آنچه بر «سلامت» گذشت

روحانی تنها شخصی نبود که روز گذشته تمام قد از عملکرد دولت در حوزه‌ بهداشت و درمان دفاع کرد.

سعید نمکی وزیر‌ بهداشت و درمان نیز دیروز از این گفت که در دوران کرونا و تحریم، هیچ بیماری به دلیل بی‌پولی پشت درهای بیمارستان نماند.‌

برای راستی‌ آزمایی این ادعاها نیاز است که آمارهای مطرح‌شده در این حوزه را زیر ذره‌بین برد، عدد و ارقامی که البته در برخی بخش‌ها با یکدیگر همخوانی ندارد.

برای نمونه آمار و ارقام مربوط به بهداشت و درمان در سامانه آمار کشور با آماری که مدیران وزارت‌بهداشت و درمان ارائه می‌کنند متفاوت است.

با این حال اما حتی اگر آمار و ارقام دولتی‌ها را ملاک قرار دهیم، سرانه‌بهداشت و درمان در ایران این روزها با استانداردهای جهانی فاصله بسیاری دارد.

نباید فراموش کرد شعار دولت یازدهم و دوازدهم «عدالت در سلامت» بود و مدیران این حوزه مانند حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر‌بهداشت پیشین طرحی به نام تحول سلامت را برای رسیدن به این شعار ارائه کردند.

قرار بود با اجرای این طرح، استانداردهای این حوزه بهبود پیدا کند اما با گذشت زمان می‌توان گفت این طرح نیز آن طور که باید اجرا نشد.

در بررسی عملکرد دولت دوازدهم در حوزه‌بهداشت و درمان البته نباید فراگیری کرونا را نیز فراموش کرد، مساله‌ای که سبب شد فشار بی‌سابقه‌ای به نظام‌بهداشت و درمان کشورمان تحمیل شود. در ادامه به بررسی چند سرفصل از حوزه‌بهداشت و درمان مانند زنان و زایمان، زیرساخت‌ها و سرمایه انسانی پرداخته‌ایم.

کرونا و بهداشت و درمان

عملکرد بهداشتی و درمانی دولت دوازدهم را باید در دوره قبل و بعد از کرونا بررسی کرد، چرا که شیوع این ویروس در کشور همان‌طور که چهره آموزش را تغییر داد چهره بهداشت و درمان را نیز متغیر کرد. دولت دوازدهم تا قبل از ورود کرونا به کشور همان عملکردهای دولت‌های پیشین را داشت با این تفاوت که مفتخر به پیگیری طرح تحول سلامت بود. با ورود کرونا که موجب شده بود برخی کاستی‌ها جلوه‌گر شود دیگر طرح تحول سلامت تنها چیزی نبود که مردم می‌خواستند، چرا که کرونا سبب شد جامعه با کمبود اقلام بهداشتی،‌ ناکافی بودن آزمایشگاه‌ها و تجهیزات آزمایشگاهی و مهم‌تر از همه کمبود تخت‌های بیمارستانی و امکانات درمانی روبه‌رو شود.

مواجه شدن با این شرایط در واقع ضعف‌های نظام بهداشتی و درمانی کشور را عیان کرد و البته دیری نگذشت که کاستی‌ها جبران و ضعف‌ها به خودباوری و خودکفایی تبدیل شد. از اسفند 98 تا امروز نظام بهداشتی و درمانی کشور موفق شده معضل کمبود اقلام بهداشتی را رفع کند،‌ آزمایشگاه‌هایی مجهز ایجاد کند،‌ در کیت‌های تشخیص کرونا به خودکفایی برسد، همه بیمارستان‌ها را به دستگاه‌های اکسیژن‌ساز مجهز کند و حتی تعداد تخت‌های بیمارستانی را افزایش دهد.

همچنین دولت توانست واکسیناسیون کرونا را عملی کند؛ هرچند کمی دیر،‌ با اشکال و همراه با تاخیر و گسستگی.

