جز افزایش قدرت و نظارت اجتماعی و مردمی که از مسیر آگاهی گذر کند، محقق نخواهد شد.

احمدرضا معراجی/رسانه روزنامه جام جم