نقطه جوش‌ات را پیدا کن

یادمان ندادند خشم چیست و چگونه باید آن را مهار کرد و نتیجه تبدیل خشم و عصبانیت به رفتاری عادی شد که همه ما از بزرگ و کوچک تا زن و مرد به خودمان این اجازه را می‌دهیم که عصبانی شویم و آن را به شیوه‌های مختلف بروز دهیم.

این خشم و عصبانیت افسار گسیخته بین آدم‌ها و روابط خانوادگی و اجتماعی، با گیاهان و محیط‌زیست و حیوانات راه پیدا کرده و راستش را بخواهید از مرز هشدار فراتر رفته و زنگ خطر را به صدا درآورده که باید برای این حجم از عصبانیت منتهی به خشونت کاری کرد.

مراقب خلبان اتوماتیک باشیم

دکتر لیلا کریمی‌ فرشی، روان‌شناس درباره خشم و عصبانیت می‌گوید: خشم جزو هیجانات مشترک بین همه انسان‌هاست. خشم هیجانی است مثل شادی و اندوه. خشم سطوح مختلفی دارد و همه انسان‌ها در طول روز خشم را به شیوه‌های مختلف تجربه می‌کنند. وقتی نیازهای انسانی برآورده نمی‌شود، ما احساس خشم می‌کنیم همان‌گونه که وقتی اتفاقی باب میل و خواسته ما نباشد این هیجان را تجربه می‌کنیم. بخشی از عصبانیت و خشم و میزان آن به ژنتیک بستگی دارد و برخی آدم‌ها تحریک‌پذیرتر هستند و زودتر عصبانی می‌شوند و برخی خونسردترند و دیرتر عصبانی می‌شوند. اما فضایی که افراد در آن رشد کرده و بزرگ می‌شوند نیز می‌تواند آمادگی خشم را در آنها تغییر دهد.کنترل خشم اما مهارتی است که همه ما باید آن را یاد بگیریم.10مهارت را جزو مهارت‌هایی می‌دانیم که افراد برای داشتن زندگی و زیست فردی بهتر باید یاد بگیرند یکی از آنها مهارت کنترل خشم است. در این مهارت به فرد یاد می‌دهیم اول به خودآگاهی برس، احساساتت را بشناس و هنگامی که احساس می‌کنی، داری عصبانی می‌شوی، احساساتت را رصد کن و به خودت یادآوری کن الان چه باید بکنی که به نقطه جوش نرسی. بسیاری از افکار ما ناکارآمدند و در ناخودآگاه ما ثبت شده‌اند که معمولا بدترین افکار هم هستند. این افکار یکباره به سطح می‌آیند و رفتار و گفتار آدم‌ها را در دست می‌گیرند که به این حالت می‌گوییم خلبان خودکار یعنی هوشیاری فرد بر رفتار و گفتارش حاکم نیست و همین‌هاست که خشم و عصبانیت آدم‌ها را سریع‌تر می‌کند و شدت می‌بخشد.

یادآوری؛ دارم عصبانی می‌شوم

افرادی که روی خودشان کار می‌کنند و نقاط قوت و ضعف خود را می‌شناسند و بر هیجانات خود تسلط دارند، زمانی که با شرایط تحریک‌کننده خشم مواجه می‌شوند بهتر می‌توانند خود را کنترل کنند و نگذارند عصبانیت آنها اوج بگیرد. برخی افراد خیلی زود از آستانه صفربه100 می‌رسند و عصبانیت خود را بروز می‌دهند. حتی وقتی مثلا با دوست خود دارند درباره دربی و مسابقه فوتبال صحبت می‌کنند.کسی که مهارت خشم را بلد نیست شاید در همان اول کل‌کل ساده و حتی شوخی عصبانی شود و کار به کتک‌کاری بکشد اما کسی که مهارت بلد است و به خودآگاهی رسیده متوجه میزان هیجاناتش است و به خودش یادآوری کند، دارم عصبانی می‌شوم. این مهارت‌ها را باید به مردم آموزش داد و به‌خصوص به بچه‌ها. مهارت یعنی آنقدر کاری را تمرین ‌کنی که در ذهنت ثبت شود و دیگر به خلبان اتوماتیک و رفتارهای خودکار ناکارآمد و زیان‌رسان برنگردی. مهارت یعنی جایگزین کردن یک رفتار درست و مفید به‌جای یک رفتار نادرست با تمرین.

آدم‌بزرگ‌های عصبانی بخوانند

به دکتر کریمی می‌گویم این مهارت‌ها را می‌توان به بچه‌ها آموزش داد تا در بزرگسالی آدم‌های بهتری باشند و به خود و دیگران آسیب نزنند.اما در جامعه ما خلائی وجود داشته - و هنوز هم وجود دارد- به آدم‌بزرگ‌های امروزی در کودکی مهارت کنترل خشم یاد نداده‌اند و ما اکنون آدم‌بزرگ‌هایی هستیم عصبانی و به خودمان اجازه بروز خشم در هر مکانی را می‌دهیم زمان رانندگی، موتورسواری، هنگام خرید و فروش و... به این آدم‌بزرگ‌های عصبانی باید چه مهارتی را یاد داد که نگذارند به نقطه جوش برسند.