با این حال اما دولت دوازدهم در مدیریت کرونا کارنامه قابل دفاعی ندارد، چرا که بی‌برنامگی در سیاستگذاری و مدیریت کرونا مشهود بوده و هست. حتی کار به‌جایی رسید که مدیریت کرونا میان دولت و وزارت بهداشت شکاف ایجاد کرد و در چند مرحله باعث تنش میان رئیس‌جمهوری و وزیر بهداشت شد.

این بی‌برنامگی و ضعف مدیریت حتی در مورد واکسیناسیون کرونا نیز تا حدی وجود دارد که بلاتکلیفی تزریق دوز دوم واکسن در کنار نامعلوم بودن واکسیناسیون گروه‌های زیر70 سال و سرانجام واکسینه شدن همه مردم ایران با این‌که درباره‌اش وعده زیاد داده می‌شود‌ اما درگیر ابهام است.

حضور پزشکان در مناطق محروم

در دولت دهم مشکل کمبود پزشک در مناطق محروم جدی بود، آن قدر که طرح 30درصد سهمیه کنکور پزشکی برای مناطق محروم اختصاص داده شد تا کمی از بار این مشکل کاسته شود، این طرح با استقبال داوطلبان آزمون سراسری همراه نشد.

به گفته وزیر‌بهداشت دولت دهم مشکل کمبود پزشکان در مناطق محروم در آن زمان، جدی بود. هرچند بی‌برنامگی‌هایی هم در اعزام پزشک در آن سال‌ها وجود داشت. به گفته مرضیه وحید دستجردی، در سال 91 هیچ پزشکی به مناطق محروم اعزام نشد تا مناطق محروم همچنان از این نظر محروم باقی بماند.

در دولت یازدهم و دوازدهم اما سعی شد با در نظر گرفتن مشوق‌هایی مشکل کمبود پزشک درمناطق محروم برطرف شود. برای نمونه می‌توان به مشوق‌هایی مانند پرداخت ماندگاری در مناطق محروم یا پرداخت حق مقیمی به پزشکان اشاره کرد یا از تامین امکانات رفاهی در طرح ماندگاری نوشت ، طوری که دانشگاه‌ها ملزم شدند حداقل امکانات رفاهی را جهت زندگی متوسط برای پزشکان متخصص فراهم کنند.

حسن روحانی دیروز نیز روی این مساله دست گذاشت و از آن به عنوان یکی از دستاوردهای دولت یاد کرد.

او گفت:‌ پزشکان متخصص تهران، اصفهان، شیراز و مشهد را رها کردند و در یک بخش دورافتاده و حتی در یک شهرستان دورافتاده مستقر شدند. به عبارت دیگر به جای این‌که بیمار از آن طرف کشور راه بیفتد و به مرکز استان یا حتی تهران بیاید، متخصص کنارش قرار گرفت.

دارو و تجهیزات پزشکی؛ حلقه گمشده مدیریت

در دولت دوازدهم بارها عنوان شد که کشور 98 درصد از داروهای مورد نیاز را تولید می‌کند؛ این حرف اما در عمل دیده نشد.

کمبود داروی انسولین با وجود احداث کارخانه تولید انسولین شاید بزرگ‌ترین دغدغه این روزهای افراد مبتلا به دیابت باشد البته در دولت دهم هم دسترسی به 300 قلم دارو دشوار شده‌بود. در گزارش عملکرد دولت دهم روایت شد 97 درصد از داروهایی که در کشور استفاده می‌شود تولید داخل است و آنها موفق به تولید 204 قلم داروی طبیعی و نیز 13 داروی بیوتکنولوژی شده‌اند.

مساله دیگر هزینه داروها و افزایش قیمت آنهاست. محمدرضا شانه‌ساز، رئیس سازمان غذا و دارو آخرین بار درباره تاثیر تورم در بهای داروها سال 98 اظهار نظر کرد و گفت تورم در حوزه دارو تنها 10درصد است اما از نظر بیماران خاص این تورم خیلی بیشتر و حدود 200 درصد است. این درحالی است که علی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان به ما می‌گوید: کمبود دارو این روزها بی‌سابقه است.

