جوایز نقدی به پایین‌ترین حد خود رسیده است

جشنواره فیلم فجر هرسال با برگزیدن یک برنده در حدود ۲۵ رشته و اهدای چند دیپلم افتخار و جایزه ویژه سعی می‌کند در کنار اثرگذاری بر تولیدات سال پیش رو و اقبال گیشه، رسالت خود را مانند هر جشنواره سینمایی دیگر انجام دهد.

اهدای جوایز نقدی به برندگان را هم می‌توان در همین راستا ارزیابی کرد. درواقع سیاستگذاری جشنواره تلاش دارد تا ضمن مطرح کردن و برکشیدن نام برندگان، سهمی هم در حمایت مالی و اقتصادی از آنها داشته باشد اما در طول ۳۹ دوره جشنواره، مبلغ این جوایز نقدی هم پیرو شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، تغییرات گسترده‌ای داشته و امسال به پایین‌ترین مقدار خود رسیده است.

با ابراهیم اصغری، تهیه‌کننده فیلم «تک‌ تیرانداز» که امسال برنده سیمرغ زرین بهترین فیلم از نگاه ملی شد در این رابطه گفت‌وگو کردیم.

مبالغی که به فیلمسازان برنده در این دوره از جشنواره فجر اهدا شد، می‌توانست در تأمین هزینه‌های فیلم‌سازی‌شان تأثیرگذار باشد؟

قطعا نسبت به سال‌های قبل این مبالغ بسیار کمتر شده که احتمالا بخشی از آن به شرایط اقتصادی کشور و دولت برمی‌گردد. به‌هرحال هزینه‌های فیلمسازی آن‌قدر بالاست که جوایز نقدی جشنواره، اساسا نمی‌تواند در آن نقش مهمی اجرا کند یا انگیزه‌ای را برای ادامه کار به وجود آورد اما با تمام اینها هرکسی که در جشنواره یا رقابت‌هایی ازاین‌دست شرکت می‌کند، از گرفتن جایزه خوشحال می‌شود و جایزه هم نشانه اهمیت دادن به آن موضوع و مسابقه است. فکر می‌کنم مقدورات دولت و سازمان سینمایی هم بیش از این نبوده اما به‌هرحال مبلغ هم بسیار کمتر از مبالغی است که ما در سال‌های دورتر اطلاع داشتیم.

اعتبار سیمرغ فجر برای فیلمسازان مهم‌تر و انگیزه‌بخش‌تر است یا این جوایز نقدی به آنها کمک می‌کند؟

بدون شک اعتبار معنوی خود سیمرغ تعیین‌کننده است و هم برای فیلمساز و هم مردم، به نفس برنده شدن و طرح اسم فیلم در جشنواره به‌مراتب بیشتر اهمیت می‌دهند و مبلغ جایزه در مراحل دوم و سوم مطرح است اما از سوی دیگر اعتبار جایزه سیمرغ هم به عوامل دیگری بستگی دارد. مهم‌ترینشان هم ترکیب هیأت داوران و نوع نگاه آنهاست که هرقدر ترکیب درست‌تر و معتبرتری باشد به آن سیمرغ اعتبار بالاتری می‌بخشد و هرقدر هم افراد حاضر در این هیأت، وزنه‌های به‌اصطلاح کوچک‌تری باشند یا نگاه‌های غیر فنی‌تری داشته باشند، اعتبار این جایزه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و کمتر می‌کند.

بخش‌های فرعی به نسبت بخش‌های اصلی منطقا و برحسب اطلاع، مبالغ کمتری جایزه می‌گیرند. فکر می‌کنید چنین قاعده‌ای درست است؟

عرف جوایز همین است که اهمیت هرکدام با تعیین مبلغ‌شان ارتباط و نسبتی دارد. این هم که می‌بینیم در اختتامیه، اهدای جوایز مهم‌تر را به اواخر موکول می‌کنند، علتش همین دریافت خاص از اهمیت بخش‌های فرعی و اصلی نسبت به هم است. منطق هم همین رویکرد را ایجاب می‌کند که اگر قرار است اختلافی بین رقم جوایز وجود داشته باشد، اهمیت بخش‌ها این اختلاف را تعیین کند و بخش‌های مهم‌تر جوایز بالاتری داشته باشند اما به نظر من اگر سیاستگذاری جشنواره هم بر این باشد که همه سیمرغ‌ها به یک اندازه جایزه‌بگیرند، آن‌هم نوع نگاه دیگری است که می‌تواند قابل‌تأمل باشد.

در برخی جشنواره‌های مهم خارجی، لااقل در بخش‌های اصلی هیچ جایزه نقدی داده نمی‌شود و همان ارزش مالی تندیس یا اعتبارش را کافی می‌دانند. آیا این الگو می‌تواند در فجر هم مورداستفاده قرار گیرد؟ چه چیزی باعث شده این الگو در جشنواره ما متفاوت باشد؟

اول این‌که در فرهنگ ما ایرانی‌ها این‌طور جاافتاده که اگر کسی در رقابتی شرکت می‌کند علاوه بر برنده ‌شدن و دریافت ارزش‌های معنوی، جوایز مادی هم به او اهدا شود. دوم این‌که شرایط سال‌های گذشته جشنواره این موضوع را در مخاطب و هنرمندان جا انداخته که خلاف این رویه واقعا دیگر قابل‌اجرا هم نیست. به نظرم جشنواره‌های خارجی هم از ابتدا نوع رفتار خاصی را آغاز کرده و عرفش را جا انداخته‌اند. بنابراین جشنواره فجر هم چون از ابتدا این شکل از کار را با چنین عرفی آغاز کرده، الان هم منطق حکم می‌کند که به همین شکل بماند.

فاطمه ترکاشوند - ادبیات و هنر / روزنامه جام جم