حقایقی از ابرغذاها (+اینفوگرافیک)

سال‌هاست ادعا می‌شود ابرغذاها می‌توانند تغییر مثبتی در رژیم غذایی‌مان ایجاد کرده و سلامت جسم و روان‌مان را ارتقا دهند اما مشکل اینجاست که هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند ابرغذا چیست.

بنابه گفته دکتر جفری بلومبرگ، از مدرسه علوم تغذیه فرایدمن از دانشگاه تافتس در بوستون، «هیچ چارچوب نظارتی و هیچ تعریف علمی از ابرغذا وجود ندارد.» در حقیقت ابرغذا واژه‌ای تبلیغاتی است که هیچ تبلیغ‌کننده‌ای علاقه‌ای به ارائه تعریف مشخصی از آن ندارد!

معمولا وقتی نوعی ماده خوراکی حاوی مواد مغذی خاصی مثل ویتامین C، بتاکاروتن یا آهن و از این دست مواد است، نام ابرغذا به خود می‌گیرد.

این مواد خوراکی معمولا ریشه و منشأ غیرمعمولی دارند. مثلا گوجی‌بری (که به‌تازگی وارد بازار ایران هم شده و حاوی مواد مغذی متعددی است) از کوه‌های هیمالیا گرفته شده‌است.

آنچه باید درباره ابرغذاها بدانیم

گوجی‌بری که نام ابرغذا به خود گرفته‌است، به نظر می‌رسد مواد مغذی خاصی دارد و برای سلامت بدن بسیار مفید است. البته باید گفت مردم کشورهایی که این میوه از آنجا می‌آید، از نظر سلامت یا عمر بالا چندان شهرتی ندارند اما وقتی نوعی ماده خوراکی که به آن نام ابرغذا داده شده‌است از جوامع و مناطق دوردست می‌آید، به آن حال و هوایی نیمه‌اسطوره‌ای داده می‌شود.

مثلا گفته می‌شود مصرف میوه گوجی‌ بری کمک کرد تا لی چینگ یون (گیاه‌شناس و استاد هنرهای رزمی چینی) عمری بسیار طولانی تا ۲۵۶ سال (ادعای تایید نشده) داشته‌باشد! برحسب تصادف، این گیاه‌شناس گوجی‌ بری می‌فروخت و این مساله باعث شد ما ارزش بسیار بالایی برای این میوه قائل شویم؛ میوه‌ای که بسیار گران‌قیمت است و جست‌وجوی مختصری در اینترنت نشان می‌دهد اکنون در بازار ایران هر کیلوگرم آن بیشتر از ۶۰۰ هزار تومان قیمت دارد.

علاقه به ابرغذاها روزبه‌روز افزایش می‌یابد؛ بنابر نظر شورای بین‌المللی اطلاعات غذایی، از هر ۱۰ آمریکایی، ۹ نفر به غذاهایی علاقه‌مند هستند که برای سلامت بدن مفیدند و سرشار از مواد مغذی مناسب بدن هستند اما در مورد این غذاها اطلاعات تاییدنشده زیادی وجود دارد.

نبود شواهد کافی در مورد ابرغذاها

موقع افزودن ابرغذاها به فهرست خریدهای روزانه‌تان، چیزی را که نباید فراموش کنید، این است که اطلاعات و شواهد علمی بسیار کمی در مورد این مواد خوراکی مانند گوجی‌بری در دست است.

محققان چینی در یک بررسی روی ۷۹ بیمار مبتلا به انواع سرطان‌های پیشرفته دریافتند مصرف پلی‌ساکاریدهای موجود در میوه گوجی‌ بری در کنار روش ایمنی‌درمانی می‌تواند علائم سرطان را بهبود ببخشد اما در مورد روش این تحقیق و ترکیبات مورد استفاده در آن چیزی در دسترس نیست. در واقع شواهدی وجود ندارد که ادعاهای مربوط به این نوع ابرغذا را تایید کند.