در دولت دهم قیمت دارو به‌دلیل هدفمندی یارانه و تخصیص ارز دارو، بیش از 2.5 برابر افزایش پیدا کرد. شاید مهم‌ترین و عجیب‌ترین عمل دولت دوازدهم از پوشش بیمه خارج کردن برخی داروهای پرمصرف مانند آسپرین و استامینوفن باشد که از سال 96 از لیست بیمه‌ای حذف شدند و البته هر سال هم به این لیست اضافه شد؛ در سال 97، 79 دارو از لیست بیمه‌ای حذف شد.

در دولت دهم اما 200 قلم داروی بیماران خاص، تحت پوشش بیمه قرار گرفت. علاوه بر این، آن‌طور که در گزارش عملکرد وزارت‌بهداشت و درمان دولت دوازدهم آمده، دولت به بیش از 30 کشور جهان دارو صادر می‌کند، 30 کشوری که البته نامی از آنها نیامده و میزان صادرات هم ذکر نشده‌است. در گزارش عملکرد دولت دهم در سال 91 آمده که این دولت، 150 میلیون دلار صادرات دارویی داشته‌است.

خدمات بیمارستانی؛ سرانه‌های غیراستاندارد

بعد از شیوع ویروس کرونا، بحث خدمات پزشکی بیشتر از هر زمان دیگری مطرح شد؛ این که مراقبت و پرستاری بهترین راه برای درمان بیماری کروناست.

نزدیک به 17 ماه از مدیریت بهداشت و درمان دولت دوازدهم، در زمان شیوع ویروس کرونا بوده و در این مدت زمان، ارائه خدمات بیمارستانی با چالش‌های زیادی روبه‌رو بوده‌است.

آن‌طور که علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به ما می‌گوید، اگر زیرساخت‌های درمانی کشور، مناسب بود، ویروس کرونا در کشور مدیریت می‌شد؛ اتفاقی که البته نیفتاده‌است.

در همین مدت زمان کوتاه، بسیاری از کمبودها خود را نشان دادند. کمبود کادر درمان، تخت بیمارستانی و تخت بخش مراقبت‌های ویژه از زخم‌های کهنه‌ای است که با شیوع ویروس کرونا دوباره سر باز کرد.

این درحالی است که وزیر‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دیروز در این باره گفت: در دوران کرونا و تحریم، هیچ بیماری به‌دلیل بی‌پولی پشت درهای بیمارستان نماند. حسن روحانی نیز تصور دیگری نسبت به شرایط بهداشت و درمان کشور دارد.

برای نمونه او دیروز گفت کار دولت در زمینه سلامت از زمان هخامنشیان تا امروز بی‌سابقه بوده‌است. این تنها اظهارنظر واکنش‌برانگیز روحانی در این حوزه نبوده‌است.

سال 98 نیز او دراین باره گفت: «یک پزشک متخصص آلمانی به من گفت مراکز درمانی شما از نظر کیفیت و بهداشت، از اروپا بهتر است.»

روحانی دیروز از افزایش تخت‌های بیمارستانی نیز صحبت کرد. او گفت در ابتدای دولت یازدهم حدود ۹۰ هزار تخت بیمارستانی وجود داشته و در پایان این دولت حدود ۱۶۰ هزار تخت بیمارستانی تحویل خواهد شد. این درحالی است که شاخص‌های بهداشت و درمان در کشور با استانداردهای جهانی فاصله دارد.

براساس اطلاعات سازمان آمار کشور در سال 98، بیش از 136 هزار تخت بیمارستانی فعال در کشور وجود داشت.

این در حالی است که ایرج حریرچی، معاون وزارت‌بهداشت و درمان تعداد تخت‌های بیمارستانی را در سال 98، بیش از 140 هزار تخت عنوان کرده؛ با آماری که حریرچی داده‌است سرانه تعداد تخت‌ها نسبت به جمعیت کشور 1.7 تخت به ازای هر هزار نفر است که البته این آمار با استاندارد جهانی که به ازای هر هزار نفر، هشت تخت است، خیلی فاصله دارد.

جالب این‌که در سامانه مرکز آمار کشور تعداد تخت‌های بیمارستان‌ها در دوران دولت دهم نیز حدود 138 هزار تخت عنوان شده‌است.

