روزگار سیاه پیاز قرمز

عمده پیاز تولیدی در شهرستان هرسین از نوع پیاز قرمز است که به‌دلیل کیفیت انبارداری بالا و طعم و مزه خاص خود بازارپسندی بالایی دارد و شاید به همین علت است که بخشی از آن به خارج از کشور صادر می‌شود البته برداشت این محصول برخلاف انتظار در دل کشاورزان شادی نمی‌کارد و لبخندی روی لب‌شان نمی‌نشاند،چراکه سودی از فروش دسترنج یک‌ساله نمی‌برند و باید به اجبار محصول کار ، تلاش و عرق جبین خود را به بهای اندک به دلالان بسپارند؛ دلالانی که پیاز را سر زمین از کشاورز کیلویی ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰تومان، بسته به نوع و کیفیت می‌خرند و درنهایت با قیمت چندبرابری به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسانند و این سود چندهزار تومانی فقط عاید واسطه‌هایی می‌‌شود که نقدینگی دارند؛ آنچه کشاورزان اکثرا از آن بی‌بهره‌اند.

قیمت این روزهای پیاز در بازار کرمانشاه حدود ۶۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تومان براساس نوع و کیفیت است اما همین پیاز در بهترین حالت و با بهترین کیفیت کیلویی ۱۷۰۰تومان از کشاورز خریداری می‌شود. در چنین شرایطی کشاورزان گاهی حتی ترجیح می‌دهند پیازی را که کاشته اند کنار جاده یا دپو شده سر مزارع رها کنند که بپوسد و از بین برود تا این‌که چوب حراج به آن بزنند که این هم البته نوعی خودکشی مدل کشاورزی است؛ شاید هم نوعی اعتراض زراعی.

خودکشی و اعتراضی که شرایط را بدتر هم می‌کند،زیرا کشاورزان ناراحت و آزرده خاطر، دیگر برای دوره بعدی، کشت پیاز را انجام نمی‌دهند و این خود باعث کاهش کم شدن آن در بازار طی ماه‌های بعدی و افزایش قیمتش می‌شود. بر همین اساس دوره‌هایی که پیاز سر از کیلویی ۱۸تا ۲۰هزار تومان درآورده، کم نبوده و درست در چنین دوره‌هایی کشاورزان دوباره به سمت کشت این محصول هجوم برده‌اند و نتیجه آن تولید پیاز مازاد و بی‌خریدار بوده و دوباره ضرر و زیان و هجوم دلالان با پیشنهادهای خرید پایین ، آزاردهنده و...

این یعنی یک چرخه معیوب که سال‌هاست در کشورمان و در استان‌های مختلف شاهد بروز آن هستیم، بدون آن‌که فکری برای رفع آن بشود. بخش زیادی از این نابسامانی به دلیل بی‌توجهی به الگوهای کشت و مسائل تنظیم بازار است که پیامدهای آن دامن کشاورز و البته مصرف کنندگان را می‌گیرد اما بخش دیگر مربوط به حذف دست واسطه‌ها از خرید محصولات کشاورزی مانند پیاز است تا نه‌تنها زحمت کشاورزان هدر نرود، بلکه مصرف کنندگان نیز مجبور نباشند از جیب خود، سود دلال را بپردازند.

عمده پیازی که در استان کرمانشاه تولید می‌شود، از کیفیت بسیار خوبی برخوردار است، درحالی که کشاورزان هرسین به هیچ عنوان به اندازه زحمتی که می‌کشند، عایدی ندارند.

گاهی کمتر از هزار تومان می‌فروشیم

فرهاد مرادی، یکی از کشاورزان هرسینی است که پیاز می‌کارد و با اشاره به نرخ خرید پیاز در مزرعه می‌گوید: کمتر کشاورزی می‌تواند پیاز خود را حتی کیلویی ۱۷۰۰تومان بفروشد، زیرا این قیمت صرفا برای پیاز بسیار مرغوب و درشت است.

وی نرخ معمولی و غالبِ پیازی را که از کشاورزان هرسینی خریداری می‌شود، ۱۰۰۰تومان اعلام کرده و یادآور می‌شود: واسطه‌ها معمولا سر مزارع حاضر شده و پیاز را می‌خرند. در برخی مواقع که محصول زیاد و پیاز ریز باشد، قیمتی که خریداران روی محصول می‌گذارند حتی از ۱۰۰۰تومان هم کمتر است. این در حالی است که متأسفانه ساز و کار منظم دولتی با قیمت مصوب برای خرید از کشاورز وجود ندارد. مرادی با اشاره به این‌که در منطقه هرسین عمده خرید پیاز به همین شکل است، می‌گوید: فقط عده محدودی از کشاورزان هستند که وانت‌بار دارند و پیاز را مستقیم کنار خیابان‌ها می‌فروشند و ضرر کمتری می‌کنند و بقیه عمدتا مجبورند محصول خود را به واسطه‌‌ها بفروشند.

با ۵۰۰ تومان ضرر می‌فروشیم

یکی دیگر از کشاورزان هرسین هزینه تمام‌شده تولید هر کیلو پیاز را حدود ۱۵۰۰ تومان اعلام کرده و می‌گوید: با وضعیت کنونی قیمت کود، سم و بذر و قیمت فروش آن، دیگر کشت پیاز صرفه اقتصادی ندارد.