در یک تحقیق دیگر محققان اثر آب گوجی‌بری روی فعالیت مغز را بررسی کردند اما این تحقیق فقط روی ۳۴ نفر انجام شد و ناتمام و بدون نتیجه باقی ماند.

بیشتر مطالعات مربوط به گوجی‌بری و اثر آن روی سیستم ایمنی بدن، بیماری‌های قلبی و طول عمر در مقیاس بسیار کوچک یا فقط با استفاده از عصاره‌های این مواد خوراکی انجام شده‌است که به‌طور معمول نمی‌توان آنها را مصرف کرد.

این وضعیت شبیه آنتی‌اکسیدان‌هاست. وجود مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان در غذا یا ابرغذاها الزاما اثر آنتی‌اکسیدانی روی بدن از خود به‌جا نمی‌گذارد؛ مثلا آنتی‌اکسیدان آنتوسیانین در زغال‌اخته در شرایط آزمایشگاهی نشان داده‌است که جلوی رشد سلول‌های سرطانی روده بزرگ را می‌گیرد اما شواهدی در دست نیست که نشان دهد فلاونوئیدها (آن‌دسته از آنتی اکسیدان‌ها که آنتوسیانین‌ها هم به آن تعلق دارد) حتما جذب بدن انسان شود.

بنابه گفته کمال پاتل، محقق تغذیه «وقتی فردی آنتی‌اکسیدان مصرف می‌کند، اثر مهم آنتی‌اکسیدان اغلب ناشی از واکنش بدن به خوردن نوعی ماده خارجی است و ربطی به خود ماده مصرفی ندارد. علاوه بر آن، سیستم آنتی‌اکسیدانی خود بدن که شامل ترکیباتی مانند گلوتاتیون است، بسیار قوی‌تر از آنتی‌اکسیدانی است که از مواد غذایی به‌دست می‌آوریم.»

چالش اصالت تحقیقات در مورد ابرغذاها

اثبات مفید بودن ابرغذاها با بررسی آنها روی انسان و نه موش‌های آزمایشگاهی به‌دست می‌آید. متاسفانه بیشتر تحقیق‌های علمی به این شکل انجام نگرفته‌اند.

نمی‌توان تمام موارد سبک و نوع زندگی را از هم جدا کرد و البته در اغلب بررسی‌ها و همچنین آزمایش‌های حیوانی، معمولا از مقدار مواد خوراکی بسیار بالا و غیرواقعی استفاده شده‌است.

در عین حال همراه با این ابرغذاها، مواد خوراکی دیگری هم مصرف شده‌است که اثر ابرغذاها را تا حد زیادی تغییر داده و بهتر یا بدتر کرده‌است.

مشکل دیگری که روی بررسی‌های ابرغذاها اثر منفی می‌گذارد، بودجه‌ای است که معمولا از سوی افراد ذی‌نفع تخصیص داده شده‌است.

پروفسور دیوید نیمن که مدیر آزمایشگاهی در دانشگاه ایالتی آپالاچیان در کارولینای شمالی است، پذیرفته‌است بودجه بسیاری از تحقیقات‌شان را از شرکت‌های تولیدکننده این نوع موادغذایی و مکمل‌ها دریافت می‌کنند.

او می‌گوید: «باید شرایطی فراهم شود که محققان بتوانند با آزادی کامل، بررسی‌های خود را انجام دهند و بتوانند نتایج به‌دست‌آمده را (چه مثبت و چه منفی) اطلاع‌رسانی کنند. بسیاری از این شرکت‌ها که بودجه تحقیقات مربوط به موادغذایی را تامین می‌کنند، آنقدر به مفید بودن مواد غذایی‌شان معتقدند که هزینه بررسی‌ها را می‌پردازند. اما مردم باید هوشیار باشند که نمی‌توان به نتایج تمام این بررسی‌ها اطمینان کامل داشت. در واقع بیشتر این گونه بررسی‌هایی که در شرکت‌های مواد غذایی انجام می‌شوند، بی‌ارزش است.» البته نمی‌توان گفت تمام تحقیقات علمی که بودجه‌شان را از صنایع گرفته‌اند، دروغ و بی‌اساس هستند. اما باید اعتراف کرد ابرغذاها از نظر ارزش غذایی خیلی بهتر از خوراکی‌های ارزان‌تر نیستند. مثلا کلارک کنت، از کارشناسان تغذیه بخش تولید موادغذایی می‌گوید: «شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد، سیر بسیار مفید است و سیب‌زمینی با وجود ارزانی، حاوی مواد مغذی بالایی است. اما کمتر کسی به آنها توجه می‌کند.»