به این آمار باید سرانه مراقبت یا همان کادردرمان را هم اضافه کرد که در کشور نسبت پرستار به تخت بیمارستانی 0.9 درصد است. شیوع ویروس کرونا در کشور باعث شد تعداد تخت‌های بیمارستانی ویژه افزایش پیدا کند. در دولت دوازدهم تعداد تخت‌های ویژه 11 هزار تخت عنوان شده‌است. به نظر می‌رسد این آمار هنگام فعالیت دولت دهم 4700 تخت بوده‌است.

در دولت یازدهم و دوازدهم به لطف طرح تحول سلامت، حدود 90درصد از هزینه‌های درمان را بیمه‌ها تقبل می‌کنند.

این درحالی است که در دولت دهم حدود 60 تا 75 درصد از هزینه‌ها را شهروندان می‌پردازند. اما آنچه در بحث درمان اهمیت دارد، مراقبت از زیرساخت‌های بهداشتی است، یعنی نوسازی بیمارستان‌ها و تجهیزات فرسوده.

دولت دوازدهم عنوان کرده‌است 17هزار واحد بهداشتی و درمانی فرسوده را بازسازی کرده‌است اما به نظر سیامک مره‌صدق، نماینده پیشین مجلس این آمار صحت ندارد. به نظر او دولت دهم، کارهای خوبی برای نوسازی بیمارستان‌ها انجام داده‌است.

این نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی، البته دولت دهم را برای نوسازی بیمارستان‌ها و واحدهای بهداشتی و درمان موفق نمی‌داند و معتقد است خیلی کار فوق‌العاده‌ای برای تامین زیرساخت‌ها انجام نشده اما او تخصیص بودجه جداگانه برای بازسازی واحدهای بهداشت و درمان را قدم موثری برای نگهداری از زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی کشور می‌داند.

زنان و زایمان و درمان ناباروری

آن طور که در آمار و ارقام دیده می‌شود، ایران سردمدار زایمان سزارین در دنیاست. قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزارت‌بهداشت و درمان، سال 98 گفت که 49 درصد زایمان‌ها در کشور به روش سزارین انجام می‌شود. سال 89 اما حدود 60 درصد از زایمان‌های انجام شده به صورت طبیعی بوده‌است. این درحالی است که آمار زایمان طبیعی در جهان حدود 75 درصد است.

در دولت یازدهم و دوازدهم، تعرفه زایمان طبیعی رایگان شد تا مادران تمایل پیدا کنند فرزند خود را به صورت طبیعی به دنیا بیاورند اما این تشویق هم نتوانست آمار پایین زایمان طبیعی در ایران را افزایش دهد. در دولت دهم اما قوانین تشویقی به شکل دیگری مصوب شد.

مرضیه وحیددستجردی که برای مدتی سکان وزارت‌بهداشت و درمان دولت دهم را در دست داشت متخصص زنان و زایمان بود و برای تشویق به فرزندآوری به روش طبیعی یکسان‌سازی تعرفه‌های زایمان طبیعی و سزارین را در دستور کار قرار داد.

بر اساس آخرین بررسی دفتر سلامت و جمعیت خانواده وزارت‌بهداشت و درمان که سال 99 انجام شده‌است، حدود سه میلیون زوج نابارور در کشور زندگی می‌کنند. علی صادقی‌تبار، مدیر مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن‌سینا اما میزان ناباروری در ایران را 20.2 درصد می‌داند؛ یعنی از هر پنج زوج ایرانی، یک زوج با مشکل ناباروری مواجه است. به گفته او، سالانه حدود

88 هزار زوج نابارور هم به این تعداد اضافه می‌شوند. پیش از این هم قاسم جان‌بابایی گفته‌بود شیوع ناباروری در میان زوجینی که در سنین باروری هستند، 15 تا 20 درصد است. به افزایش آمار ناباروری در کشور اما باید هزینه‌های سنگین ناباروری را هم اضافه کرد.

در حالی که هزینه‌های درمان ناباروری در سال 95، حدود سه تا چهار میلیون تومان برآورد می‌شد این هزینه در سال گذشته به 15 تا 20 میلیون تومان رسید. شاید به همین دلیل است که سال 99، تعرفه‌های انجام چهار بار انجام عمل IVF (لقاح مصنوعی- لقاح در محیط آزمایشگاه) زیر پوشش بیمه قرار گرفت و در بودجه 1400 هم لحاظ شد.