ناصر نظری با بیان این‌که کشاورزان گاهی پیاز را با کیلویی ۵۰۰ تومان ضرر می‌فروشند، می‌افزاید: برخی کشاورزان ترجیح می‌دهند پیاز روی دست‌شان بماند اما آن را با این قیمت پایین به دست دلالان ندهند. چون جلوی چشمان‌شان پیازهایی را می‌بینند که در وانت‌بارها و توسط دستفروشان کیلویی ۵۰۰۰ تومان و در مغازه‌ها ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تومان به فروش می‌رسد.

این کشاورز با بیان این‌که حتی اگر کشاورزان روی هر کیلو پیاز ۵۰۰ تومان هم سود کنند راضی هستند، معتقد است تنها کاری که باعث بهبود وضعیت بازار پیاز می‌شود کوتاه کردن دست واسطه‌هاست تا هم تولیدکنندگان ضرر نکنند و هم مصرف‌کنندگان با قیمت بالایی مجبور به خرید آن نشوند.

الگوی کشت، چاره کار است

در این میان یک کارشناس کشاورزی معتقد است، زمانی که پیاز صادر می‌شود وضعیت این محصول هم برای کشاورز و هم برای مردم بهتر است.

محمد علیانی با بیان این‌که کشت پیاز دیگر برای کشاورزان صرفه اقتصادی ندارد، می‌گوید: هزینه تمام‌شده بالای پیاز و قیمت پایین فروش آن باعث می‌شود برای ماه‌های آینده دیگر کمتر کشاورزی پیاز بکارد و نتیجه این شرایط گرانی دوباره پیاز است.

این کارشناس کشاورزی با بیان این‌که گاهی این گرانی‌ها را به صادرات این محصول نسبت می‌دهند، عنوان می‌کند: این در حالی است که گرانی و ارزانی‌های مکرر انواع محصولات کشاورزی ازجمله پیاز صرفا به سیاست‌های نادرست کشت و تنظیم بازار بستگی دارد و اگر الگوی کشت رعایت شود با این نوسانات قیمت مواجه نخواهیم شد.

ضرورت تنظیم بازار

علیانی، آزاد کردن صادرات پیاز در زمان وفور تولید و قیمت پایین را گامی برای مدیریت بازار پیاز می‌داند که هم باعث می‌شود کشاورز ضرر نکند و هم برای کشور ارزآوری داشته باشد.

وی همچنین معتقد است تنظیم بازار برای پیاز باید همانند سایر محصولات کشاورزی انجام شود. بدین معنا که وقتی قیمت پایین است دولت با قیمت مصوب نسبت به خرید و جمع آوری محصول در بازار اقدام کند و زمانی که قیمت بالا رفت پیاز در بازار عرضه شود.

سرمایه‌گذاران ورود کنند

رئیس جهادکشاورزی شهرستان هرسین با اشاره به سطح زیر کشت پیاز در شهرستان هرسین می‌گوید: امسال در این شهرستان ۳۶۰ هکتار پیاز کشت شده و پیش‌بینی می‌شود نزدیک ۲۰هزار تن پیاز در هرسین تولید شود.

علیرضا یاری‌پور با بیان این‌که متوسط عملکرد پیاز در مزارع شهرستان هرسین حدود ۶۰ تن در هکتار است، می‌افزاید: عمده پیاز تولیدی در شهرستان هرسین از نوع پیاز قرمز است که این پیاز به دلیل کیفیت انبارداری بالا و طعم و مزه خاص خود بازارپسندی بالایی دارد و در همه جای کشور شناخته‌شده است.

یاری‌پور از هرسین به‌عنوان یکی از قطب‌های تولید پیاز کشور که سالانه حدود ۱۰ درصد از پیاز تولیدی‌اش به خارج از کشور صادر می‌شود، یاد کرده و می‌گوید: پیازکاران هرسین به دلیل عدم وجود سردخانه یا واحد فرآوری یا بازار مستقیم عرضه محصولات کشاورزی، ناچار به فروش محصول خود با قیمت پایین به دلالان هستند و عمده سود ناشی از فروش پیاز عاید واسطه‌ها می‌شود.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان هرسین با اشاره به توجیه اقتصادی سرمایه‌گذاری در زمینه پیاز در شهرستان، از سرمایه‌گذاران دعوت می‌کند که در زمینه ایجاد واحدهای سردخانه‌ای یا فرآوری پیاز اقدام کنند.

روی دست کشاورزان نمی‌ماند

با همه آنچه گفته شد رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان کرمانشاه معتقد است پیاز روی دست کشاورزان نخواهد ماند.

نوربخش حاتمی با بیان این‌که اکنون هزینه تمام‌شده تولید پیاز در هر هکتار به‌طور متوسط ۷۵ تا ۷۸میلیون تومان و هزینه تمام‌شده تولید برای هر کیلو کمتر از ۱۵۰۰ تومان است، می‌گوید: البته کشاورزانی هم داریم که بیش از این مقدار برای تولید محصول خود هزینه می‌کنند.

وی با بیان این‌که قیمتی که اکنون پیاز از کشاورزان خریداری می‌شود حدود ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ تومان و بسته به نوع و کیفیت پیاز متفاوت است، یادآور شد: با این شرایط پیاز روی دست کشاورزان نخواهد ماند.

رئیس سازمان جهادکشاورزی استان کرمانشاه این را هم می‌گوید، از آنجا که اکنون قیمت پیاز در بازار کمتر از قیمت مصوب است، امکان ورود برای تنظیم بازار وجود ندارد.

فاطمه کمانی - جام جم کرمانشاه