تدارک برای تازه‌واردها

به گزارش جام جم آنلاین، صداوسیما نیز همواره در این تجربه با بچه‌ها همراه بوده و در این سال‌ها با تولید برنامه‌های متنوع، کودکان و نوجوانان روزه‌اولی را تشویق کرده است. در این گزارش مروری بر سابقه این برنامه‌ها خواهیم داشت و به بررسی الزامات تولید محتوای تلویزیونی و برنامه‌سازی دینی برای کودکان و نوجوانان می‌پردازیم.

 

علاقه‌مندکردن کودکان و نوجوانان به مناسک دینی و انجام واجبات، کار دشواری است که ظرافت‌های فراوانی دارد. در برخی خانواده‌ها چالش‌هایی در این زمینه وجود دارد و زمانی که فرزندان کوچک خانواده به سن تکلیف می‌رسند، نیازمند راهنمایی‌های دقیق و تشویق‌های حساب‌شده هستند. روزه هم یکی از واجباتی است که البته به دلیل نو بودنش، کودک یا نوجوان معمولا به آن علاقه نشان می‌دهد، به‌ویژه که گرفتن روزه‌کامل به‌نوعی معنای ورود به دنیای بزرگسالان را هم همراه خود دارد و این موضوع مخصوصا برای نوجوانان اهمیت بالایی دارد.

 

در سال‌های اخیر و برای دهه هشتادی‌هایی که به سن‌تکلیف می‌رسند، چالش جدیدی هم در مقایسه با نسل‌های قبلی وجود دارد و آن طولانی‌بودن ساعات روزه‌داری و دیرهنگام‌بودن اذان مغرب و در نتیجه زمان افطار است. اگر گرمای هوا را هم به این معضل اضافه کنید، متوجه سختی‌های کودکان و نوجوانان برای روزه‌گرفتن می‌شوید.

 

این مشکل برای دختران جدی‌تر از پسران است؛ چرا که زودتر به سن بلوغ می‌رسند و از لحاظ جسمی متحمل سختی‌های بیشتری می‌شوند. از این جهت هم سرگرم‌کردن بچه‌های روزه‌اولی اهمیت خودش را نشان می‌دهد و بدون‌شک رسانه‌ملی نیز یکی از نهادهای مسوول در این حوزه است و وظیفه دارد در ماه مهمانی خدا برای کودکان‌ونوجوانان برنامه‌سازی کند.

 

به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، مدارس هم تعطیل هستند و بچه‌ها امکان وقت‌گذراندن با همسالان خود را ندارند و در این میان شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های کامپیوتری به‌عنوان سرگرمی‌های محبوب نسل‌های جدید، بخش عمده‌ای از وقت نوجوانان را به خود اختصاص می‌دهند و رقبای قدرتمندی برای تلویزیون
محسوب می‌شوند.

تولید برنامه‌های تلویزیونی ویژه ماه مبارک رمضان در قالب‌های مختلف مانند برنامه ترکیبی، سریال، برنامه گفت‌وگومحور و... یکی از سنت‌های همیشگی صداوسیما در چند دهه اخیر بوده و همواره بخشی از این تولیدات به کودکان و نوجوانان اختصاص یافته است.

باتوجه به این‌که بعد از افطار، بخش عمده جدول پخش تلویزیون در اختیار مجموعه‌های نمایشی است و قبل از افطار نیز برنامه‌های گفت‌وگومحور با ساختاری شبیه «ماه‌عسل» روی آنتن می‌روند، تولید و پخش برنامه‌های سحرگاهی برای روزه‌اولی‌ها در این سال‌ها بیشتر موردتوجه بوده است.

این اتفاق کمی دیرافتاده و شاید در دهه۸۰ کمتر چنین دغدغه‌ای وجود داشت اما حالا چند سالی است که برنامه‌های سحرگاهی بیشتری برای روزه‌اولی‌ها ساخته می‌شود. نمونه‌هایی که ممکن است در سال‌های اخیر دیده باشید، برنامه‌هایی مانند «نوسفران» با اجرای سیدجواد هاشمی، بازیگر و کارگردان و «سحر اولی‌ها» با اجرای اکرم محمدی‌خواه از مجریان قدیمی برنامه‌های کودک و نوجوان است.

همچنین برنامه «سر سفره خدا» که در شبکه نهال روی آنتن رفت و نظر مخاطبان روزه‌اولی را به خود جلب کرد؛ البته تلویزیون در ساعات پیش از افطار هم تجربیاتی داشته و به عنوان مثال برنامه «رفیق» در ماه رمضان سال گذشته در شبکه امید به توفیق نسبی دست پیدا کرد و امسال هم فصل دوم آن در حال پخش است.

دغدغه حضور کودکان و نوجوانان در برنامه‌های رمضانی در سال‌های گذشته کمی محدودتر بود و شاید پررنگ‌ترین بخش آن حضور بچه‌ها به عنوان قاری قرآن و مؤذن و اعضای گروه سرود و تواشیح بود؛ اتفاقی که به عنوان مثال در دوره‌ای که شبکه دو به عنوان شبکه کودک فعالیت می‌کرد مشاهده می‌شد و هر شب اذان مغرب را یک نوجوان قرائت می‌کرد.

 

برنامه‌سازی دینی برای کودکان و نوجوانان الزاماتی دارد که باید از طرف سازندگان در نظر گرفته شود تا جلب مخاطب اتفاق بیفتد. اولین و مهم‌ترین نکته در این کار، گفتن غیرمستقیم مفاهیم دینی و مذهبی و پرهیز از مستقیم‌گویی و شعارزدگی است. به‌طور کلی مخاطب تلویزیون تحمل شنیدن نصیحت و نگاه بالا به پایین را ندارد و وقتی مخاطب نوجوان باشد این ویژگی نمود شدیدتری هم دارد و به هیچ عنوان پذیرفته نیست. نکته دیگر استفاده از قالب‌های متنوع هنری مانند انیمیشن، نمایش عروسکی و...

و در نظر گرفتن بخش‌های کوتاه و متنوع در خلال برنامه است. اگر قرار است بیننده کم‌حوصله امروزی شاهد یک گفت‌وگوی چهل دقیقه‌ای باشد، قطعا باید با نمایش آیتم‌هایی ذائقه‌اش را تازه کرد تا برای تماشای ادامه برنامه انگیزه پیدا کند. یکی دیگر از الزامات برنامه‌سازی برای نوجوانان، توجه‌کافی به فضای‌مجازی است؛ فضایی که برای دهه هشتادی‌ها از هر حقیقتی حقیقی‌تر است و بخش عمده‌ای از زندگی‌شان در آن می‌گذرد. شاید تا پیش از این ارتباط مجازی بین برنامه تلویزیونی و مخاطبان یک امر فوق‌برنامه و اختیاری بود اما امروز شرایط تغییرکرده و یک برنامه نوجوانانه برای جذب و نگه‌داشتن مخاطبش چاره‌ای جز حضور مستمر و فعال در شبکه‌های اجتماعی و حتی درصورت لزوم تولید اپلیکیشن اختصاصی برنامه ندارد. در سال۱۴۰۰ بهترین - و شاید تنها - راه جلب‌نظر مخاطب نوجوان، حضور در گوشی هوشمندش است.