اتفاقی که می‌تواند تا حدودی به مشکلات زوجین کمک کند. این در حالی است که داروهای ناباروری و دیگر روش‌های درمان ناباروری همچنان زیر چتر بیمه قرار نگرفته‌است.

دولت دهم اما با تنظیم سیاست‌های کنترل جمعیت با عنوان «سیاست سلامت باروری» راهکار پیشگیرانه‌ای برای ناباروری در آن زمان پیشنهاد داد که البته در دولت دهم به مرحله اجرا نرسید و به عنوان میراثی به دولت یازدهم رسید و بعد به فراموشی سپرده شد.

تحول سلامت، نظام ارجاع و پزشک خانواده

دولت یازدهم با شعار عدالت در سلامت و با ارائه طرح تحول سلامت، توانست زمام امور را به دست بگیرد. پوشش بیمه‌ای و ارائه خدمات برای همه و ترویج زایمان طبیعی، تنها بخشی از شعارهایی است که آن زمان مطرح شد. این شعارها البته تا حدودی در عمر چهارساله دولت یازدهم اجرا شد.

تکیه بر همین طرح باعث شد روحانی رئیس دولت دوازدهم هم بشود. کمی بعد از شروع به کار دولت دوازدهم اما همه چیز تغییر کرد و اجرای این طرح رفته رفته متوقف شد. هنوز چند ماه از شروع فعالیت دولت دوازدهم نگذشته‌بود که به دلیل کمبود بودجه، طرح تحول سلامت به عنوان طرحی شکست‌خورده، سر زبان‌ها افتاد.

ابتدا تمامی خدمات بیمارستانی که پیش از این رایگان بودند، به ارائه خدمات بیمارستانی در بیمارستان‌های دولتی محدود شدند و بعد موج نارضایتی‌ها به دلیل عدم پرداخت معوقات پزشکان به وجود آمد و به مرور زمان، طرحی که برای برقراری عدالت پایه‌گذاری شد، خود متهم به بی‌عدالتی شد. مره‌صدق معتقد است طرح تحول سلامت، یک طرح تبلیغاتی بود.

او می‌گوید: «این طرح من را می‌ترساند، چراکه برای اجرایی شدن آن، منابع مالی زیادی نیاز بود» و همین باعث شده‌بود او و بسیاری از کارشناسان حوزه سلامت، منتظر شکست طرح تبلیغاتی باشند.

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره زیان اقتصادی طرح سلامت آمده‌است: «در راستای طرح تحول نظام سلامت رشد یکباره هزینه‌های سازمان در نیمه دوم سال ۱۳۹۳ و سال ۱۳۹۴ به بعد به وجود آمد که علی‌رغم رشد اعتبارات 83.14 درصدی اعتبارات عمومی این سازمان در قانون بودجه سال ۱۳۹۶، این رقم به عدد ۱۰هزار میلیارد تومان رسید. همچنین تا پایان سال ۱۳۹۵ سازمان با زیان انباشته در حدود ۴۴۰۰ میلیارد تومان مواجه‌بود.

طرح تحول سلامت هزینه‌های بسیاری را بلعیده و تا سال ۹۵، بیش از 4000 میلیارد زیان انباشته به بار آورده‌است.» مره‌صدق معتقد است زیرساخت‌های اجرای این طرح در کشور در آن زمان وجود نداشت. این کارشناس حوزه‌بهداشت معتقد است یکی از راه‌حل‌های جلوگیری از شکست طرح تحول سلامت می‌توانست به کارگیری طرح پزشک خانواده باشد؛ اتفاقی که تا 96درصد مراجعه به پزشکان متخصص را کاهش می‌داد و از نظر مالی هم کمک زیادی به طرح می‌کرد. مره‌صدق اما می‌گوید در روزهای انتهایی دولت دوازدهم، نمکی، وزیر‌بهداشت و درمان با راه‌اندازی نسخه‌الکترونیک توانست تا حدودی شکست‌های پی‌درپی طرح تحول سلامت را جبران کند.