به نظر می‌رسد به‌جای هزینه زیاد برای خرید ابرغذاها، اگر از موادغذایی متنوع و البته رنگارنگ استفاده کنید و بیشترین سهم رژیم غذایی‌تان را به انواع سبزی‌ها اختصاص دهید، از نظر تغذیه‌ای و البته اقتصادی سود بیشتری خواهید برد!

قهرمان‌های تغذیه‌ای بی‌ادعا

سیر: این ماده خوراکی می‌تواند از فشار و چربی خون بکاهد و جلوی سرماخوردگی و برخی سرطان‌های خاص را بگیرد.

کلم بروکلی: سرشار از ویتامین C و فولات (اسیدفولیک طبیعی) است. این سبزی چلیپایی پرفیبر می‌تواند از چربی خون و تری‌گلیسیریدها بکاهد و جلوی بیماری قلبی - عروقی را بگیرد.

پیاز: حاوی آنتی‌اکسیدان کوئرستین ضدالتهاب است و از فشار خون و خطر ابتلا به سرطان می‌کاهد.

گوجه‌ فرنگی: در اصل نوعی میوه است که نشاسته و قند کمی دارد. اما سرشار از ویتامین C، فیبر، بتاکاروتن و آنتی‌اکسیدان لیکوپن است. مواد مغذی گوجه‌فرنگی وقتی با روغن زیتون پخته شود، بهتر جذب بدن می‌شود.

اسفناج: این ابرغذا حاوی مقادیر بالایی از کلسیم محکم‌کننده استخوان و ویتامین‌های A و K است. این سبزی به اندازه گوشت گاو، ماده معدنی آهن دارد.

روغن زیتون فرابکر: زیتون که عضو ثابت رژیم غذایی مدیترانه‌ای است، حاوی چربی‌های سالم است و می‌تواند از ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی پیشگیری کند. اما نباید از این روغن در سرخ‌کردن استفاده کرد. حرارت به مواد مغذی روغن زیتون صدمه می‌زند.

سیب: مصرف این میوه که موجب دورماندن شما از بیماری و پزشکان می‌شود، سرشار از آنتی‌اکسیدان و فیبر است و می‌تواند از خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت، آسم و برخی سرطان‌ها بکاهد.
گردو: در مقایسه با دانه‌های خوراکی دیگر، بالاترین فعالیت آنتی‌اکسیدانی را دارد و تنها دانه‌ای است که امگا-۳ فراوانی دارد. همچنین شواهدی وجود دارد که گردو می‌تواند جلوی ابتلا به بیماری‌های قلبی - عروقی را بگیرد.

چغندر: سرشار از آهن و فولات است. نیترات موجود در آن موجب کاهش فشار خون می‌شود و بررسی‌ها نشان داده‌است مصرف چغندر پیش از تمرین‌های ورزشی، عملکرد افراد را بهبود می‌بخشد.

ماهی قزل‌آلا: از انواع ماهی‌های چرب است و می‌تواند با کاهش فشار خون و کاستن از تجمع چربی در رگ‌ها از خطر بیماری‌های قلبی - عروقی بکاهد. این ماهی سرشار از امگاـ۳، ویتامین D، برخی ویتامین‌های B و ماده معدنی سلنیوم است.

بر روی تصویر زیر کلیک کنید.

برگرفته از: BBC Science Focus

مترجم: نادیا زکالوند - دانش / روزنامه جام جم