می‌گوید: خشمی که شاهد آن هستیم، خشم لحظه‌ای نیست،‌ خشم‌های فروخورده است. وقتی حوادثی مشابه رخ می‌دهد باید به سلامت روان جامعه بیشتر دقت کرد. راستش را بخواهید توجه به سلامت روان در جامعه ما کمرنگ شده. هر چقدر هم که یک آدم مهارت‌های فردی را بلد باشد و تلاش کند عصبانیت و خشم خود را کنترل کند اما در موقعیت‌های مختلف سرخورده شود همین آدم به جایی می‌رسد که دیگر کنترل از دستش خارج شده و عصبانیت خود را بروز می‌دهد. حتی یک آدم افسرده که درمان نشده و سراغ درمان خلق پایین خود نمی‌رود جایی خشم و عصبانیتش فوران کرده یا به خودش آسیب می‌زند یا به دیگران. مجموعه اختلال‌های روانی افراد و عواملی که سلامت روان او را درگیر کرده می‌تواند باعث بروز خشم‌های انفجاری شود. الان باید مسؤولان وارد عمل شوند و برای سلامت روان جامعه کاری بکنند. روان‌درمانی و مشاوره‌های روان‌شناسی تحت پوشش هیچ بیمه‌ای نیست و بسیاری از مردم توان پرداخت هزینه‌های مشاوره و روان‌درمانی را ندارند. این در حالی‌است که کرونا و شرایطی که به وجود آورده دقیقا روان آدم‌ها را نشانه گرفته است، سوگواری‌های بدون همراه، تنهایی‌های اجباری، تعطیل شدن باشگاه‌ها و مکان‌های ورزشی که افراد در این مکان‌ها هیجان خود را تخلیه می‌کنند و ده‌ها اتفاق دیگر که باعث شده هیجانات در افراد گره بخورند و تخلیه نشود و با خشم و عصبانیت بروز پیدا کند. به نظرم دولت و مسؤولان به‌خصوص در دوره کرونا کلا روان آدم‌ها را نادیده گرفتند و این آسیب‌های زیادی به افراد، هم در خانه، هم در محل کار و هم در جامعه وارد کرد. الان باید به ارتقای سلامت جامعه فکر و برای آن برنامه‌ریزی کرد، چون اگر درمان نشود هم، در زمان فعلی و هم در آینده مشکلات زیادی برای جامعه به وجود می‌آورد.

تحمل آدم‌ها، اندازه‌ای دارد

به کریمی می‌گویم، برخی شرایط بد اقتصادی و معیشتی را بهانه کرده و به خود مجوز بروز خشم و عصبانیت می‌دهند. با این گروه حتی نمی‌توان گفت‌وگو کرد، چون می‌گوید بی‌پول و بیکار هستم و حوصله حرف زدن ندارم. آیا رفتار این افراد قابل قبول و پذیرش است، می‌گوید: ما در زندگی روزمره با اتفاقاتی روبه‌رو هستیم که مانند دانه‌های زنجیر به‌هم وصلند. بیکاری، بی‌پولی، ناتوانی در تامین نیازهای افراد خانواده، ناامنی روانی در محل کار و... همه می‌توانند باعث بروز خشم شوند. فردی که مهارت کنترل خشم بلد است شاید بتواند عصبانیت خود را کنترل کند اما این آدم زمانی که از جاهای مختلف به او فشار وارد می‌شود، دیگر نخواهد توانست عصبانیت خود را کنترل کند. مهارت‌های زندگی دیگر نمی‌تواند در این شرایط به فرد کمک کند. باید شناسایی عواملی که آدم‌های زیادی را درگیر کرده و عصبانی می‌کند در اولویت قرار گیرد و رفع آنها شروع شود. آدم‌ها نمی‌توانند همزمان چند گرفتاری و مشکل را با هم حل و رفتار و گفتار خود را هم کنترل کنند.گاهی میزان فشاری که به آدم‌ها وارد می‌شود آنقدر زیاد است که دیگر نمی‌توانند رفتار و کنش خود را مقابل این مسائل کنترل کنند. این درست زمانی است که باید دولت و مسؤولان از برآیند میزان خشم و عصبانیت افراد جامعه و واکنش‌های آنها متوجه حجم مشکلات شوند و آنها را کم کنند و گرنه نمی‌توان فقط از افراد جامعه خواست همه چیز را تحمل کنند و هیجان خود را نشان ندهند که اگر چنین شود، هیجان فروخورده و خشم سرکوب شده شکل می‌گیرد و جایی به بدترین شکل ممکن بروز پیدا می‌کند.

طاهره آشیانی - روزنامه نگار / روزنامه جام جم