كادر درمان و سرمایه‌انسانی؛‌ مهاجرت و شهادت

در آخرین آمار منتشر شده درباره شهدای سلامت رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران، عنوان كرده‌است 220پرونده شهدای سلامت به دست آنها رسیده كه 168پرونده احراز شهادت شدند. این عدد می‌تواند معنای زیادی در حوزه سرمایه‌انسانی وزارت‌بهداشت و درمان داشته‌باشد.

درست که كادر درمان حدود 17ماه است با ویروس كرونا دست‌وپنجه نرم می‌كند اما آنها معتقدند با شیوع ویروس كرونا تازه دیده شدند. در 12سال گذشته در دولت دهم، یازدهم و دوازدهم اما اتفاقات ریز و درشت زیادی برای كادر درمان افتاده‌است.

محمد شریفی‌مقدم، دبیركل خانه پرستار می‌گوید دولت دهم، درخشان‌ترین تصمیمات را برای پرستاران گرفت.

او به ما توضیح می‌دهد در دولت دهم، معاونت پرستاری وزارت‌بهداشت و درمان راه‌اندازی شد و قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. قانونی كه البته نگاه پزشك‌سالارانه آن زمان در وزارت‌بهداشت و درمان باعث شد تا به مرحله اجرا نرسد.

شریفی‌مقدم توضیح می‌دهد در دولت دهم بود كه قانون ساعت كاری پرستاران در هفته كاهش و به 36ساعت رسید و ضریب شیفت‌كاری در روزهای تعطیل و شب‌كاری 2.5 برابر شد. این فعال پرستاری می‌گوید: «در دولت دهم،20هزار پرستار استخدام شدند و به این شكل ما در آن دوره هیچ پرستار جویای كاری نداشتیم.» برخی كارشناسان معتقدند در دوران دولت دهم هر سال حدود 200پرستار از كشور مهاجرت می‌كردند.

دبیركل خانه پرستار اما بدترین دوره مدیریت برای پرستاران را در دولت‌های یازدهم و دوازدهم می‌داند. او می‌گوید قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری كه رهبر معظم انقلاب نیز به آن پرداخته‌اند، هنوز اجرا نشده و حتی در بودجه سال 1400هم اعتباری برای آن درنظر گرفته نشده‌است.

این اما تنها بی‌توجهی به جامعه پرستاران نیست. او شركت70هزار پرستار در آزمون استخدامی اخیر را دلیلی بر عدم امنیت شغلی جامعه پرستاری می‌داند و از پرستاران شركتی می‌گوید که تعدادشان زیاد است و نه حقوق بالایی می‌گیرند و نه امنیت شغلی دارند. دبیركل خانه پرستار ،معاونت پرستاری در دولت‌های یازدهم و دوازدهم را سنگی جلوی پای جامعه پرستاران می‌داند و معتقد است این معاونت از پرستاران حمایت نمی‌كند.

شریفی مقدم عنوان می‌کند: «نارضایتی در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بسیار بالاست، آن‌قدر كه مهاجرت پرستاران از كشور تا 500 درصد افزایش پیدا كرده‌است.» مهاجرت اما فقط در جامعه پرستاران اتفاق نمی‌افتد. در سال99‌ حدود 3000 پزشك از كشور مهاجرت كردند تا آمار مهاجرت پزشكان كه پیش از این حدود 1000نفر بود،یكباره افزایش پیدا كند.

با این حال هم‌اکنون حدود 150هزار پزشك در كشور مشغول به كارند. سال 92حدود 110هزار پزشك در كشور شماره نظام پزشكی داشتند. 150هزار پزشك برای جامعه بیش از 80میلیونی ایران مناسب نیست، سرانه پزشك در كشورمان در مقایسه با كشورهای دیگر خیلی پایین و 11.7 پزشك به ازای هر 10هزار نفر است، این آمار در بسیاری از كشورهای پیشرفته حدود 40پزشك به ازای هر 10هزار نفر است. سرانه پزشكان متخصص در كشورمان كمتر از این آمارهاست به ازای هر 10هزار نفر جمعیت در كشور، 8/4پزشك متخصص وجود دارد؛ سرانه پزشكان متخصص در كشورهای موفق پنج‌برابر بیشتر از ایران است.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم